Çələbilər məscidi
Çələbilər məscidi ― Cəbrayıl rayonunun Çələbilər kəndində yerləşən XVII əsrə aid yerli əhəmiyyətli tarix-memarlıq abidəsi, məscid.
| Çələbilər məscidi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Rayon | Çələbilər, Cəbrayıl rayonu |
| Sifarişçi | Məhəmməd ibn Hacı Qaraman Əhməd |
| Tikilmə tarixi | 1678 |
| İstinad nöm. | 4170 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| 39°23′18″ şm. e. 46°49′37″ ş. u. | |
 |
|
  Çələbilər məscidi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
Çələbilər məscidi Cəbrayıl rayonunun Çələbilər kəndində yerləşir.[1] 1678-ci ildə Məhəmməd ibn Hacı Qaraman Əhməd tərəfindən tikdirilib.[2][3] Məsciddə mədrəsə də fəaliyyət göstərib.[4] Burada dini və dünyəvi elmlər tədris olunub.[5] XVIII əsrdə yaşamış Azərbaycan şairi Molla Vəli Vidadi də bu mədrəsədə dərs deyib.[4][6]
Azərbaycanda sovet işğalından sonra rəsmi olaraq 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar. Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi. Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1933-cü ildə isə 17 idi.[7] Çələbilər məscidi də sovet işğalından sonra fəaliyyətini dayandırıb.
Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[8] Cəbrayıl rayonunun işğalına qədər Çələbilər məscid-mədrəsə kompleksi bərpa olunub və ilkin formasına gətirilib.[9][10] Çələbilər kəndi Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən 1993-cü ildə işğal edildikdən sonra ermənilər tərəfindən yandırılmış və talan edilib.[6] Məscidin binası yararsız hala düşüb.[11][12][13] Məscid-mədrəsə kompleksi ermənilər tərəfindən heyvan tövləsi olaraq istifadə edilib. 2020-ci il oktyabrın 26-da kənd Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilib.[14][15]
- ↑ Məmmədov, Nahid. İşğal altındakı tarixi abidələrimiz (PDF) (az.). Bakı: Nurlar. 2015. 24. ISBN 978 - 9952 - 490 - 95 - 4. 18 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ Hüseyn, Tofiq. "Hacı Qaraman ocağı". "Respublika" qəzeti. 14 dekabr 2023. 24 yanvar 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ İsmayılov, Faiq. Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindəki tarix və mədəniyyət abidələrinə vurulan zərər (PDF) (az.). Bakı: AMEA Hüquq və İnsan Haqları İnstitutu. 2016. 37. ISBN 9789952815498. 8 avqust 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 6 fevral 2024.
- ↑ 1 2 "Çələbilər məscidi". Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. 10 noyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ "Cəbrayıl rayonunun Çələbilər kəndi". Qafqaz TV (az.). 7 iyul 2021. 5 fevral 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ 1 2 "Mosque-madrasa complex in the Chalabilar village of Jabrayil | Religions in Today's Azerbaijan". religions.az (ingilis). 5 fevral 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ Arif Yunusov. Ислам в Азербайджане (PDF). Bakı: Zaman. 2004. səh. 78. ISBN 9952-8052-0-9. 5 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 dekabr 2022.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2 avqust 2001. 7 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 dekabr 2022.
- ↑ "Cəbrayılın erməni işğalından azad olmuş qədim abidələri". Azərbaycan qəzeti (az.). 11 oktyabr 2023. 17 oktyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ Əli, Orxan. "Qarabağdakı ibadət evləri: ermənilər indi orada donuz saxlayırlar". modern.az (az.). 19 aprel 2012. 26 oktyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ Musa, Günel. "Dağıdılan, dəyişdirilən, yer üzündən silinən abidələrimiz". Kulis.az (az.). 23 oktyabr 2020. 5 fevral 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ Nüsrətoğlu, Telman. "Qarabağda Azərbaycan-Türk mədəni irsinə qarşı həyata keçirilən vandalizm | TRT Azerbaycan". www.trt.net.tr (az.). 18 fevral 2021. 5 fevral 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ "Damage to cultural heritage". mfa.gov.az (az.). İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ "Erməni vandalizmi: Əsirlikdə olan Azərbaycan abidələri". armenianvandalism.preslib.az. 24 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.
- ↑ "Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev xalqa müraciət edib - VİDEO". AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MÜDAFİƏ NAZİRLİYİ (az.). 29 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 fevral 2024.