Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinBu səhifənin Əbu Əmr ibn Əla olaraq adlandırılması təklif edilir. |
Əbu Əmr Zəbban ibn əl-Əla ibn Əmmar əl-Məzini əl-Bəsri (ərəb. أبو عمرو بن العلاء; 689, Məkkə, Hicaz, Əməvilər xilafəti – 771 və ya 774, Kufə, İraq, Abbasilər xilafəti) — yeddi qaridən biri,[1] Ərəb dili və ədəbiyyatı alimi. Rəmzi ərəb əlifbasındakı "ح" hərfidir.[2]
| Əbu Əmr əl-Bəsri | |
|---|---|
| ərəb. أبو عمرو بن العلاء البصري | |
 | |
| Doğum tarixi | 689 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 771 (81–82 yaşında) və ya 774 (84–85 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | ərəb dili, qiraət |
Hicri 70-ci (689) ildə Məkkədə anadan olub. O, Məkkədə Mücahid ibn Cəbrdən, Səid ibn Cübeyrdən, Əta ibn Əbu Rəbahdan, İkrimə ibn Xaliddən, İbn Kəsir əl-Məkkidən, Mədinədə Yezid ibn Rumandan, Şeybə ibn Nisahdan, Əbu Cəfər əl-Mədəni, Kufədə Asim ibn Bəhdələdən, Bəsrədə Yəhya ibn Yamərdən, Nəsr ibn Asimdən və Həsən əl-Bəsri kimi tanınmış alimlərdən qiraət öyrənmişdir.
Hicri 154-cü (771) ildə Kufədə vəfat etmişdir. Ölüm tarixi bəzi mənbələrdə hicri 157-ci (774) il olaraq da göstərilib.[1]
İbn Mücahidin dəyərləndirməsinə görə Əbu Əmr qiraət edərkən təkəllüfdən çəkinmiş, icazə hədlərini aşmamaq şərti ilə, bacardığı qədər mübaləğəsiz və sadə (təhfif ilə) oxumuşdur. Onun qiraətinin bəzi xüsusiyyətləri bunlardır:
- ərəb. هو və هي zamirlərinin (əvəzliklərinin) "hə"ləri, özlərindən əvvəl hərəkəli "vav", "fə" və "lam" gəldiyində sakin edilir: ərəb. وَهْوَ ،لَهْوَ ،فَهْوَ kimi.
- ərəb. تورية، كافرين، أبرار، أبصارهم، نصارى və başqa kəlimələrdə imalə edilir.
- Bəzi istisnalar olmaqla, sakin həmzələr, əvvəlki hərfin hərəkəsinə uyğun məd (uzatma) hərfinə ibdəl edilir: ərəb. يومنون، يامرون، بيس kimi.
- Susinin rəvayətinə görə bir-birinin eyni olan iki hərf ayrı-ayrı kəlimələrdə yan-yana gəldiklərində (istisnalar olmaqla) birinci hərf hərəkəli də olsa idğam edilir. Bəzi şərtlərlə məxrəcləri bir-birinə yaxın hərflər arasında da tətbiq edilən və digər məşhur qiraətlərin heç birində olmayan bu idğama "idğami-kəbir" deyilir: ərəb. فمن زحزح عن النار، فيه هدى، لا أبرح حتى kimi.[3]
Bir otaq dolusu kitabını yandırması haqqında nəql olunan rəvayət doğrudursa, Əbu Əmrin çox saylı əsərin müəllifi olduğunu söyləmək doğru olar. Corci Zeydan onun yazılı heç bir şey qoymadığını desə də əslində bu doğru deyildir. Onun məlum olan əsərləri bunlardır:
- Kitabü Mərsumil-Mushəf. Quranın rəsmi-xətti ilə bağlıdır. Əbu Əmr əd-Dani tərəfindən "Rüsumül-Mushəfil-Kərim" adı ilə ixtisar edilmişdir. Bu ixtisarın əlyazma nüsxəsi Süleymaniyyə Kitabxanasında saxlanılır (Ayasofiya, № 4814, 14 vərəq).
- Şərhu Divanil-Xirniq. Xirniq bint Bədrə ait divanın şərhidir.[4]
- Kitabül-İdğamil-kəbir (əsərin əlyazma nüsxələri üçün bax: əl-Fihrisüş-şamil: Ülumül-Quran, məxtutətüt-təcvid, cild I, 5-7).
- əl-Vəqf vəl-ibtida. Bir nüsxəsi Zahiriyyə Kitabxanasında saxlanılır (Məcmuə, № 18 L, 128).
- Təqiyidül-əmsilə. Əlyazma nüsxəsi Rabat Ümumi Kitabxanasında saxlanılır (№ 1321-d, vr. 208a-223b).
- Kitabül-Əmsal. Əbdülməcid Qatamişin dediyinə görə Əhməd ibn Məhəmməd əl-Meydani "Məcmul-əmsal" adlı əsərində bu kitaba 58 yerdə istinad etmişdir.
- Kitabül-Qiraət. Axırıncı iki əsərin dövrümüzə qədər gəlib çatması haqqında məlumat yoxdur.[5]
Mənbələrdə başqa əsərlərinin də olduğu qeyd edilib.
- ↑ 1 2 "Ebu Amr b. Ala". TDV İslam Ansiklopedisi. Archived from the original on 9 iyul 2025. İstifadə tarixi: 31 avqust 2025.
- ↑ "Kıraat Imamlarinin Ve Ravilerinin Rumuzlari". 28.06.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Dəni. ət-Təysir. İstanbul: nəşr edən: O. Pretzl. 1930. 20–29.
- ↑ Brockelmann. GAL Suppl (alman). I. Leyden. 1943–49. 70.
- ↑ Sezgin. Geschichte des arabischen Schrifttums (alman). I. Leyden. 1967–2010. 17.