Baxşəli (Baxış) bəy[1] İsmayıl bəy oğlu Sultanov[2] (10 sentyabr[mənbə göstərilməlidir] 1894, Zəngəzur qəzası[3] – 4 oktyabr[mənbə göstərilməlidir] 1977, Bakı[3]) — görkəmli mühəndis[3] və geoloq alim, SSRİ-nin Fəxri Neftçisi, professor[1].
| Baxşəli (Baxış) bəy Sultanov | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1894 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1977 (82–83 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elmi adı | |
| İş yeri | |
| Təhsili |
|
| Mükafatları |
 |
Baxşəli (Baxış) bəy[1] İsmayıl bəy oğlu Sultanov[2] 1894-cü ildə anadan olmuşdu[1][3]. Doğum yeri Zəngəzur qəzasının Tanzıvar kəndi[3] və ya Qafan tərəfdəki Armudlu kəndi göstərilir[1]. Həmçinin məlumat var ki, keçmiş Qafan rayonunda məşhur Sultanovlar nəslinə məxsus Armudlu (Danzaver) kəndi olub[4]. 2013-cü ildə Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Malik İsaqov öz çıxışında Baxış Sultanovu Qubadlı rayonunun Balahəsənli kəndi ilə bağlamışdı[5].
Baxşəli bəy Sultanov Şamaxı realnı məktəbini qurtarmışdı[3]. Şamaxıda ona dayısı — Yusif ağa himayədarlıq edirdi. Ondan sonra Baxış Sultanov təhsilini davam etmək üçün Bakıya getmişdi.[6]
Baxşəli bəy Don-Alekseyevsk Politexnik İnstitutunun dağ mühəndisliyi şöbəsində 3-cü kursadək oxumuş, lakin maddi cətinlik səbəbindən təhsilini yarımçıq buraxaraq, geri qayıtmağa məcbur olmuşdu. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Parlamentinin 1 sentyabr 1919-cu il tarixli qərarına əsasən, təhsilini davam etdirmək üçün Rusiyaya göndəriləcək tələbələrin siyahısına daxil olunmuş, lakin Vətəndaş müharibəsi ilə əlaqədar yaranmış mürəkkəb vəziyyətdə oraya tələbə göndərmək mümkün olmamışdı.[3] 1922-ci ildə Baxşəli bəy Novoçerkassk Politexnik institutunu bitirmişdi[1].
Baxış bəy 1920-ci ilin oktyabr ayında XMK texniki-inşaat şöbəsinin müdiri, 1921-ci ilin sentyabr ayında XMK ümumi şöbəsində texniki təmirçi vəzifələrində işləyib, XMK-da texniki-inşaat masasının müdiri olmuşdu[mənbə göstərilməlidir]. Neft sənayesində mühəndis işləyibdir.
Baxşəli bəy Sultanov 1962-ci ildə geologiya-minerologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsinə yiyələmçiş[mənbə göstərilməlidir], həmin ildə də[mənbə göstərilməlidir] professor oldu[1]. 1964-cü ildə əməkdar elm xadimi fəxri adına laiq görülmüşdü[mənbə göstərilməlidir]. SSRİ-nin Fəxri Neftçisi idi[1].
1937-də "NKVD" onu həbs edib, 4 illik istintaqdan sonra buraxıb.[mənbə göstərilməlidir]
ADU-da dərs deyib: 1949–52; 50-dən artıq elmi əsərin müəllifidir.[mənbə göstərilməlidir]
Baxşəli bəy Sultanov 1933-cü ildə Lökbatan tərəfdə neft yatağını kəşf etmişdi. Baxşəli bəyin kəşfi Sovet neft geologiysaının banisi və rəhbəri akademik İvan Qubkinin nəzəriyyəsini alt-üst etmişdi. Hərçənd ki Qubkin nəzəriyyəsinə görə vulkanik ərazilərdə neft ola bilməzdi, Baxış bəy Sultanov isə başdan-başa palçıq vulkanları ilə örtülü Lökbatanda neft quyusu qazılmasını təkid edirdi[1]. Baxış Sultanov, elmi cəhətdən əsaslandıraraq, Lökbatan palçıq vulkanının yaxınlığında pilpilə brekçiyasının üstündə kəşfiyyat quyusunun qazılmasını təklif etmişdi[7]. Bununla Lökbatanda 50 metr dərinliyində quyu qazılır, neft çıxmır və Baxış bəyi NKVD həbs edir. Baxşəli bəyin həbsxanadan ardıcıl müraciətləri nəticəsində, nəhayət, Mircəfər Bağırov işə qarışır və qazma davam etdirilir, 15 metr qazandan sonra neft fontan vurur.[1] 45 №-li quyudan sutkada 20 min ton neft debiti ilə fontan vurdu[7]. Sultanovdan üzr istəyib həbsdən azad edirlər. Baxşəli bəy Sultanovun bu kəşfinə görə, ona Dövlət mükafatı verilib və İ. Stalin özünün BMV avtomobilini ona bağışlamışdır[1]. Bununla, dünyada ilk dəfə palçıq vulkanlarının neft yataqları ilə genetik əlaqəsi təsdiqləndi və palçıq vulkanlarının yaxınlığında yeni yataqların axtarışına zərurət aşkarlandı[1].
Dayısı – Yusif ağa Sultanov[8]. Yusif bəy Sultanov isə Gövhər Sultanzadənin atasıdır. Gövhər Sultanzadə, öz növbəsində, Nəsir İmanquliyevin həyatı olmuşdu və bu evlilikdən Aida İmanquliyeva dünyaya gəlmişdi[9]. Aida İmanquliyeva isə Arif Paşayevin həyat yoldaşı idi[10] və bu ailədə iki qız övladı böyüyüb: Nərgiz Paşayeva və Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva[11]. Yusif ağa həmçinin Əli Əmiraslanovun əmisi idi[6].
Bioloq Əhməd Rəcəbli – onun arvadının qardaşıdır[mənbə göstərilməlidir].
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Urud, Musa. "Zəngəzuru tanıyaq və tanıdaq (Yeddinci məqalə)". AzNews.az analitik-informasiya portalı (az.). 20 sentyabr 2022. İstifadə tarixi: 24 noyabr 2025.
- ↑ 1 2 Ədalət Tahirzadə, Oğuztoğrul Tahirli. AZƏRBAYCAN CÜMHURİYYƏTİ TƏLƏBƏLƏRİ (tarixi arayış, bölgələr, yaşamlar) (PDF). Bakı: TEAS Press Nəşriyyat evi. Redaktor: filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Əsgər Quluyev. Ön sözün müəllifi: tarix üzrə elmlər doktoru, professor Kərim Şükürov. 2016. Səhifə VII. ISBN 978 9952 494 55 6.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 SULTANOV Baxşəli bəy // AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİ ENSİKLOPEDİYASI. 2-ci cild (Təkmilləşdirilmiş 2-ci nəşr). Bakı: "Şərq-Qərb" Nəşriyyat evi. Redaksiya heyəti: Yaqub MAHMUDOV (baş redaktor), İslam AĞAYEV, Tofiq BABAYEV (məsul katib), Azər BAĞIROV, İradə BAĞIROVA, Firdovsiyyə ƏHMƏDOVA, Anar İSGƏNDƏROV, Nigar MAKSVELL, Xeeyrulla MƏMMƏDOV, Elmira MƏMMƏDOVA, Mirheydər MİRZƏYEV, Ataxan PAŞAYEV (baş redaktor müavini), Mehman SÜLEYMANOV, Kərim ŞÜKÜROV. 2014. Səhifə: 358. ISBN 978-9952-32-017-6, 978-9952-32-019-0.
- ↑ AĞAMİRZƏ, Tahirə. "Qubadlı rayonu, Armudlu kəndi". Vətən Səsi (ingilis). 16.11.2023. İstifadə tarixi: 2025-11-24.
- ↑ "29 yanvar 2013-cü il tarixdə AMEA Rəyasət Heyətində görkəmli geoloq alim, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor, SSRİ Elmlər Akademiyasının ilk azərbaycanlı müxbir üzvü Əli Ağamalı oğlu Əmiraslanovun xatirəsinə həsr olunmuş tədbir keçirildi". AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI QUBADLI RAYON İCRA HAKİMİYYƏTİ (az.). 30 yanvar 2013.
- ↑ 1 2 VASİF BABAZADƏ. GEOLOGİYA TARİXİMİZDƏN FENOMENAL ŞƏXSİYYƏT Əli Əmiraslanov — SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilən ilk azərbaycanlı alim (PDF) // BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ. Təbiət elmləri seriyası. № 1. 2009. 137.
- ↑ 1 2 Шукюров, Вахид. "Нефтяная скважина "№45" и грязевой вулкан в Локбатане". AZER HISTORY (rus). İstifadə tarixi: 24 noyabr 2025.
- ↑ Hacı Nərimanoğlu “Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyi İdarə Heyətinin sədri. "İctimai-siyasi sistemlər dəyişdikcə, zaman ötdükcə, illər bir-birini əvəz etdikcə təəssüf ki, bu günkü müstəqil Azərbaycan dövlətinin etibarlı təməl üzərində yüksəlişinə münbit şərait yaradılmasına vaxtında sanballı dəstək vermiş bir çox insanların da adları unudulur, böyüyən gənc nəsil xalqımızın tərəqqisi naminə böyük əmək sərf etmiş, xidmətlər göstərmiş, öz dövrünün ən sayılan, seçilən, öndə gedən insanlarının adları yaddaşlardan silinir, yaxud da gənc nəsil tariximizin yaxın dövrlərində yaşamış bir sıra dəyərli şəxsiyyətlərin fədakar fəaliyyəti, şəxsiyyəti haqqında məlumatsız qalırlar. "Heç kim unudulmur, heç nə yaddan çıxmır" sözlərini tez-tez təskinlik üçün dilimizə gətirsək də, obyektiv həqiqət belədir. Belə unudulan insanlardan biri də 30-60-cı illərdə Azərbaycanın partiya-siyasi elitası, hökumət rəhbərləri arasında da, sadə əməkçilər içərisində də məxsusi hörmət-izzət sahibi olmuş, uzun illər nazir, Azərbaycan KP MK-nın tikinti üzrə katibi, respublika Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifələrində çalışmış, MK-nın büro üzvü, SSRİ və Azərbaycan SSR Ali Sovetlərinin deputatı olmuş Mehbalı Firudin oğlu Əmiraslanovdur". ZƏNGƏZUR CƏMİYYƏTLƏRİ İCTİMAİ BİRLİYİ (az.). “Bütöv Azərbaycan” qəzeti. 18-24.05.11. İstifadə tarixi: 2025-11-24.
- ↑ "Nəsir İmanquliyev". BakiBaku.
- ↑ "Aida İmanquliyevanın 70 illik yubileyinə həsr edilmiş elmi konfrans işə başlayıb". Yeni Azərbaycan. 07.10.2009.
- ↑ "Aida İmanquliyeva - Azərbaycanda ilk şərqşünas professor". AZƏRBAYCAN MİLLİ KİTABXANASI. Azərbaycan. 2018.- 6 oktyabr. səh. 3. İstifadə tarixi: 2025-11-24.