Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.
 Kömək
Kitab yaradıcısı ( deaktiv et )
 Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin Kitabı göstər (0 səhifə) Səhifə təklif edin

İnflyasiya dalğası (2021–2023)

  • Məqalə
  • Müzakirə

2020-ci ildə COVID-19 pandemiyası başladıqdan sonra, 2021-ci ilin ortalarından 2022-ci ilin ortalarınadək davam edən qlobal inflyasiya dalğası meydana gəldi. Bir çox ölkələr onilliklər ərzində ən yüksək inflyasiya səviyyələrini qeydə aldılar. Bu artım müxtəlif səbəblərlə əlaqələndirilir: pandemiya ilə bağlı iqtisadi pozuntular, təchizat zəncirində kəsintilər, hökumətlər və mərkəzi banklar tərəfindən pandemiyaya cavab olaraq 2020 və 2021-ci illərdə tətbiq edilən fiskal və monetar stimullaşdırıcı tədbirlər, həmçinin qiymət manipulyasiyası. Artıma töhfə verə biləcək əvvəlcədən mövcud olan amillərə mənzil qıtlığı, iqlim təsirləri və büdcə kəsirləri daxil idi. COVID-19 resessiyasından sonrakı tələbin bərpası 2021-ci ilə gəldikdə çoxsaylı biznes və istehlak sektorlarında ciddi təchizat çatışmazlıqlarını üzə çıxardı.[1]

İnflyasiya səviyyəsi, Amerika Birləşmiş Ştatları (mavi) və avrozona (qırmızı), 1960-cı ilin yanvarından 2025-ci ilin iyuluna qədər.

2022-ci ilin əvvəlində Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsinin qlobal neft qiymətlərinə, təbii qaza, gübrəyə və qida qiymətlərinə təsiri vəziyyəti daha da ağırlaşdırdı.[2] Daha yüksək benzinin qiymətləri inflyasiyanın əsas səbəblərindən biri idi, çünki neft istehsalçıları rekord mənfəət əldə edirdilər. İnflyasiya təzyiqlərinin müvəqqəti, yoxsa davamlı olması və qiymət manipulyasiyasının hansı dərəcədə rol oynadığı barədə müzakirələr yarandı. Bütün mərkəzi banklar (2024-cü ilə qədər uçot dərəcəsini −0.1% səviyyəsində saxlayan Yaponiya Bankı istisna olmaqla)[3] faiz dərəcələrini aqressiv şəkildə artırmaqla cavab verdilər.[4][5][6][7]

ABŞ və avrozonada inflyasiya səviyyəsi 2022-ci ilin ikinci yarısında zirvəyə çatmış və 2023-cü ildə kəskin şəkildə azalmışdır. ABŞ-da inflyasiya 1981-ci ildən bəri ən yüksək səviyyəsinə yüksəlmişdi,[8] avrozonada isə bu göstərici 1997-ci ildən aparılan ölçmələr üzrə ən yüksək hədd olmuşdur.[1]

Qlobal miqyasda azalma müşahidə olunsa da, bəzi iqtisadçılar hesab edirlər ki, istehlak qiymətlərinin pandemiyadan əvvəlki səviyyələrə qayıtması ehtimalı azdır və qiymətlər yüksək olaraq qala bilər. İqtisadçıların fikrincə, qiymətlərin həmin səviyyəyə enməsi üçün genişmiqyaslı deflyasiya dövrü tələb olunar ki, bu da adətən resessiya ilə əlaqələndirilir.

2024-cü ildə ABŞ iqtisadi artımı qoruyaraq inflyasiyanı hədəf səviyyəyə yaxınlaşdırmağa nail olmuş və bu proses "yumşaq eniş" (soft landing) kimi qiymətləndirilmişdir. 2025-ci ilin iyul ayına olan məlumata görə, ABŞ-da illik inflyasiya səviyyəsi 2,7% təşkil edir; Federal Ehtiyat Sisteminin hədəf göstəricisi isə 2%-dir. Gələcəkdə inflyasiyanın daha da aşağı düşməsinin əlavə faiz artımları, yoxsa ehtimal olunan resessiya nəticəsində baş verəcəyi hələlik məlum deyil.[9][10][11][12][13][14]

Mündəricat

  • 1 Keçici və ya davamlı inflyasiya mübahisəsi
  • 2 2022-ci il Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünün təsiri
  • 3 İstinadlar
  • 4

Keçici və ya davamlı inflyasiya mübahisəsi

Həmçinin bax: COVID-19 pandemiyasının iqtisadi təsiri

2021-ci ilin əvvəllərində iqtisadçılar arasında inflyasiyanın pandemiyadan çıxış dövrünün keçici effekti olub-olmayacağı, yoxsa davamlı xarakter daşıyacağı barədə mübahisə yarandı. İqtisadçılar Larri Sammers və Olivye Blanşar inflyasiyanın davamlı olacağı barədə xəbərdarlıq edirdilər, Paul Kruqman və ABŞ-ın Xəzinə katibi Canet Yellen isə bunun keçici olacağını bildirirdilər.[15]

İnflyasiya 2021-ci il boyunca və 2022-ci ilin əvvəllərində sürətlə artmaqda davam etdi. Buna cavab olaraq Federal Ehtiyat Sistemi 2022-ci ilin martında son üç ildə ilk dəfə olaraq federal fondlar üzrə faiz dərəcəsini 25 baza punktu artırdı. May ayında artım 50 baza punktu, daha sonra isə iyun, iyul, sentyabr və noyabr aylarında ardıcıl olaraq dörd dəfə 75 baza punktu oldu. Bəzi analitiklər bu artımları gecikmiş və kəskin addımlar kimi qiymətləndirərək, onların resessiyaya səbəb ola biləcəyini irəli sürdülər.[16][17]

Bu addımların ümumi nəticəsi kimi federal fondlar üzrə faiz dərəcəsi 2008-ci ilin əvvəlindəki Böyük Tənəzzül dövründən bəri ən yüksək səviyyəyə çatdı.[18][19]

2022-ci ilin mayında Avrozonada inflyasiya 8,1% ilə rekord səviyyəyə çatdı. Bunun ardınca Avropa Mərkəzi Bankı iyul ayında faiz dərəcələrini 25 baza punktu, sentyabrda isə 50 baza punktu artıracağını elan etdi. Noyabr ayına qədər ümumi artım 200 baza punktu təşkil etdi.[20][21]

Federal Ehtiyat Sisteminin üçüncü faiz artımından sonra Sammers bildirdi: “Biz hələ də kifayət qədər sərt enişə doğru gedirik.”[22]

2022-ci ilin noyabrına gəldikdə, ABŞ-da inflyasiya ardıcıl beş ay azalmışdı, iş yerlərinin yaradılması güclü olaraq qalırdı və üçüncü rübdə real ÜDM artımı 3,2% təşkil etmişdi. Bu göstəricilər bir çox investoru sərt enişin qarşısının alınacağına inandırmağa başlamışdı.[23][24][25][26]

2022-ci il Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünün təsiri

Əsas məqalə: Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünün iqtisadi təsirləri

Moody's Analytics şirkətinin baş iqtisadçısı Mark Zandi 2022-ci ilin may ayı üzrə hesabatda ABŞ-da inflyasiyanın 8,6% təşkil etdiyini göstərən göstəricilərdən sonra ABŞ-ın İstehlak Qiymətləri İndeksi komponentlərini təhlil etmişdir. Onun hesablamalarına görə, həmin dövrdə 2022-ci il Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü inflyasiyanın əsas səbəbi olmuş və 8,6%-lik səviyyənin 3,5%-ni təşkil etmişdir. O bildirib ki, təcavüz gözləntiləri və faktiki hücum neft və xammal qiymətlərinin kəskin artmasına, bunun isə benzin qiymətlərinin bahalaşmasına səbəb olmuşdur. Dizel yanacağının bahalaşması istehlak mallarının, o cümlədən qida məhsullarının daşınma xərclərini artırmışdır.[27]

Qernot Vaqner isə inflyasiyanın böyük hissəsinin məhz təcavüzdən qaynaqlandığını irəli sürmüşdür.[28][29]

Rusiyanın 2021-ci ildən başlayan qaz tədarükü məhdudiyyətləri post-pandemiya dövründə tələbin artması və qlobal təklif çatışmazlığı fonunda yaranmış enerji böhranını daha da kəskinləşdirdi. Avropada qaz qiymətləri bir il ərzində 450%-dən çox, elektrik enerjisi qiymətləri isə 230% yüksəldi.[30]

2022-ci il fevralın 22-də, təcavüzdən bir neçə gün əvvəl, Almaniya Nazirlər Kabineti Nord Stream 2 qaz kəmərinin sertifikatlaşdırılmasını dayandırdı,[31] bu isə təbii qaz qiymətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsinə səbəb oldu.[32]

Fevralın 24-də Rusiya hərbi qüvvələri Ukraynaya daxil oldu[33] məqsəd demokratik seçilmiş hökuməti devirmək və onu Rusiyanın nəzarətində olan bir kukla dövlətlə əvəz etmək idi.[34]

Təcavüzdən əvvəl Ukrayna dünya buğda ixracının 11,5%-nə, qarğıdalı ixrac bazarının isə 17%-nə sahib idi. İşğal nəticəsində Ukraynanın buğda və qarğıdalı məhsullarının qlobal bazara çıxışı məhdudlaşdı, bu isə qıtlığa və qiymətlərin kəskin artmasına səbəb oldu,[35] bu artım qida məhsulları və biodizel qiymətlərinə də təsir göstərdi.[36][37]

Brent Crude markalı neftin bir barelinin qiyməti fevralın 25-də 97,93 ABŞ dollarından martın 8-də 127,98 dollara yüksəldi,[38] bu isə petrokimya məhsullarının və neftdən asılı digər malların qiymət artımına səbəb oldu.[39][40]

Rusiya iqtisadiyyatına qarşı tətbiq edilən sanksiyalar illik inflyasiyanın 17,89%-ə yüksəlməsinə səbəb oldu ki, bu da 2002-ci ildən bəri ən yüksək göstəricidir.[41] Aprelin 8-i ilə başa çatan həftədə həftəlik inflyasiya 0,99%-ə yüksələrək ilin əvvəlindən 10,83%-ə çatdı (2021-ci ilin eyni dövründə 2,72%).[41]

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 Amaro, Silvia. "Euro zone inflation hits record high of 10.7% as growth slows sharply". CNBC (ingilis). 31 oktyabr 2022. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2022.
  2. ↑ Multiple sources:
    • Santul Nerkar; Amelia Thomson-DeVeaux. "Were The Stimulus Checks A Mistake?". FiveThirtyEight. 26 aprel 2022.
    • Gharehgozli, O.; Lee, S. "Money Supply and Inflation after COVID-19". Economies. 10 (5). 2022: 101. doi:10.3390/economies10050101.
    • Van Dam, Andrew. "2021 shattered job market records, but it's not as good as it looks". The Washington Post. 13 yanvar 2022. 15 aprel 2022 tarixində arxivləşdirilib.
    • Lynch, David. "Biden's rescue plan made inflation worse but the economy better". The Washington Post. 9 oktyabr 2022.
  3. ↑ Nagata, Kazuaki. "BOJ introduces first rate hike in 17 years following pay gains". The Japan Times (ingilis). 19 mart 2024. İstifadə tarixi: 3 aprel 2024.
  4. ↑ Weber, Alexander. "Euro-Zone Inflation Unexpectedly Hits Record, Boosting Rate Bets". Bloomberg. 2 fevral 2022. 12 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  5. ↑ "India's Dec WPI inflation at 13.56% as firms fight rising costs". Reuters. 14 yanvar 2022. 12 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  6. ↑ Kihara, Leika. "Japan's wholesale inflation at near record high on broad price gains". Reuters. 14 yanvar 2022. 12 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  7. ↑ Christopher Rugaber. "As the causes of US inflation grow, so do the dangers". Associated Press. 13 iyul 2022.
  8. ↑ Cox, Jeff. "Inflation rose 9.1% in June, even more than expected, as consumer pressures intensify". CNBC. 13 iyul 2022. 15 iyul 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  9. ↑ Multiple sources:
    • Winters, Mike. "Don't expect prices to go down soon: It will take a while to 'wring extra inflation out of the economy,' says economist". CNBC (ingilis). 12 oktyabr 2023. İstifadə tarixi: 29 mart 2024.
    • Stewart, Emily. "The problem isn't inflation. It's prices". Vox (ingilis). 8 noyabr 2023. İstifadə tarixi: 29 mart 2024. Prices tend to be “downwardly rigid,” [Mike Konczal, director of macroeconomic analysis at the Roosevelt Institute] added, meaning they tend not to go down (the same goes for wages).
    • Rugaber, Christopher. "Americans' economic outlook brightens as inflation slows and wages outpace prices". PBS Newshour. 24 yanvar 2024. Even with the steady slowdown in inflation, prices are still nearly 17 percent higher than they were three years ago, a source of discontent for many Americans. Though some individual goods are becoming less expensive, overall prices will likely remain well above their pre-pandemic levels. ... Many Americans might still favor having the government take steps not only to slow inflation but also to try to reduce overall prices to where they were before the pandemic. ... Economists, though, uniformly caution that any attempt to do so would require a significant weakening of the economy, resulting from either sharp interest rate hikes by the Fed or tax increases. The likely consequence could be a recession that would cost millions of jobs. David Andolfatto, an economist at the University of Miami and a former Fed economist, said it is better for wages to rise over time to allow people to adjust to higher prices.
    • Rugaber, Christopher. "Why Americans feel gloomy about the economy despite falling inflation and low unemployment". AP NEWS. 19 noyabr 2023. Most Americans,” Cook said, “are not just looking for disinflation” — a slowdown in price increases. “They’re looking for deflation. They want these prices to be back where they were before the pandemic. ... I hear that from my family.” ... Deflation — a widespread drop in prices — typically makes people and companies reluctant to spend and therefore isn’t desirable. Instead, economists say, the goal is for wages to rise faster than prices so that consumers still come out ahead.
    • Duggan, Wayne. "5 Areas Where Inflation Is Highest". U.S. News & World Report. 29 aprel 2024. İstifadə tarixi: 31 iyul 2024.
  10. ↑ Helhoski, Anna. "What prices are actually deflating?". NewsNation. NerdWallet. 15 noyabr 2023. The most recent CPI report shows year-over-year price index drops in 92 goods and services categories (among 338 measured).
  11. ↑ "Table 2. Consumer Price Index for All Urban Consumers (CPI-U): U.S. city average, by detailed expenditure category, October 2023". Bureau of Labor Statistics. Oct. 2022– Oct. 2023. İstifadə tarixi: 5 avqust 2024.
  12. ↑ Iacucri, Greg. "Here's the deflation breakdown for June 2024 — in one chart". CNBC. 12 iyul 2024.
  13. ↑ Rugabear, Christopher. "Americans' refusal to keep paying higher prices may be dealing a final blow to US inflation spike". AP News (ingilis). 12 avqust 2024. İstifadə tarixi: 14 avqust 2024.
  14. ↑ "CPI rose in June to 2.7% annual rate, highest since February – CBS News". www.cbsnews.com (ingilis). 16 iyul 2025. İstifadə tarixi: 25 iyul 2025.
  15. ↑ Paul Krugman. "The Year of Inflation Infamy". The New York Times. 16 dekabr 2021.
  16. ↑ Cox, Jeff. "Bernanke says the Fed's slow response to inflation 'was a mistake'". CNBC. 16 may 2022.
  17. ↑ Rachel Siegel; Emily Wright. "How the Fed's rate hikes slow the economy — and impact you". The Washington Post. 2 noyabr 2022.
  18. ↑ Timiraos, Nick. "Fed Approves Fourth 0.75-Point Rate Rise, Hints at Smaller Hikes". The Wall Street Journal. 2 noyabr 2022.
  19. ↑ Smialek, Jeanna. "The Fed raises rates by three-quarters of a percentage point". The New York Times. 27 iyul 2022.
  20. ↑ Amaro, Silvia. "European Central Bank surprises markets with larger-than-expected rate hike, its first in 11 years". CNBC. 21 iyul 2022.
  21. ↑ "ECB must keep raising rates even if recession risks rise, Lagarde says". Reuters. 1 noyabr 2022.
  22. ↑ Multiple sources: Cox, Jeff. "Federal Reserve approves first interest rate hike in more than three years, sees six more ahead". CNBC. 16 mart 2022. 16 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. Cox, Jeff. "Fed raises rates by half a percentage point — the biggest hike in two decades — to fight inflation". CNBC. 4 may 2022. 19 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. Cox, Jeff. "Fed hikes its benchmark interest rate by 0.75 percentage point, the biggest increase since 1994". CNBC. 15 iyun 2022. 19 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. Megan Greene. "Betting on transitory US inflation is still valid". Financial Times. 7 yanvar 2022. 19 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. Beilfuss, Lisa. "'We Are Still Headed for a Pretty Hard Landing,' Ex-Treasury Secretary Larry Summers Says". Barron's. 17 iyun 2022. 19 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. Ben White. "Inflation's main culprit? CEOs zero in on Powell's Fed". Politico. 17 iyun 2022. 19 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. "Europe's central bank to hike rates in July, 1st in 11 years". Associated Press. 9 iyun 2022. 19 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. Collinson, Stephen. "Yellen's words on inflation won't end America's price hikes". CNN. June 1, 2022. June 19, 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  23. ↑ Wallace, Alicia. "Inflation cooled more than expected in November". CNN. 13 dekabr 2022.
  24. ↑ Lydia DePhillis. "U.S. Job Growth Remains Strong, Defying Fed's Rate Strategy". The New York TImes. 2 dekabr 2022.
  25. ↑ Chris Isidore; Alicia Wallace. "The US economy grew much faster than previously thought in the third quarter". CNN. 22 dekabr 2022.
  26. ↑ Otani, Akane. "Investors Grow More Confident Fed Will Pull Off a Soft Landing". The Wall Street Journal. 11 dekabr 2022. A few months ago, Wall Street rebuffed the idea that the Federal Reserve would be able to pull off a soft landing. Now, a growing crowd is betting on exactly that happening. Mutual funds and hedge funds managing roughly $4.8 trillion in assets have been putting money into stocks that stand to benefit from inflation cooling, interest rates going down, and the U.S. economy avoiding a recession, according to an analysis by Goldman Sachs Group Inc.
  27. ↑ Mui, Christine. "Top economist Mark Zandi says forget Biden's stimulus—Putin's war in Ukraine is by far the biggest driver of inflation". Fortune. 13 iyun 2022. 15 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  28. ↑ Wagner, Gernot. "Opinion | Greening Your Home Will Be Cheaper, but Expect Growing Pains". The New York Times (ingilis). 12 avqust 2022. ISSN 0362-4331. İstifadə tarixi: 18 avqust 2024.
  29. ↑ Wagner, Gernot. "The Ukraine War Blew Up the World's Energy Economy". heatmap.news (ingilis). 23 fevral 2024. İstifadə tarixi: 18 avqust 2024. Throughout the most recent U.S. spike in inflation in 2022, the energy category alone was responsible for around half of total inflation. And that’s just counting the direct effects. Indirectly, a good portion of the food price increases ever since are also due to higher energy costs. If the farmer pays more to harvest the crop, soon those commodity prices increase as well. Of course, it isn’t all fossil fuels...The IRA has not and will not cut inflation overnight. But that fight is indeed a big part of the bill’s legacy: Play the long game of tackling all three types of climate-related inflation — fossilflation, climateflation, and greenflation — at their very core, and indeed justify the law’s name.
  30. ↑ Liboreiro, Jorge; de Filippi, Alberto. "Why Europe's energy prices are soaring and could get much worse". Euronews. 28 oktyabr 2021.
  31. ↑ Marsh, Sarah; Chambers, Madeline. "Germany freezes Nord Stream 2 gas project as Ukraine crisis deepens". Reuters (ingilis). 22 fevral 2022. 29 aprel 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  32. ↑ "Natural Gas PRICE Today | Natural Gas Spot Price Chart | Live Price of Natural Gas per Ounce". Markets Insider (ingilis). 2 may 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  33. ↑ "Ukraine crisis: Russia orders troops into rebel-held regions". BBC News (ingilis). 22 fevral 2022. 24 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  34. ↑ Kudlenko, Anastasiia. "Ukraine: Putin's desire to install a puppet government draws from the Bolshevik playbook". The Conversation (ingilis). 28 fevral 2022. 8 aprel 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  35. ↑ "Ukraine war increases global food insecurity". DW.COM (ingilis). Deutsche Welle. 21 mart 2022.
  36. ↑ "Food prices jump 20.7% yr/yr to hit record high in Feb, U.N. agency says". Reuters (ingilis). 5 mart 2022. 1 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  37. ↑ "Biodiesel prices (SME & FAME)". Neste worldwide (ingilis). 19 fevral 2015. 1 aprel 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  38. ↑ "Crude Oil Price Today | Brent Oil Price Chart | Oil Price Per Barrel". markets.businessinsider.com (ingilis). 2 may 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  39. ↑ Dolar, Veronika. "Soaring crude prices make the cost of pretty much everything else go up too because we almost literally eat oil". The Conversation (ingilis). 28 mart 2022. 2 may 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  40. ↑ "Petrochemical prices expected to keep rising". Globuc (ingilis). 16 iyul 2022 tarixində arxivləşdirilib.
  41. ↑ 1 2 "Inflation in Russia hits highest in more than 20 years". Reuters (ingilis). 13 aprel 2022. 2 may 2022 tarixində arxivləşdirilib.

  • "Real interest rates". World Bank Open Data.
  • "Real interest rates". Visual Capitalist. 4 may 2023.
  • FT's Global inflation tracker
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İnflyasiya_dalğası_(2021–2023)&oldid=8391336"
Informasiya Melumat Axtar