İbn Quteybə

İbn ən-Nədimin verdiyi məluata görə Kufədə doğulub.^[5] İlk təhsilini atasından və Cahizdən almışdır. İshaq ibn Rəhuyədən fiqh, təfsir, hədis, Məhəmməd ibn Ziyad əz-Ziyadi ilə Əbül-Xəttab Ziyad ibn Yəhya əl-Həssanidən dilçilik, ədəbiyyat, qiraət, İbrahim ibn Süfyan əz-Ziyadi ilə Əbül-Fəzl Abbas ibn Fərəc ər-Riyaşidən nəhiv, lüğət, Əbu Xətim əs-Sicistanidən Quran elmləri və şeir öyrənmişdir. Bu sahələrdə özünü yetişdirdi. Təhsil almaq məqsədilə Xorasan, Məkkə və Bəsrəyə səfərlər etdi. Bəsrədə Divani-Məzalim sədri vəzifəsini yerinə yetirdi.

Həyatının böyük hissəsini Bağdadda keçirdi, burada Mötəzilə ilə Əhli-Sünnə arasında keçirilən elmi debatlarda iştirak etdi. Bu debatlar onun kəlam sahəsinə üstünlük verməsinə səbəb oldu. Mötəzilədən ayrıldı və mühəddislərin toplantılarında iştirak etdi. Bu zaman zərfində dövrünün qabaqcıl şəxsiyyətləri ilə tanış oldu. Bu şəxsiyyətlərdən biri olan Abbasi vəziri Əbül-Həsən ibn Xaqana "Ədəbül-katib" əsərini ithaf etdi. Onun vasitəsilə Dinəvər qazısı təyin edildi. İyirmi il bu vəzifəni yerinə yetirdikdən sonra Bağdada qayıtdı. 1 Rəcəb hicri 276-cı (oktyabr 889) ildə burada vəfat etdi.^[6]

O, 60–65 əsərin (bəzi mənbələrə görə 300) müəllifidir. Onun daha çox dilçilik, ədəbiyyat, hədis və Quran elmlərinə aid əsərləri dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. İbn Quteybənin müəllifi olduğu əsərlərdən bəziləri bunlardır: Qəribül-hədis, Təvilü müxtəlifil-hədis, əl-Müştəbih minəl-hədis vəl-Quran, Qəribül-Quran, Təvilül-mükilil-Quran^[4] və s.

1. ↑ ^{1 2} Али-заде А. Ибн Кутайба (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007.
2. ↑ ^{1 2} Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
3. ↑ ^{1 2} OpenITI corpus. OpenITI.
4. ↑ ^{1 2} Yazıcı, Hüseyin. "İbn Kuteybe". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1999. Archived from the original on 2025-06-03. İstifadə tarixi: 24.09.2025.
5. ↑ İbn ən-Nədim. əl-Fihrist (ərəb). 115.
6. ↑ İbn Xəllikan. Vəfəyat (ərəb). III. 43.