Əbu Əli əl-Cübbəi
Əbu Əli Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab ibn Səllam əl-Cübbəi (ərəb. أبو علي الجبّائي; 849[1] – 915[2], Bəsrə) — Bəsrə Mötəziləsinin liderlərindən biri. Kəlam, təfsir və fiqh alimi.[3] O, Əbül-Hüzeyl əl-Əllafdan sonra Mötəzilənin ən tanınmış alimi hesab olunur.
| Əbu Əli əl-Cübbəi | |
|---|---|
| ərəb. أبو علي الجبّائي | |
| Doğum tarixi | 849[1] |
| Vəfat tarixi | 915[2] (65–66 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Uşağı | |
| Elm sahəsi | kəlam |
| Tanınmış yetirməsi | Əbülhəsən Əşəri |
Xuzistanın Cübbə qəsəbəsində dünyaya gəldiyi üçün nisbəsi "Cübbəi"dir. Əbu Yaqub Yusif ibn Abdullah əş-Şəhhamdan kəlam təhsili aldı. Müəllimi vəfat etdikdən sonra onun yerinə keçib Bəsrə Mötəziləsinin lideri oldu və tələbələr yetişdirdi. Əbu Haşim əl-Cübbəi (oğlu), Əbül-Həsən əl-Əşari, Əbdülvahid ibn Məhəmməd əl-Hüseyni, Məhəmməd ibn Zeyd əl-Vasiti, Məhəmməd ibn Ömər əs-Sayməri, Əbül-Fəzl əl-Hucəndi və Musa ibn Rəbah ona tələbəlik etmiş bəzi şəxslərdir. Oğlu və əl-Əşari ilə bir çox elmi debat etdi. "İxvəi-sələsə" (azərb. Üç qardaş) olaraq adlandırılan bir kəlam mövzusundan sonra əl-Əşari onu tərk etdi. Xristianlarla etdiyi debatlarla məşhurlaşdı.
Tanınmış kəlam alimi olan Cübbəi, fiqh, üsuli-fiqh, hədis və təfsir elmləri ilə də maraqlanmış və bu sahələrdə əsər qələmə almışdır. Zəhəbi onun Bəsrədə öldüyünü yazmışdır.[4]
Onun müəllifi olduğu əsərlərdən bəziləri bunlardır:
- Təfsirül-Quran,
- Mütəşabihül-Quran,
- Mən yükəffər və mən lə yükəffər,
- Nəqzül-mərifə,
- Nəqzül-imamə,
- əl-Üsul,
- Kitab fir-rəd alə Əbil-Hüzeyl fil-məxluq,[5]
- Nəqzu Kitabi-Əbbad. Əbbad ibn Süleyman əs-Saymərinin Əbu Bəkrin üstünlüyünü sübut etməyə çalışdığı əsərinə yazılmış rəddiyədir,[6]
- Kitabül-Lətif.
- ↑ 1 2 Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (fr.). // Études de Philosophie Médiévale Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. Vol. 60. P. 146. 886 s. ISSN 0249-7921
- ↑ 1 2 Muḥammad ibn ʿAbd al-Wahhāb al-Ǧubbāʾī // AlKindi.
- ↑ Yavuz, Yusuf Ş. "CÜBBÂÎ, Ebû Ali". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1993. Archived from the original on 2025-06-03. İstifadə tarixi: 23.09.2023.
- ↑ Zəhəbi. Aləmün-nubəla (ərəb). XIV. 183.
- ↑ Bağdadi. əl-Fərq (ərəb). 122.
- ↑ İbn əl-Mürtəza. Təbəqatül-Mötəzilə (ərəb). 84.