İşarə dili

İşarə dili — jestlərdən ibarət müstəqil bir dil olub, əllərin mimikalar, ağız və dodaqların forma və ya hərəkəti, bədənin mövqeyi ilə birlikdə əmələ gəlir. Bu dil əsasən eşitmə qüsurluların mədəniyyətində ünsiyyət məqsədi ilə istifadə olunur. Eşitmə qüsuru olmayan insanların işarə dillərindən istifadəsi ikinci dərəcəlidir, lakin olduqca geniş yayılıb: tez-tez işarə dilinin istifadəçiləri olan eşitmə qüsurlu insanlarla ünsiyyətə ehtiyac var.

Məlumatın səslə ötürülməsinin qeyri-mümkün olduğu və ya müəyyən çətinliklər yaratdığı bir çox hallarda səsli ünsiyyət əvəzinə jestlərdən istifadəyə üstünlük verilə bilər. Lakin formalaşmış bu cür jest sistemlərini primitivliyinə görə işarə dili adlandırmaq mümkün deyil. Danışıq dilindən istifadə etmək imkanı olmadıqda, insanlar instinktiv olaraq jestlərdən istifadə etməyə başlayırlar.

İşarə dilləri ilə bağlı əsas yanlış təsəvvürlərdən biri onların hansısa şəkildə danışıq (səsli və yazılı) dillərindən asılı olması və ya onlardan törəməsi, bu dillərin eşidən insanlar tərəfindən icad edilməsidir, lakin bu doğru deyil. Həm də tez-tez işarə dilləri ilə səhvən hərflərin barmaqların yazılışı (əslində bu, işarət dillərində əsasən xüsusi adları, coğrafi adları və danışıq dillərindən götürülmüş xüsusi terminləri tələffüz etmək üçün istifadə olunur), işarələnmiş işarə nitqi^[1] və ya insanların qrammatik danışıq dilinə uyğun jestlərlə məlumatları çatdırmaq üçün istifadə etdiyi jest artikulyasiyasıdır. Əslində, işarə dilləri danışıq dillərindən demək olar ki, tamamilə müstəqildir və inkişaf etməyə davam edir: yeni jestlər yaranır, köhnələri sıradan çıxır və çox vaxt bunun danışıq dillərinin inkişafı ilə çox az əlaqəsi var. Bir ölkədə işarə dillərinin sayı orada danışılan dillərin sayı ilə əlaqəli deyil. Bir neçə danışıq dilinin mövcud olduğu bir ölkədə belə, yalnız bir ümumi işarə dili ola bilər və bəzi ölkələrdə hətta yalnız bir danışıq dili ilə bir neçə işarə dili birlikdə mövcud ola bilər.

İşarə dilləri ilə danışıq dilləri arasındakı tərcüməçilərə surdotərcüməçi deyilir.