Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinBərbər meymunu və ya Məğrib meymunu, həmçinin Maqot (lat. Macaca sylvanus) — Əntərmeymunlar fəsiləsinə aid meymun növü.
| Bərbər meymunu | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Bərbər meymunu |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Bərbər meymunu ilk dəfə Aristotelin e.ə. IV əsrdə yazdığı "Heyvanlar Tarixi" əsərində elmi ədəbiyyatda təsvir edilmişdir. O, "qolları insan kimi, ancaq tüklərlə örtülü", "ayaqları növünə görə fərqlidir ... böyük əllər kimi" və "quyruğu mümkün qədər kiçik, sadəcə quyruq göstəricisi kimi" olan bir meymundan bəhs edir. Ehtimal olunur ki, Qalen (e.ə. 129–216) e.ə. II əsrdə Bərbər meymununu disseksiya etmiş və daxili quruluşun insanla eyni olduğunu güman etmişdir. Onun əsərinin nüfuzu o qədər böyük idi ki, bəzi səhvləri yalnız Andreas Vesalius (1514–1564) tərəfindən min il sonra düzəldildi. Bərbər meymunu Konrad Qessnerin 1551-ci ildə yazdığı "Heyvanlar Tarixi" əsərində Simia qrupuna daxil edilmişdir.[3][4]
Filogenetik və molekulyar analizlər göstərir ki, bu növ bütün Asiya Əntərmeymunlar növlərinin qardaş qrupudur. Filogenetik təhlil nəticələri göstərir ki, Bərbər meymununun xromosomları 1, 4, 9 və 16 xromosomlar istisna olmaqla, rezus xromosomlarına bənzəyir. Həmçinin məlum olub ki, Bərbər meymununun 18-ci xromosomu insanın 13-cü xromosomu ilə homologdur.[5]
Bərbər meymununun tünd çəhrayı üzü, açıq bej, qızılı-qəhvəyi və ya boz tükləri və daha açıq rəngli qarın hissəsi var. Yetkin fərdlərin rəngi yaşla dəyişir. Yetkin və yarımyetkin fərdlərdə bel tükləri açıq və tünd rəngli zolaqlıdır, bu fərdi tüklərin zolaqlanması ilə əlaqədardır. Yazın əvvəllərində temperatur yüksəldikcə, yetkin makaklar qış tüklərini tökürlər. Növ cinsi dimorfizm göstərir, erkəklər dişilərdən daha böyükdür. Dişilərin orta baş-bədən uzunluğu 55,7 sm, erkəklərdə isə 63,4 sm təşkil edir. Sümüksüz qalıq quyruq digər makak növlərinə nisbətən çox kiçilmişdir və əgər mövcuddursa, 4–22 mm uzunluğundadır. Erkəklərin daha görkəmli quyruğu ola bilər, lakin bu barədə məlumat azdır. Dişilərin orta çəkisi 9,9–11 kq, erkəklərin isə 14,5–16 kq arasındadır.[6]
Tarixən Bərbər meymunu Liviyadan Mərakeşə qədər Şimali Afrika boyunca yayılmışdır. Bu Saharanın şimalında yaşayan yeganə Afrika primatıdır. Əsasən Mərakeşin Rif, Orta və Yüksək Atlas dağ silsilələrinin parçalanmış ərazilərində və Əlcəzairin Böyük və Kiçik Kabil dağ regionunda yaşayır. 400–2.300 m hündürlükdə qeydə alınmışdır, lakin daha yüksək hündürlükləri üstün tutur. Mərakeş və Əlcəzair populyasiyaları təxminən 700 km məsafədədir, baxmayaraq ki, Holosen dövründə bu məsafə daha kiçik idi.)[7]
Bərbər meymunu sosial bir növdür, bir neçə dişi və erkəkdən ibarət qarışıq qruplar təşkil edir. Dəstələr 10-dan 100-ə qədər fərddən ibarət ola bilər və matriarxal quruluşa malikdir, iyerarxiya başlıq dişinin nəsli ilə müəyyən edilir. Digər əntərlərdən fərqli olaraq, erkəklər gənclərin böyüdülməsində iştirak edirlər. Erkəklər körpələrlə oynamaq və onları təmizləmək üçün çox vaxt sərf edə bilərlər. Bu yolla erkəklər və gənclər arasında güclü sosial əlaqə yaranır, həm öz övladları, həm də dəstənin digər üzvlərinin övladları ilə yaşayırlar. Bu dişilərin seçiciliyinin nəticəsi ola bilər, çünki onlar daha çox valideynlik edən erkəkləri üstün tuturlar.[8]
Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə Birliyi onun qorunma statusunu "kritik təhlükə altında" olaraq qiymətləndirib.[9]
-
Bərbər meymunu Atlas dağlarında -
-
-
-
Erkək -
Ana balası ilə
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2000.
- ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
- ↑ Mecozzi, B.; Iannucci, A.; Sardella, R.; Curci, A.; Daujeard, C.; Moncel, M.-H. "Macaca ulna from new excavations at the Notarchirico Acheulean site (Middle Pleistocene, Venosa, southern Italy)" (PDF). Journal of Human Evolution. 153. 2021. Bibcode:2021JHumE.15302946M. doi:10.1016/j.jhevol.2020.102946. PMID 33639588 (#bad_pmid).
- ↑ Alba, D. M.; Carlos Calero, J. A.; Mancheño, M. Á.; Montoya, P.; Morales, J.; Rook, L. "Fossil remains of Macaca sylvanus florentina (Cocchi, 1872) (Primates, Cercopithecidae) from the Early Pleistocene of Quibas (Murcia, Spain)". Journal of Human Evolution. 61 (6). 2011: 703–718. Bibcode:2011JHumE..61..703A. doi:10.1016/j.jhevol.2011.09.003. PMID 22014683.
- ↑ Linnaeus, C. Simia sylvanus // Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. I (Decima, reformata). Holmiæ: Laurentii Salvii. 1758. səh. 25.
- ↑ Alba, D. M.; Delson, E.; Morales, J.; Montoya, P.; Romero, G. "Macaque remains from the early Pliocene of the Iberian Peninsula". en:Journal of Human Evolution. 123. 2018: 141–147. Bibcode:2018JHumE.123..141A. doi:10.1016/j.jhevol.2018.07.005. PMID 30139554.
- ↑ Castaños, P.; Murelaga, X.; Arrizabalaga, A.; Iriarte, M.-J. "First evidence of Macaca sylvanus (Primates, Cercopithecidae) from the Late Pleistocene of Lezetxiki II cave (Basque Country, Spain)". Journal of Human Evolution. 60 (6). 2011: 816–820. Bibcode:2011JHumE..60..816C. doi:10.1016/j.jhevol.2011.01.011. PMID 21481922.
- ↑ Rathke, E. -M.; Berghänel, A.; Bissonnette, A.; Ostner, J.; Schülke, O. "Age-dependent change of coalitionary strategy in male Barbary macaques". Primate Biology. 4 (1). 2017: 1–7. doi:10.5194/pb-4-1-2017. PMC 7041515 (#bad_pmc). PMID 32110686 (#bad_pmid).
- ↑ Wallis, J.; Benrabah, M.E.; Pilot, M.; Majolo, B.; Waters, S. "Macaca sylvanus". IUCN Red List of Threatened Species. 2020. 2020. doi:10.2305/IUCN.UK.2020-2.RLTS.T12561A50043570.en. İstifadə tarixi: 17 yanvar 2022.
- ARKive - images and movies of the Barbary macaque (Macaca sylvanus)
- Kisholm, Hyu, redaktorBarbary Ape // Britannika Ensiklopediyası (XI). Cambridge University Press. 1911.