Şeyx Məhəmməd məscidi — XVI əsrə aid tarix-memarlıq abidəsi, məscid. Azərbaycanda "Basqal" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunda yerləşir.
| Şeyx Məhəmməd məscidi | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | İsmayıllı |
| Yerləşir | Basqal |
| Tikilmə tarixi | 1531 |
| 40°45′22″ şm. e. 48°23′23″ ş. u. | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Şeyx Məhəmməd məscidi Sufi Dərviş Əlinin oğlu Pir Məhəmmədin əmri ilə 1531-ci ildə tikilib.[1] Məscid Basqalın Kələküçə məhəlləsində yerləşir.[2][3] Məscidin həyətində mədrəsə fəaliyyət göstərib.[4]
Azərbaycanda sovet işğalından sonra rəsmi olaraq 1928-ci ildən dinlə mübarizəyə başladılar.[5] Həmin ilin dekabrında Azərbaycan KP MK-i bir çox məscid, kilsə və sinaqoqları maarifləndirici istiqamətlərdə istifadə üçün klubların balansına verdi.[6] Əgər 1917-ci ildə Azərbaycanda 3.000 məscid var idisə 1927-ci ildə bu rəqəm 1.700, 1928-ci ildə 1369, 1933-cü ildə isə 17 idi.[6][7] Şeyx Məhəmməd məscidi bu dövrdə ibadətə bağlanıb. Məscidin həyətindəki iyirmiyə yaxın daş kitabə məhv edilib, qoşa minarələri isə sökülüb.[8] Məscidin binasından klub kimi istifadə olunub.[9][10]
1975-ci ildə elektrik şəbəkəsində baş verən qısaqapanma nəticəsində məscidin binası tamamilə yanıb.[8] 1980-ci illərdə yerli camaat tərəfindən məsciddə təmir işləri aparılıb.[11] Bu işləri görərkən yerli sakinlər burada məscidin yanında əkilmiş Pir Çinar haqqında kitabə tapıblar.[12] Kitabədə Pir Çinarın 1568-ci ildə Şeyx Səfayi tərəfindən əkildiyi qeyd olunub.[13] 1989-cu ildə məscidin də daxil olduğu ərazidə "Basqal" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu yaradılıb.[14][15]
2019-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Turizm Agentliyinin sifarişi ilə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnsitutunun ekspedisiyası Prof. Dr. Qafar Cəbiyevin başçılığı ilə Şeyx Məhəmməd məscidinin daxilində və həyətində arxeoloji tədqiqat aparıb.[9] Məscidin içərisində daha kiçik, kvadratformalı və Şirvanşahlar dövrü İslam memarlığı üslubunda məscidin qalıqları üzə çıxıb.[16] Qazıntı zamanı ərazidən bir neçə kitabə də aşkar edilib.[9]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
- ↑ Əliyeva, Həbibə; Xəlilli, Fariz. Basqal epiqrafikası. I kitab-albom (az.). I. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2019. 16. 9 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ Babayev, Tofiq; Şahbazov, Tahir. Basqal: tarixi-etnoqrafik tədqiqat (az.). Bakı: Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu. 2017. 140. ISBN 978-9952-516-04-3. 24 aprel 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 146. ISBN 964-8121-59-1. 23 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ Babayev, Tofiq; Şahbazov, Tahir. Basqal: tarixi-etnoqrafik tədqiqat (az.). Bakı: Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu. 2017. 141. ISBN 978-9952-516-04-3. 24 aprel 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ Yunusov, Arif. Azərbaycanda İslam (PDF) (az.). Bakı: Zaman. 2004. səh. 140. ISBN 9952-8052-2-5. 5 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 dekabr 2022.
- ↑ 1 2 Yunusov, Arif. Azərbaycanda İslam (PDF) (az.). Bakı: Zaman. 2004. səh. 141. ISBN 9952-8052-2-5. 5 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 dekabr 2022.
- ↑ Ələsgərova, Nəsrin. "Ислам в Азербайджане: история и современность | Heinrich Böll Stiftung | Tbilisi – South Caucasus Region". ge.boell.org (rus). 15 yanvar 2005. 13 sentyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2024.
- ↑ 1 2 Babayev, Tofiq; Şahbazov, Tahir. Basqal: tarixi-etnoqrafik tədqiqat (az.). Bakı: Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu. 2017. 141. ISBN 978-9952-516-04-3. 24 aprel 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ 1 2 3 Ağayev, Adil. "Basqalda arxeoloji tədqiqatlar davam edir". Azərtac. 3 noyabr 2019. 11 may 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ Cəbiyev, Qafar. "Basqalın tarixinə dair yeni arxeoloji tapıntılar". Xalq qəzeti. 16 noyabr 2019. 9 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ Babayev, Tofiq; Şahbazov, Tahir. Basqal: tarixi-etnoqrafik tədqiqat (az.). Bakı: Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu. 2017. 142. ISBN 978-9952-516-04-3. 24 aprel 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ Əliyeva, Həbibə; Xəlilli, Fariz. Basqal epiqrafikası. I kitab-albom (az.). I. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2019. 12. 9 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ "500 ildən artıq yaşı və dünyada kitabəsi olan yeganə tarixi çinar ağacı". shimal.news. 17 dekabr 2023. 9 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ ""Basqal" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğuna mediatur təşkil edilib". medeniyyet.az (az.). 14 avqust 2022. 3 oktyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ ""Basqal" Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu". www.heritage.org.az (ingilis). 30 may 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.
- ↑ Əliyeva, Həbibə; Xəlilli, Fariz. Basqal epiqrafikası. I kitab-albom (az.). I. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2019. 4. 9 sentyabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 sentyabr 2024.