Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

İslamda saqqal

  • Məqalə
  • Müzakirə

İslamda saqqal — islam dinində saqqal saxlamağa münasibət. İslamın müxtəlif cərəyanlarında saqqal saxlama və ülgüc ilə qırxmağa münasibət birmənalı olmamışdır. Bəzi məzhəblərə görə, saqqalı qırxmaq günah (fasiq), saqqal saxlamaq isə vacib əməl hesab olunmuşdur. Digərlərinə görə, saqqal saxlamaq müstəhəb və ya sünnənin yerinə yetirilməsi, onu qırxmaq isə məkruh, lakin haram olmayan bir əməl sayılmışdır. Saqqal müsəlmanlar arasında kişiliyin rəmzi kimi qəbul olunmuşdur və onun saxlanılması insanın fitrətinin bir hissəsi hesab edilmişdir.[1][2]

Təraş prosesi. Qaşqar, Sincan-Uyğur Muxtar Rayonu.

Tarixi baxımdan, saqqal islamdan əvvəlki dövrlərdə Yaxın Şərqdə hakimiyyət rəmzi olmuş, peyğəmbər Məhəmməd də saqqal saxlayaraq müsəlmanları onu qırxmamağa çağırmışdır. Orta əsrlərdən müasir dövrə qədər müxtəlif məzhəb alimləri saqqalın qırxılmasının haram, məkruh və ya müstəhəb olması ilə bağlı fikir ayrılığına sahib olmuşlar. Eyni zamanda, saqqalın boyanması, bığların formalaşdırılması və uzunluğunun tənzimlənməsi dini və sosial normalarla sıx bağlı olmuşdur.

Müasir dövrdə saqqal həm dini riayət, həm də sosial identifikasiya simvolu kimi qəbul edilir və bəzi ölkələrdə hüquqi və siyasi təsirlər doğurur. Orta Şərq, Mərkəzi Asiya, Şimali Qafqaz və Azərbaycanda saqqal saxlamaq və ya qırxmaq müxtəlif sosial və hüquqi məhdudiyyətlərlə müşayiət olunmuşdur.

Mündəricat

  • 1 Tarixi
    • 1.1 Erkən dövrlərdə
    • 1.2 Orta əsrlərdə
  • 2 Müasir dövrdə
    • 2.1 Orta Şərq
    • 2.2 Taliban
    • 2.3 Mərkəzi Asiya
    • 2.4 Rusiya
    • 2.5 Azərbaycan
  • 3 Saqqala dəyişikliklər
    • 3.1 Qısaldılması
    • 3.2 Boyanması
  • 4 Bığ
  • 5 Mənbə
  • 6 İstinadlar
    • 6.1 Ədəbiyyat
  • 7 Əlavə ədəbiyyat

Tarixi

Erkən dövrlərdə

 
Şah İsmayıl Xətai şiə məzhəbinə uyğun olaraq saqqal saxlamışdır.

Yaxın Şərqdə islamdan əvvəlki dövrlərdə saqqal ənənəvi olaraq hakimiyyətin rəmzi olmuşdur.[3] Peyğəmbər Məhəmməd də həmin dövrün yəhudiləri və xristian rahibləri kimi saqqal saxlamışdır.[4] Hədislərə görə, o, müsəlmanları saqqal saxlamağa və onu qırxmamağa çağırmışdır. "Səhih əl-Buxari"də qeyd edilmişdir ki, "Müşriklərdən fərqlənin — saqqallarınızı saxlayın, bığlarınızı qısaldın".[5][6] Səfiyərrəhman Mübarəkfuri tərəfindən təqdim olunan hədislərdən birində bildirilmişdir ki, "bığlarınızı qısaldın, saqqallarınızı saxlayın və atəşpərəstlərə bənzəməyin".[7] Hədislərdə həmçinin bildirilmişdir ki, saqqalsız kişi müsəlman icmasına (ümum) rəhbərlik edə və namazda imamlıq edə bilməz.[3] "Qurani-Kərim"də İsrail patriarxı Harunun saqqalı olduğu nəql edilmişdir və hədis ədəbiyyatında bildirilmişdir ki, Məhəmmədin qalın saqqalı və çiyinlərinə çatan uzun saçları var idi.[8]

Orta əsrlərdə

Orta əsrlərdə saqqalı qırxmağın qadağan olunması barədə zahiri fəqihi İbn Həzmin,[9][10] maliki İmam Həttabın,[11] hənbəlik Səffarinin,[12] hənəfi İbn Abidinin əsərlərində məlumat verilmişdir.[13]

Buna baxmayaraq, üləmanın saqqal qırxmağın haram hesab olunması ilə bağlı fikirlərinin əksəriyyəti şafii məzhəbinin bəzi nümayəndələri tərəfindən ziddiyyət təşkil edirdi. Əks mövqedə olan bəzi şafii alimləri saqqal qırxmağı haram yox, yalnız məkruh hesab etmişdilər.[14] Bu mövqeyi Rafi, Nəvəvi,[15] Zəkəriyyə Ənsari[16] və Xətib Şirbini[17] müdafiə etmişdir. Bununla belə, şafii alimləri Zərkəşi, Həlimi, Qəffal Şaşi və Əzrai saqqalı qırxmağın haram olmasını daha doğru rəy hesab etmişdilər.[15]

Müasir dövrdə

 
Mərakeş kralı VI Məhəmməd.

Ənənəvi ərəb cəmiyyətində şəxsin sosial statusu onun saqqalının uzunluğundan, formasından və rəngindən asılı olmuşdur.[2] Müasir sələfi alimləri — İbn Baz,[18] Useymin,[19] Əlbani[20] və başqaları saqqalı kişiləri qadınlardan və saqqal saxlamayan kafirlərdən fərqləndirən amil kimi qiymətləndirmiş, qırxmağı haram və günah əməl hesab etmişdilər. Suriyalı şafii alimi Vəhbə Zühəyli (1932–2015) yazmışdır ki, saqqalı qırxmaq hənəfilik, malikilik və hənbəlilikdə haram, şafiilikdə isə məkruh hesab edilmişdir.[21] Eyni mövqeni şiə ayətullahları Əli Sistani[22] və Məhəmməd Şirazi[23] də bölüşmüşdür.

2012-ci ildə İranın ali rəhbəri böyük ayətullah Əli Xamenei milli televiziyanın efirində Mərakeş kralı VI Məhəmmədin qısa saqqalını — daha çox yüngül ülgüc qırxıntısına bənzər görünüşünü "rüsvayçılıq" və "Peyğəmbərin üzünə tüpürmək" adlandırmışdır. Öz növbəsində kral bunu "cəfəngiyyat" kimi qiymətləndirmişdir.[24]

Orta Şərq

Livan kimi bəzi Orta Şərq ölkələrində saqqal saxlayan şəxslər bunu dini səbəblərdən etməsələr belə polis tərəfindən şübhəli münasibətlə qarşılaşa bilərlər.[25]

Məlumatlara görə, Suriyada və İraqda gedən hərbi əməliyyatlar fonunda İŞİD döyüşçülərinə qarşı vuruşan kürdlər ilə eyniləşməmək məqsədilə Türkiyənin cənub-şərqindəki kürdlər kütləvi şəkildə saqqallarını qırxmağa başlamışdılar. Buna baxmayaraq, saqqal saxlamaq yalnız İŞİD-ə məxsus xüsusiyyət deyildi. Bəzi hallarda Kürdüstan Fəhlə Partiyası üzvləri insanları saqqal saxladıqları üçün edam etmişdilər. Türkiyədə saqqal saxlamaq sünnə hesab edilir və yetkin kişilərə tövsiyə olunur. Bununla yanaşı, ölkənin hüquq kodeksinə əsasən, dövlət qulluqçularına saqqal saxlamaq qadağandır.[26]

Misirdə Hüsnü Mübarək dövründə saqqal prezidentə qarşı çıxan islamçı qüvvələrin rəmzi hesab edilirdi. Buna baxmayaraq, saqqal yalnız müsəlmanlara yox, həm də qibti xristianlara məxsusdur. "Müsəlman Qardaşlar" təşkilatı təmiz saxlanılmış saqqalları ilə seçilirdilər, sələfilər isə qalın saqqal buraxıb bığlarını qırxırdılar. Onlardan bəziləri saqqallarını xına ilə – tünd qırmızıdan tutmuş parlaq narıncı rəngədək boyayırdılar. Mübarək dövründə bütün dövlət qulluqçuları saqqallarını qırxmağa məcbur idilər, lakin rejimin süqutundan sonra saqqal saxlamaq yenidən dəbə çevrilmişdir.[27] Misirin baş müftisi Şövqi Əllam kimi nüfuzlu alimlər saqqal saxlamağı da, onu qırxmağı da mübah hesab etmişdilər.[28]

Taliban

 
Üsamə bin Laden.

27 sentyabr 1996-cı ildə "Taliban" ilk dəfə Kabil şəhərini ələ keçirdikdən sonra yaratdıqları Əfqanıstan İslam Əmirliyində şəriət normaları tətbiq olunmuşdur. Bu qaydalardan biri kişilərin qalın saqqal saxlaması idi. "Saqqal yoxlamaları" keçirilirdi və bu yoxlamalarda yumruğu qədər uzun olmayan saqqal saxlayanlar döyülə bilərdi.[29][30]

Pakistanda, "Taliban"ın nəzarətində olan Bəcavr qəbilə zonasında bərbərxanalara saqqal qırxmağın islama zidd olduğu və qadağanı pozanların öldürüləcəyi barədə xəbərdarlıqlar yapışdırılmışdı. Qadağaya əməl etməyən bir sıra bərbərxanalar partladılmışdı.[31] Oxşar hədələr Vəziristanda yerləşən bərbərxanalara da edilmişdi.[32]

Mərkəzi Asiya

Qazaxıstan Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin mövqeyinə görə, saqqal saxlamaq sünnədir, saqqal qırxmağın günah sayılmasını isə yalnız vəhhabilər müdafiə edirlər. Qazax ruhaniləri bu məsələdə XX əsr Misir alimləri – Məhəmməd Əbu Zöhrə (1898–1974), Mahmud Şəltut (1893–1963) və Misir Fətvalar İdarəsinin qərarlarına istinad edirlər.[33] Astana şəhərində yerləşən Qılmani məscidinin rəsmi səhifəsində "Dinşünaslıq Mərkəzi"nin rəhbəri Tanjarıq Turqankulov qeyd etmişdir ki, qazaxıstanlı gənclərin saqqal saxlaması, əslində, müsəlman cəmiyyətində ixtilaf yaratmaq məqsədi daşıyır.[34]

Özbəkistanda əhalinin çoxunun müsəlman olmağına baxmayaraq, qeyri-rəsmi şəkildə saqqal qadağası mövcuddur. Saqqallı şəxslərə ictimaiyyət və milis əməkdaşları tərəfindən şübhə ilə yanaşılır. Hətta məscid imamları belə "Özbəkistan Milli Təhlükəsizlik Xidməti tərəfindən saqqallılar siyahısına düşməmək üçün" saqqallarını qırxmağa məcbur olurlar.[35] "Forum 18" təşkilatının xəbər xidmətinin rəhbəri Feliks Kroleyin sözlərinə görə, "Özbəkistan hökuməti yalnız radikal islamçılara qarşı yox, ümumilikdə dindar müsəlmanlara qarşı mübarizə aparır".[36]

Saqqal qadağası qeyri-rəsmi olaraq 1997-ci ildə Fərqanə vadisində yerləşən Namanqanda baş vermiş yüksəkrütbəli hüquq-mühafizə orqanı əməkdaşının qətlə yetirilməsindən sonra genişlənmişdir. O dövrdə pasportunda saqqallı fotosu olan və ya real həyatda saqqal saxlayan şəxs həbs və cinayət təqibinə məruz qala bilərdi.[37] Özbəkistanda saqqallı şəxsin pasport ala bilməsi üçün regional ruhani idarədən "ekstremist təşkilata üzv olmadığını təsdiq edən" arayış tələb olunurdu, lakin bu icazəni almaq nadir hallarda mümkün olurdu.[35]

Rusiya

27 avqust 2011-ci ildə Rusiyada, Qaraçay-Çərkəz Respublikasının DUM Alimlər Şurası qərara almışdır ki, hənəfi məzhəbinə görə saqqal saxlamaq vacibdir. Buna görə də bütün imamlar saqqal saxlamalı, onu ən azı görünəcək dərəcədə qırxmamalıdırlar.[38] Tümen vilayətinin müftisi Eldar Zaqanşin bildirmişdir ki, saqqal saxlamaq tatar xalqının ənənəsi deyil və saqqal saxlamaq hüququ qazanılmalıdır. Onun sözlərinə görə, kiçik saqqal evlənmədən sonra, təxminən 30–35 yaşlarında buraxıla bilər, uzun və qalın saqqal isə yalnız 60 yaşdan sonra "Şaxta Babaya oxşamaq" üçün saxlanmalıdır.[39] Moskva Memorial Məscidinin imam-xətibi Şamil Alyautdinov "Saqqal saxlamaq" adlı məqaləsində qeyd etmişdir ki, saqqal saxlamaq "qətiyyən vacib deyil" və bunun əksini iddia etmək "cahilliyin təzahürüdür". O, bu məsələdə Qazaxıstan alimləri kimi XX əsr Misir alimləri Məhəmməd Əbu Zöhrə və Mahmud Şəltutun mövqeyinə istinad etmişdir.[40]

Şimali Qafqazda, xüsusilə Dağıstanda uzun saqqal saxlamaq, polis əməkdaşlarının vətəndaşları "dini ekstremizm" kateqoriyasında "profilaktik qeydiyyata" alması üçün əsas olur.[41][42][43]

Azərbaycan

Azərbaycanda bəzi hallarda polis əməkdaşları saqqal saxlayan şəxslərə təzyiq göstərmiş, onları ictimai yerlərdə "radikalizm" ittihamı ilə təqib etmişdir.[44][45] 2010-cu ildə Azərbaycanın Zaqatala rayonunda yaşayan bir qrup müsəlman gənc hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları tərəfindən saxlanılmış və onların saqqalları zorla qırılmışdır. İnsidentdən sonra gənclər hüquq-mühafizə orqanlarını dini azadlıqları pozmaqda ittiham etmişdilər.[46] Azərbaycanın əhalisinin əksəriyyəti şiələrdən ibarət olan cənub bölgəsində sünni məzhəbinə mənsub bir şəxsin saqqalı zorla qırxılmış və hadisənin videosu sosial şəbəkələrdə yayılmışdır.[47]

Saqqala dəyişikliklər

Qısaldılması

 
Bığı və saqqalı təxminən sıxılmış yumruq həcmində qırxılmış müsəlman.

İslam alimlərinin əksəriyyəti saqqalın yumruq boyundan artıq hissəsinin qısaldılmasına icazə vermişdir. Yalnız bəzi şafiilər, məsələn, Nəvəvi və başqaları saqqalın "buraxılması" barədə ümumi dəlillərə əsaslanaraq onun qısaldılmasını yolverilməz sayırdılar. Saqqalın qısaldılmasının caizliyinə peyğəmbər Məhəmmədin səhabələri İbn Ömər və Əbu Hüreyrənin davranışları, eləcə də Həsən əl-Bəsri, İbn Əbdülbər, İbn Teymiyyə və İbn Abidinin fikirləri dəlalət edir.[48][49]

Şiə islamda saqqalın və bığın qırxılması məsələsi uzun illərdir müzakirə olunan mövzularındandır. isna əşəriyyə məzhəbinə görə, sünnə qaydasına əsasən, saqqalın uzunluğu bir yumruqdan artıq olmamalıdır. Üz tüklərinin qısaldılması icazəli hesab edilmiş, lakin onu qırxmaq haram sayılmışdır.[50][51][52] Ümumiyyətlə, şiə islamın davamçıları saqqalı qısa saxlamaya üstünlük verirlər və onların saqqalı adətən "iki–üç günlük uzantıya" bənzər şəkildə olur.[53] Seyid Əli Xamenei, seyid Əli Sistani və digər şiə mərcelərin mövqeyinə görə, əgər saqqalın ölçüsü urf baxımından "saqqal" adlandırıla bilirsə, bu halda haram hökmü tətbiq edilməmişdir.[54][55]

Ayətullah Vahid Xorasani saqqalın tam qırxılmasını "qəti şəkildə haram" hesab etmişdir və bildirmişdir ki, bəzi kişilərin yalnız çənə nahiyəsində saqqal saxlayaraq qalan hissəni qırxması da bütövlükdə saqqal qırxmaq hökmünə daxildir və qadağandır.[56] Ayətullah Sistaninin mövqeyinə görə, kişinin üzündə saqqalın müəyyən ölçüdə saxlanması dini baxımdan vacibdir.[57] Digər şiə alimləri qeyd etmişlər ki, üz tüklərinin bir qisminin qırxılması saqqalın təhrif edilməsi kimi qiymətləndirilir və şəriət qaydaları ilə uyğun gəlmir.[58]

Boyanması

Peyğəmbər Məhəmməd yalnız saqqal saxlamağı yox, həm də onu boyamağı tövsiyə etmişdir. Bu, müsəlmanların qonşuluqda yaşayan yəhudi və xristianlardan fərqlənməsi üçün idi.[59] Adətən müsəlmanlar saqqalı xına və ya basma ilə boyayırlar.[60] Nəvəvinin fikrinə görə, həm kişilər, həm də qadınlar üçün ağaran saç və saqqalı qırmızı və ya sarı rəngə boyamaq daha münasibdir, lakin qara rəng məsləhət görülmür, çünki bu, aldatmaya bənzədilə bilər. Rəvayətlərə görə, peyğəmbər Məhəmməd saqqalını və başındakı saçlarını sarı rəngə boyayırdı. O, belə demişdir: "Həqiqətən, sizin üçün saç ağartısını boyamağın ən yaxşı vasitəsi xına və basmadır".[61]

Bəzi alimlərin fikrinə görə, saqqalı qara rəngə boyamaq qadağandır.[62] Bunun istisnası yalnız cihad zamanı düşməni qorxutmaq məqsədilə saqqalı və saçları qara rəngə boyamaqdır.[63]

 
Saqqalı boyanmış kişi.

2001-ci ildə 11 sentyabr hücumlarının təşkilatçısı hesab olunan Xalid Şeyx Məhəmməd ABŞ-nin Quantanamo hərbi bazasında keçirilən məhkəmə prosesində saqqalını pas rənginə çalan qırmızıya boyanmış halda meydana çıxmışdı. Bu, Quantanamo həbsxanasının təhlükəsizlik xidmətini çaşdırmışdı. Həbsxanada məhbusların saç boyasından istifadəsi qadağandır, çünki boyalarda ammonyak kimi silah vasitəsi olaraq istifadə edilə biləcək kimyəvi maddələr ola bilər. Şübhə yaranmışdı ki, Xalid Şeyx Məhəmməd xınanı qaçaq yolla əldə edib, lakin sonradan məlum olmuşdur ki, o, saqqalını boyamaq üçün həbsxana yeməyindən əldə edilən meyvə şirəsi və giləmeyvələrdən istifadə etmişdir.[64]

Bığ

İslam alimləri arasında bığın necə qısaldılması və tamamilə qırxılmasının caiz olub-olmaması barədə fikir ayrılığı mövcuddur. Şafiilər və imam Malik ibn Ənəs hesab edirdilər ki, bığı qısaltmaq yalnız dodaq kənarından çıxan hissələrin kəsilməsi ilə məhdudlaşmalıdır. Bu o deməkdir ki, bığı müəyyən aralıqlarla formaya salmaq olar, lakin onu tam qırxmaq olmaz. Əhməd ibn Hənbəl bığın həm qısaldılmasında, həm də qırxılmasında qəbahət görmürdü. Tahavi və başqaları kimi hənəfi alimləri qısaltmanı tamamilə təmizləmə kimi başa düşürdülər, daha sonrakılar isə bığın yalnız qısaldılmasını, lakin tam qırxılmamasını müdafiə edirdilər.[62]

İmam Malik bığı tam qırxmağı bidət hesab etmiş, onun məzhəbinin davamçılarından İbn Fərhun isə hətta bığını tam qırxan şəxsin şahidlik ifadəsini qəbul etməyi qadağan etmişdir. Peyğəmbər Məhəmmədin səhabələri arasında da bu məsələdə müxtəlif yanaşmalar olmuşdur. Onlardan bəziləri – Əbu Ümam Bahili, Miqdəm ibn Madikərib, Ütbə ibn Əvf, Həccac ibn Amir, Abdullah ibn Bişi və başqaları bığlarını qısaldırdılar, digərləri – Əbu Səid Xudri, Cabir ibn Abdullah, İbn Ömər, Əbu Usəyd Ənsari, Sələmə ibn Əkva, Əbu Rafi və başqaları isə onu tamamilə qırxırdılar.[62]

Şiəlikdə bığın qırxılmasına münasibət fərqlidir. Cəfər Sadiqdən rəvayət olunmuşdur ki, peyğəmbər Məhəmməd belə demişdir: "Bığı qısaltmaq, qəm və vəsvəsəni aradan qaldırır".[65] Buna baxmayaraq, 2018-ci ilin iyul ayında Hindistanda, Uttar Pradeş şiə vəqf şurasının sədri Vasim Rizvi bəyan etmişdir ki, müsəlmanlar bığsız saqqal saxlamaqdan çəkinməlidirlər. Onun sözlərinə görə, 2010-cu illərdə bəzi mühafizəkar müsəlmanlar bığsız saqqalı fərqləndirici sima kimi qəbul etmiş və bu görkəm "terrorçu sifəti"nə bənzəmişdir.[66]

Mənbə

İstinadlar

  1. ↑ Patrick Hughes, Thomas Patrick Hughes. Dictionary of Islam. Asian Educational Services. 1995. 40. ISBN 9788120606722.
  2. ↑ 1 2 Abdelwahab Bouhdiba. Sexuality in Islam. Routledge. 2013. 34. ISBN 9781135030377.
  3. ↑ 1 2 John L. Esposito. The Islamic World: Past and Present. Oxford University Press. 2004. 200. ISBN 9780195165203.
  4. ↑ Jeffry R. Halverson. Theology and Creed in Sunni Islam: The Muslim Brotherhood, Ash'arism, and Political Sunnism. Palgrave Macmillan. 2010. 123. ISBN 9780230106581.
  5. ↑ Сахих аль-Бухари № 5892, Сахих Муслим № 259
    Orijinal mətn (ərəb.)
    خَالِفُوا الْمُشْرِكِينَ وَفِّرُوا اللِّحَى وَأَحْفُوا الشَّوَارِبَ.
  6. ↑ "Center for Muslim-Jewish Engagement". 17 aprel 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 yanvar 2019.
  7. ↑ Сафи ар-Рахман аль-Мубаракфури. Жизнь Пророка, да благословит его Аллах и приветствует. 63. "Архивированная копия". 2 aprel 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 mart 2015.
    Orijinal mətn (ərəb.)
    جزوا الشوارب، وأرخوا اللحى، خالفوا المجوس
  8. ↑ Al-Tirmidhi, Shama'il Muhammadiyah Arxiv surəti 26 mart 2017 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 26 mart 2017 at the Wayback Machine Book 1, Hadith 5 & Book 1, Hadith 7/8.
  9. ↑ Ибн Хазм аль-Андалуси. Маратиб аль-иджма фи-ль-ибадат ва-ль-муамалат ва-ль-мутакадат. 1978. 182.
  10. ↑ Ибн Хазм аль-Андалуси. Аль-Мухалла би-ль-асар. 2. 1928. 220.
  11. ↑ Аль-Хаттаб. Мауахиб аль-джалиль. 1. Дар аль-кутуб аль-илмийя. 2007. 313.
  12. ↑ Ас-Саффарини. Газа аль-альбаб шарх манзума аль-адаб. 1. Дар аль-кутуб аль-илмийя. 333–334.
  13. ↑ Ибн Абидин. Радд аль-мухтар ала ад-дурр аль-мухтар (Хашия Ибн Абидин). 9. Дар ихъя ат-турас аль-араби. 4.
  14. ↑ "Fatawa - The ruling of keeping the beard?". 9 iyun 2022. 9 iyun 2022 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyun 2022.
  15. ↑ 1 2 Ибн Хаджар аль-Хайтами. فصل في العقيقة // Тухфат аль-Мухтадж.
  16. ↑ Закария аль-Ансари. Асна аль-Маталиб. 1. 551.
  17. ↑ Аль-Хатиб аш-Ширбини. Мугни аль-Мухтадж. 6. 186.
  18. ↑ حكم حلق اللحية. (ərəb). www.binbaz.org.sa. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib.
  19. ↑ Мухаммад ибн Салих аль-Усаймин. ما حكم حلق اللحية؟ // مجموع فتاوى و رسائل الشيخ محمد صالح العثيمين. 11.
  20. ↑ Насируддин аль-Албани. Этикет бракосочетания. 210–211.
  21. ↑ Вахба аз-Зухайли. Аль-Фикх аль-ислами ва адиллатух. 3 (2-е изд.). Дамаск. 1985. 569.
  22. ↑ "الاستفتاءات » حلق اللحية" (ərəb). www.sistani.org. 2 aprel 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 mart 2015.
  23. ↑ Мухаммад Ширази. "حلق اللحية" (ərəb). alshirazi.com. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 mart 2015.
  24. ↑ "Аятолла Хаменеи признал бороду короля Марокко «недостаточно исламской»". Credo.ru. 15 mart 2012. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 mart 2015.
  25. ↑ Priya Elan. Who's That Lebanese Man With A Beard? Hipster Or Jihadi?; 10 Moments That Made Jay-Z – review. (ingilis). The Guardian. 13 November 2014. 2019-02-12 tarixində arxivləşdirilib.
  26. ↑ Pinar Tremblay. In Turkey, it's all about the beard. (ingilis). Al-Monitor. 2014. 2015-03-22 tarixində arxivləşdirilib.
  27. ↑ Ashraf Khalil. Decoding facial hair in the Arab world. (ingilis). Би-би-си. 2 February 2013. 2015-02-19 tarixində arxivləşdirilib.
  28. ↑ "Beard is just an appearance: Grand Mufti". Egypt Independent. 24 oktyabr 2018. 9 iyun 2022 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2024.
  29. ↑ John F. Burns. Islamic Rule Weighs Heavily for Afghans. The New York Times. September 24, 1997. 2021-09-01 tarixində arxivləşdirilib.
  30. ↑ Kim Sengupta, Jerome Starkey. Taliban in policy shift on beards and burqas. (ingilis). The Independent. 2 April 2009. 2017-02-16 tarixində arxivləşdirilib.
  31. ↑ Mushtaq Yusufzai. In tribal Pakistan, a shave may cost your life. (ingilis). NBC News. Mar 6, 2007. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib.
  32. ↑ Pakistani barbers receive Taliban-style beard threat. (ingilis). Reuters. Feb 12, 2007. 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib.
  33. ↑ Обязательно ли отращивать бороду?. (qazax). Официальный сайт Петропавловской мечети. 16 января 2015. 2015-03-02 tarixində arxivləşdirilib.
  34. ↑ "Тұрғанқұлов Таңжарық" (qazax). Официальный сайт мечети им. Садуакаса-хаджи Гылмани. 8 aprel 2013. 2 mart 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 mart 2015.
  35. ↑ 1 2 Житель Узбекистана отстоял право на бороду. Lenta.ru. 9 марта 2010. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib.
  36. ↑ Игорь Ротарь. Борода - нехороший признак. Известия. 3 марта 2003. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib.
  37. ↑ Умар Одил. Борода в Узбекистане – важная улика. ФерганаНьюс. 08.08.2002. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib.
  38. ↑ "Постановления и рекомендации Совета Улемов ДУМКЧР(и не только КЧР)". www.elbrusoid.org. 9 sentyabr 2011. 3 mart 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 mart 2015.
  39. ↑ Виктория Гришина. Муфтий Тюменской области: нужно уважать традиции и обычаи страны, в которую ты приехал. Комсомолькая Правда. 13 марта 2013. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib.
  40. ↑ Шамиль Аляутдинов. Ношение бороды. Umma.ru. 17 mart 2015 tarixində arxivləşdirilib.
  41. ↑ Лаптиева Д. "Борода экстремизма. За что ставят на профучет на Северном Кавказе". Спектр. 5 sentyabr 2016. 29 may 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2017.
  42. ↑ Гордиенко И. "Схватить «экстремиста» за бороду". Новая газета. 28 iyun 2016. 12 mart 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2017.
  43. ↑ "В Дагестане врача поставили на профучет из-за длинной бороды". Наша версия на Северном Кавказе. 27 yanvar 2016. 12 mart 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 mart 2017.
  44. ↑ Reporting, Institute for War and Peace. "Azeris Shocked by Sectarian Attack". http://iwpr.net/report-news/azeris-shocked-sectarian-attack. 22 iyul 2014.
  45. ↑ "Azerbaijan: Beard-shaving attack stokes sectarian tensions". anews.az.
  46. ↑ "Azerbaijani Muslims Say Police Shaved Off Their Beards". 8 oktyabr 2010 – www.rferl.org vasitəsilə.
  47. ↑ "IWPR's Global Voices | Institute for War and Peace Reporting". iwpr.net. 28 avqust 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2025.
  48. ↑ Халид ибн Сауд аль-Булайхид. حكم إعفاء اللحية والأخذ منها. (ərəb). www.saaid.net. Şablon:Из хиджры. 2015-04-02 tarixində arxivləşdirilib.
  49. ↑ Салих ибн Ахмад аль-Асмари. حكم الأخذ من اللحية. (ərəb). www.saaid.net. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib.
  50. ↑ Office of the Grand Ayatollah Sayid Sadiq Al-Shirazi. "What is the ruling on mens beards". 29 may 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 may 2018.
  51. ↑ "Beard - Question & Answer - The Official Website of the Office of His Eminence Al-Sayyid Ali Al-Husseini Al-Sistani". 7 yanvar 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 mart 2017.
  52. ↑ "Practical Laws of Islam". 14 mart 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 mart 2017.
  53. ↑ "Are beards obligatory for devout Muslim men". BBC News. 27 iyun 2010. 20 iyul 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2025.
  54. ↑ Ayatollah Khamenei; issue of beard Arxiv surəti 10 oktyabr 2020 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2020-10-10 at the Wayback Machine khamenei.ir Retrieved 7 October 2020
  55. ↑ Issue of Beard / Maraja's Arxiv surəti 20 iyul 2025 tarixindən Wayback Machine saytında hadana.ir Retrieved 7 October 2020
  56. ↑ "What is the ruling on shaving beard and having a goatee beard? The Grand Ayatollah Vahid Khorasani's Fatwa – Shafaqna English | International Shia News & Fatwas". 27 iyul 2018. 21 noyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2025.
  57. ↑ "The Grand Ayatollah Sistani's Fatwas About "Beard" – Shafaqna English | International Shia News & Fatwas". 3 iyun 2025. 12 iyun 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2025.
  58. ↑ https://erfan.ir/english/amp19860.html
  59. ↑ Haggai Mazuz. The Religious and Spiritual Life of the Jews of Medina. Brill Reference Library of Judaism. BRILL. 2014. 81. ISBN 9789004266094.
  60. ↑ Encyclopaedia of Islam, 1960—2005, K̲h̲iḍāb
  61. ↑ Шабанов, Арсен. "Его голова // Внешность мусульманина". Исламская цивилизация. 8 sentyabr 2013. 9 yanvar 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2015.
  62. ↑ 1 2 3 Шабанов, Арсен. "Внешность мусульманина". Исламская цивилизация. 9 sentyabr 2013. 2 aprel 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 mart 2015.
  63. ↑ Ибн Хаджар аль-Аскаляни. Фатх аль-Бари. 6. 499.
  64. ↑ Jane Sutton. September 11 mastermind's beard mystery solved: he dyes it with berries. (ingilis). Reuters. Oct 23, 2012. 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib.
  65. ↑ الخصائص الفاطمیّة (به عربی). ج. ۲. ص. ۲۵۵.
  66. ↑ Vikas. "Beard without mustache is identity of terrorists, Muslims should refrain from it: Wasim Rizvi". OneIndia. 8 iyul 2018. 23 avqust 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 oktyabr 2025.

Ədəbiyyat

  • Şablon:ЭИ/2

Əlavə ədəbiyyat

  • Bart // Brockhaus Bilder-Conversations-Lexikon. 1. Leipzig. 1837. 186–187.
  • Muhammad al-Jibaly. The Beard Between the Salaf & Khalaf (PDF). Al-Kitaab & as-Sunnah Publishing.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İslamda_saqqal&oldid=8350771"
Informasiya Melumat Axtar