Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinƏndəlüs atı isp. Pura Raza Espanola — XVI-XVIII əsrlərdə dünya miqyasında şöhrət qazanmış İspaniya at cinslərinin ən məşhuru. Əndəlus atları demək olar ki, bütün Avropa monarxları və bir çox zadəganlar tərəfindən saxlanılırdı. Bu cinsin atları "paradlar və döyüşlər üçün" ən yaxşısı hesab olunurdu, əslində, o dövrdə bu cinsin dünya atçılıq üçün əhəmiyyəti sonrakı dövrlərdə damazlıq atçılıq cinsinin əhəmiyyəti ilə müqayisə edilə bilərdi.
| Əndəlüs atı | |
|---|---|
 | |
| Yetişdirildiyi yer | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi boyu bu cins döyüş atı bacarığı ilə tanınıb və zadəganlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Bu cins İspaniya hökuməti tərəfindən diplomatiya vasitəsi kimi istifadə edilib və Avropanın kral və zadəganları İspan atlarına minmiş və onlara sahib olublar. XIX əsrdə müharibələr, xəstəliklər və çarpazlaşdırma səbəbilə bu cinsin sayı kəskin şəkildə azalıb. XIX əsrin sonlarında bəzi bərpa cəhdləri olsa da, bu tendensiya XX əsrin əvvəllərinə qədər davam edib. 1960-cı illərə qədər Əndəlüs atlarının İspaniyadan ixracı məhdudlaşdırılmışdı, lakin sonradan bu cins bütün dünyaya yayılıb. 2010-cu ildə dünya üzrə 185.000-dən çox qeydiyyata alınmış Əndəlüs atı var idi.[1]
Əndəlüs cinsi Portuqaliyanın Lusitano cinsi ilə sıx əlaqəlidir və bir çox digər at cinslərinin inkişafında istifadə edilib. Xüsusən də Avropa və Amerikada ondan çarpazlaşmada istifadə olunub. Friz atı məhz Əndəlüs atı ilə çarpazlaşdırıldıqdan sonra şəhərlərdə istifadə edilən yüngül atlar əmələ gəlib. Əndəlüs qan xəttinə malik olan cinslərə Avropanın bir çox istiqanlı atları, həmçinin Qərb yarımkürəsindəki Azteca kimi cinslər daxildir. Əsrlər boyu davam edən inkişafı zamanı Əndəlüs atı cinsi atletizm və dözümlülük üçün seçilib.[2] Bu atlar ilkin olaraq klassik yarış, araba çəkmə, öküz döyüşü və fermer atları kimi istifadə edilirdi. Müasir Əndəlüs atıatları yarış, atla tullanma və araba çəkmə kimi bir çox atçılıq fəaliyyətlərində istifadə olunur. Bu cins həmçinin geniş şəkildə filmlərdə, xüsusilə tarixi və fantaziya janrında çəkilən əsərlərdə istifadə edilir.[3]
Əndəlüs atıları zərif və güclü bədən quruluşuna malikdir, düz və ya bir qədər qabarıq profilləri var. Həddindən artıq qabarıq və ya konkav profillər bu cinsdə arzuolunmaz hesab edilir. Onların beli qısa, arxa hissəsi isə geniş və güclüdür, yumru bir sağrıya malikdirlər. Bu cins adətən təmiz və zədələnməyə meyli olmayan ayaqlara və enerjili yerişə malikdir. Yelə və quyruq qalın və uzundur, lakin ayaqlarda artıq tüklənmə olmur. Əndəlüs atları həssas və ağıllı olmaqla yanaşı, sakit xarakter daşıyır. Onlara hörmətlə yanaşdıqda tez öyrənir, cavabverici və əməkdaşlıq edirlər[4][5]
Əndəlüs atı İspaniya və Portuqaliyanın Pireney atlarından törəyib və adını mənşə yeri olan İspaniyanın Əndəlüs bölgəsindən alıb. Mağara rəsmləri göstərir ki, atlar Pireney yarımadasıında 20.000-30.000 il əvvələ qədər mövcud olub. Portuqaliyalı tarixçi Ruy d'Andrade qədim Sorraia cinsinin Əndəlüs atı daxil olmaqla Cənubi Pireney cinslərinin əcdadı olduğu fərziyyəsini irəli sürsə də, mitoxondrial DNT-dən istifadə edən genetik tədqiqatlar göstərir ki, Sorraia əsasən digər Pireney cinslərindən ayrılan genetik qrupun bir hissəsidir.
- ↑ "Chapter AL: Andalusian/Lusitano Division". United States Equestrian Federation. səh. AL7. 27 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2009.
- ↑ "Boletín Oficial del Estado 313:46330" (PDF) (ispan). Ministerio de Agricultura, Pesce y Alimentación. 2002. 27 oktyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 13 dekabr 2011.
Order APA/3319/2002, dated 13 December, in which are established the zootechnical characteristics of the Pura Raza Española horse
- ↑ "The Purebred Spanish Horse". Andalusian Horse Association of Australasia. 25 yanvar 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 dekabr 2011.
- ↑ "Andalusian/Lusitano Characteristics". United States Equestrian Federation. 27 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2009.
- ↑ "Rules and regulations of registration". International Andalusian and Lusitano Horse Association. 8 iyun 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 may 2010.
- Bennett, Deb. Conquerors: The Roots of New World Horsemanship. Solvang, CA: Amigo Publications. 1998. ISBN 978-0-9658533-0-9.
- Bongianni, Maurizio, redaktorSimon & Schuster's Guide to Horses and Ponies. New York: Simon & Schuster, Inc. 1988. ISBN 978-0-671-66068-0.
- Hendricks, Bonnie. International Encyclopedia of Horse Breeds. Norman, OK: University of Oklahoma Press. 2007. ISBN 978-0-8061-3884-8.
- Jankovich, Miklos. They Rode Into Europe: The Fruitful Exchange in the Arts of Horsemanship between East and West. Dent, Anthony tərəfindən tərcümə olunub. London: George G. Harrap & Co, Ltd. 1971. ISBN 978-0-684-13304-1.
- Llamas, Juan. This is the Spanish Horse. Rabagliati, Jane tərəfindən tərcümə olunub. London: J.A. Allen. 1997. ISBN 978-0-85131-668-0.
- Loch, Sylvia. The Royal Horse of Europe: The Story of the Andalusian and Lusitano. London: J. A. Allen. 1986. ISBN 978-0-85131-422-8.
- Raber, Karen. A Horse of a Different Color: Nation and Race in Early Modern Horsemanship Treatises // Raber, Karen; Tucker, Treva J. (redaktorlar ). The Culture of the Horse: Status, Discipline, and Identity in the Early Modern World. New York: Palgrave MacMillan. 2005. ISBN 978-1-4039-6621-6.
- Walker, Stella A; Summerhays, R. S. Summerhays' Encyclopaedia for Horsemen. London: F. Warne. 1975. ISBN 978-0-7232-1763-3.