İbni-Hümam
Kəmaləddin Məhəmməd ibn Əbdülvahid ibn Əbdülhəmid ibn Məsud əs-Sivasi (ərəb. ابن الهمام; 1388[1] – 1457[2], Qahirə) — XV əsrin Hənəfi fəqihlərdən biri.[3]
| İbni-Hümam | |
|---|---|
| ərəb. ابن الهمام | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İskəndəriyyə, Məmlük dövləti |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Qahirə, Məmlük dövləti |
| Elm sahəsi | fiqh |
| Tanınmış yetirmələri | İbn Qutlubuğa, əs-Səxavi, Süyuti, Zəkəriyyə əl-Ənsari |
İbni-Hümam 1386-cı ildə İskəndəriyyədə dünyaya gəlmişdir. Babası Əbülhəmid və babasının atası Məsud əslən Sivaslıdırlar. Babasının atası Məsud Sivasda qazılıq etmişdir. Etimala görə atası, Anadoludakı qarışıqlıqdan xilas olmaq üçün Məmlüklərin hakimiyyəti altındakı Misirə getmiş və İsgəndəriyyədə Hənəfi qazısı vəzifəsində çalışmışdır. Babasının babası Hümaməddinə görə nisbəsi İbni-Hümamdır. Ləqəbi "Kəmaləddin" olan İbni-Hümam, atasından və İskəndəriyyədəki alimlərdən elm öyrənmişdir. Seyid Cəlaləddindən fiqh elmini, ərəbcəni və alət elmlərini (sərf, nəhv, lüğət…) Camaləddin Həmididən, üsul və digər elmləri Bisatidən, hədis elmini Əbu Züraya İraqidən öyrənmişdir. Camaləddin Hənbəli və Şəmsəddin Şamidən hədisi dinləmişdir. Məraği və İbni Zahirədən başqa qırx şəxsdən icazət almışdır.[3]
İbni Hümamın elm öyrəndiyi müəllimləri bunlardır:[4]
- İbn Həcər əl-Əsqəlani,
- Bədrəddin Əyni,
- Əbu Vəlid ibn əş-Şihnə.
İbni-Hümam dörd məzhəbin alimlərinə elm öyrətmişdir. Mənbələrə görə, təsəvvüf əhlinin qovuşduğu mənəvi mövqe və dərəcələrə də qovuşan İbni-Hümamın kəşf və kəramətləri müşahidə olunmuşdur. Bir müddət insanlardan özünü təcrid etsə də, edilən arzu və israrlar üzərinə geri dönərək yenidən müəllimliyə davam etmişdir. Mənsuriyyə, Əşrəfiyyə və Şeyhuniyyə mədrəsələrində fiqh dərsləri vermişdir.[3]
İbni-Hümam 1457-ci ildə Qahirədə vəfat etmişdir.
İbni-Hümam bir çox əsər qələmə almışdır. Əsərlərindən bəziləri bunlardır:[3]
- Fəthul-Qadir. "Hidayə" adlı fiqh kitabına yazdığı şərh olub, Taliq və Hidayənın digər bəzi şərhləri ilə birgə doqquz cild halında nəşr edilmişdir.
- Təhrir. Üsul elminə dair qiymətli bir əsərdir. Bu əsərin sonunda əməldə sünniliyin dörd haqq məzhəbdən birinə tabe olmağın vacib olduğunda və bunlardan birinə tabe olmayanın Əhlis-Sünnədən olmadığı bildirilməkdədir. Əsər İbni-Əmr Həcc tərəfindən şərh edilmişdir.
- Zadül-Fəqir. Namazla əlaqədar məsələlər haqqında yazılmışdır.
- Şərhi-Bədii ən-Nizam li-İbni-Saati,
- Fəvatihul-Əfkar fi Şərhi-Ləməatil-Ənvar,
- əl-Müsayərətü fil-əqaid-əl-Münciyəti fil-Axirət.
Tələbələrindən bəziləri bunlardır:[4]
- Yəhya ibn Məhəmməd əl-Münavi,
- Kəmaləddin ibn Əbu Şərif,
- Nəcməddin ibn Qadı Əclun,
- Şəmsəddin əs-Səxavi,
- Zeyəddin əl-Hafi.
- ↑ Library of Congress Authorities (ing.). Library of Congress.
- ↑ Muḥammad ibn ʿAbd al-Wāḥid Ibn al-Humām // AlKindi.
- ↑ 1 2 3 4 Mikail, Rəfail. Dəlilləri ilə İslam fiqhi (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2014. 223–224. ISBN 978-9952-489-89-7.
- ↑ 1 2 "İBNÜ'l-HÜMÂM". Archived from the original on 26 yanvar 2025. İstifadə tarixi: 19 fevral 2025.