İdeologiya
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
İdeologiya — siyasət yaxud sosial təlim yaradan, hökumətin, siyasi partiyanın, sosial sinfin davranışlarına istiqamət verən siyasi, hüquqi, elmi, fəlsəfi, dini, əxlaqi, estetik düşüncələr, inanclar və ya prinsiplər toplusu[1]. İdeologiyalara dünyanı və həyatı anlamağa, izah etməyə və dəyişməyə çalışan sistemlər kimi baxmaq mümkündür[2].
İdeologiyanın nəzəri hissəsində Marksist düşüncələr əhəmiyyətli yer tutur. Marks, Lenin, Gramsci, Lukacs, Frankfurt Məktəbi, Althusser kimi mütəfəkkirlərin bu mövzuda mühüm fikirləri olmuşdur. Bundan başqa, ideologiya nəzəriyyəsi ilə maraqlanan digər mütəffəkirlərin də marksizmlə qarşılıqlı (marksizmə qarşı və ya marksizm tərəfdarı) olaraq fikirlərini irəli sürmələri böyük maraq doğurmuşdur.
Idéologie sözü ilk dəfə Fransa inqilabı dövründə, Antoine Destutt de Tracy tərəfindən işlədilmişdir və ilk ictimai istifadəsi 1796-cı ilə aiddir.ideologiya sözü fransızca idéologie (tələffüz: [ideoloʒiː]) (idée - fikir; düşüncə,[3] ologie -elm) sözündən yaranmışdır.[4] Sonrakı tarixi gedişatda bu söz digər Avropa dillərinə - ingilis, italyan və almaq dillərinə, daha sonralar isə, demək olar ki, bütün dünya dillərinə daxil olaraq beynəlxalq sözlərdən birinə çevrildi.
İdeologiya ilə din anlayışları həqiqəti sorğuladıqları və idarəçilik funksiyalarından dolayı tez-tez yanaşı işlənir. Ancaq iman, ibadət, ilahi borc, mistikvə mifik anlayışlarında dolayı dinin siyasi proqram kimi praktiki tətbiqi çətindir[5]. İdeoloiyanın tətbiqi isə daha asandır. Çünki o, dünyəvi dəyərlərə və ictimai reallıqlara əsaslanaraq birbaşa siyasi idarəetmə mexanizmlərinə çevrilə bilir.
- Alman İdeolojisi, Karl Marx, Sol yayınları
- Kapital, Meta fetişizmi bölümü, Marx.
- İdeoloji ve Ütopya, K. Mannhein
- İdeoloji ve Devletin İdeolojik Araçları, Louis Althusser, İletişim yayınları.
- İdeoloji, Terry Eagleton, Ayrıntı yayınları.
- Eleştiri ve İdeoloji, Terry Eagleton, İletişim yayınları.
- İdeoloji, Şerif Mardin, İletişim yayınları.
- İktidarın İdeolojisi ve İdeolojinin İktidarı, Göran Therborn, İletişim yayınları.
- Mühendisler ve İdeoloji, Nilüfer Göle, Metis yayınları.
- Marx'tan Foucault'ya İdeoloji, M. Barret, Sarmal yayınları.
- İdeolojinin Yüce Nesnesi, Slovaj Zizek, Metis yayınları.
- Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, Neşe Gürallar Yeşilkaya, İletişim Yayınları.
- Məmmədzadə, İ. (2021). Müasir dövrdə liderlik fenomeni və ideologiyanın bəzi problemləri. “Metafizika” jurnalı, 4(4), səh.41-50
- ↑ https://dictionary.cambridge.org - Ideology. İstifadə tarixi: 06.11.2025.
- ↑ https://www.britannica.com - Ideology. istifadə tarixi: 06.11.2025.
- ↑ "FransızcaSözlük.gen.tr — idéologie". 5 mart 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 may 2014.
- ↑ "Türk Dil Qurumu - ideologiya". 5 oktyabr 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 may 2014.
- ↑ https://www.britannica.com - Ideology and religion. İstifadə tarixi: 06.11.2025.