Dərbənd rayonu — Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikasında inzibati-ərazi vahidi. Xəzər dənizinin sahilində yerləşir.
| Rusiya rayonu | |||||
| Dərbənd | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
| 42°04′09″ şm. e. 48°17′45″ ş. u. | |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1921 | ||||
| Sahəsi |
|
||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
|
||||
| Digər | |||||
| derbrayon.ru | |||||
.svg)  Dərbənd | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
- Dərbənd rayonunun ərazisi 821 км² (daha dəqiq 820,97 км²)- dir.[4]
- Ümumi ərazisinin 32,000 hektarı kənd təsərrüfatına yararlıdır.[4]
- Rayon 1921-ci ildə təşkil edilmişdir.
- İnzibati mərkəzi Dərbənd şəhəridir.
- Rayon ərazisinin şimaldan cənuba uzunluğu 73 km, şərqdən-qərbə eni isə 15 km-30 km-dir.[4]
- Rayon ərazisi Xəzər dənizi ilə 70 km uzunluğunda sahil xəttinə sahibdir, ərazisinin 60%-i düzənliklərdən, 40%-isə dağətəyi sahələrdən ibarətdir.[4]
- Rayon ərazisinin 20%-dən çoxu meşələrlə örtülmüşdür.[4]
- Rayon ərazisindən Rubas, Ulluçay və Darvaq kimi nisbətən iri çaylar və onlarla kiçik çaylar axır.
Rayon ərazisində 2-si qəsəbə, 38-i kənd olmaqla 40 yaşayış məntəqəsi mövcuddur. Ümumi rayon əhalisinin 58,09%-ni, rayonda yerləşən şəhər tipli qəsəbələrdə yaşayan şəhər əhalisinin 11,26%-ni, kəndlərdə yaşayan əhalinin isə 72,14%-ni etnik azərbaycanlılar təşkil edirlər. Rayon əhalisinin 65%-i kənd təsərrüfatında, 20%-i yüngül yeyinti sənayesində, 15%-i isə xidmət sektorunda çalışır.[4] Kənd təsərrüfatında istehsal olunan ümumi məhsulunun içərisində əkinçiliyin xüsusi çəkisi 83%, heyvandarlığın xüsusi çəkisi isə 17% təşkil edir.[4] Yüngül sənaye rayonda istehsal olunan kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı istiqamətində ixtisaslaşmışdır. Bu tip müəssisələr içərisində şərab istehsalı ilə məşğul olan iri zavodlar istehsalın həcminə görə fərqlənirlər.[4] Rayonda 47 orta məktəb, 16 məktəbəqədər müəssisə, 6 musiqi məktəbi, 1 texniki-peşə məktəbi və 36 kitabxana fəaliyyət göstərməkdədir.[4]
| Etnik qrup | Cəmi | Şəhər | Kənd |
|---|---|---|---|
| cəmi | 86 494 | 19 958 | 66 536 |
| azərbaycanlı | 50 247 | 2 248 | 47 999 |
| ləzgi | 16 278 | 10 707 | 5 571 |
| tabasaranlı | 9 229 | 2 370 | 6 859 |
| dargin | 6 828 | 2 806 | 4 022 |
| ağul | 1 848 | 617 | 1 231 |
| rus | 651 | 379 | 272 |
| qumuq | 384 | 259 | 125 |
| rutul | 365 | 224 | 141 |
| lak | 272 | 180 | 92 |
| avar | 74 | 33 | 41 |
| dağ yəhudisi | 24 | ... | 24 |
| tat | 20 | ... | 20 |
| yəhudi | 7 | ... | 7 |
| noqay | 5 | 2 | 3 |
| çeçen | 4 | 1 | 3 |
| saxur | 2 | 2 | ... |
| Adı | Əhali | Azərbaycanlılar | Ləzgilər | Tabasaranlılar | Dargilər | Ağullar | Ruslar | Qumuqlar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cəmi | 86 494 | 58.09 % | 18.82 % | |||||
| Belici (qəsəbə) | 11 584 | 90.00 % | ||||||
| Hecux | 6 367 | 72.00 % | 8.00 % | 15.00 % | ||||
| Vəlikənd | 3 755 | 100.00 % | ||||||
| Rükəl | 3 026 | 100.00 % | ||||||
| Belici (kənd) | 3 011 | 66.00 % | 11.00 % | 22.00 % | ||||
| Bərikəy | 2 805 | 89.00 % | ||||||
| Dəliçoban | 2 173 | 83.00 % | ||||||
| Əğlabi | 2 037 | 40.00 % | 57.00 % | |||||
| Ərəblər | 1 785 | 12.00 % | 39.00 % | 36.00 % | ||||
| Bilhədi | 610 | 99.00 % | ||||||
| Andreyevka | 319 | 72.00 % | ||||||
| Vavilovo | 230 | 26.00 % | 28.00 % | 36.00 % |
Rayon ərazisində 2-si qəsəbə, 27-si kənd bələdiyyəsi olmaqla 29 bələdiyyə yerləşir. 27 kənd bələdiyyəsi 38 kənd yaşayış məntəqəsini əhatə etməkdədir.[8]
- Qəsəbə bələdiyyələri:
- Belici qəsəbə bələdiyyəsi (Belici qəsəbəsi)
- Məmmədqala qəsəbə bələdiyyəsi (Məmmədqala qəsəbəsi)
- Kənd bələdiyyələri:
- Əğlabi bələdiyyəsi (Əğlabi kəndi)
- Ərəblər bələdiyyəsi (Ərəblər kəndi)
- Belici bələdiyyəsi (Belici kəndi)
- Bərəkəy bələdiyyəsi (Bərəkəy kəndi, Segelər kəndi)
- Vəlikənd bələdiyyəsi (Vəlikənd)
- Gecux bələdiyyəsi (Gecux kəndi)
- Dəliçoban bələdiyyəsi (Dəliçoban kəndi)
- Yuxarı Calğan bələdiyyəsi (Yuxarı Calğan kəndi)
- Cəmikənd bələdiyyəsi (Cəmikənd)
- Zidyan-Qazmalar bələdiyyəsi (Zidyan-Qazmalar kəndi, Zidyan kəndi)
- Qala bələdiyyəsi (Qala kəndi)
- Qullar bələdiyəsi (Qullar kəndi)
- Mitağı bələdiyyəsi (Mitəhi kəndi)
- Mitağı-Qazmalar bələdiyyəsi (Mitəhi-Qazmalar kəndi)
- Muğartı bələdiyyəsi (Muğartı kəndi)
- Müzayim bələdiyyəsi (Müzayim kəndi)
- Nüğdi bələdiyyəsi (Nüğdi kəndi)
- Padar bələdiyyəsi (Padar kəndi)
- Pervomaysk bələdiyyəsi (Miçurino kəndi, Andreevka kəndi, Yunıy Paxar kəndi, Rıbzavod-51 kəndi)
- Rubas bələdiyyəsi (Rubas kəndi, Kommuna kəndi)
- Rükəl bələdiyyəsi (Rükəl kəndi)
- Sabnova bələdiyyəsi (Sabnova kəndi)
- Səlik bələdiyyəsi (Səlik kəndi)
- Tatlar bələdiyyəsi (Tatlar kəndi, Qaradağlı kəndi)
- Ullu-Tərəkəmə bələdiyyəsi (Ullu-Tərəkəmə kəndi)
- Xəzər bələdiyyəsi (Xəzər kəndi, Aşağı Calğan kəndi, Vavilovo kəndi, Düzlər kəndi)
- Çinar bələdiyyəsi (Çinar kəndi, Bilhədi kəndi)
| Məntəqə[9] | Əhalisi[5] |
|---|---|
| Dərbənd r. | 86 494 |
| Belici q. | 11 584 |
| Məmmədqala q. | 8 374 |
| Hecux k. | 6 367 |
| Çinar k. | 4 357 |
| Vəlikənd k. | 3 755 |
| Xəzər k. | 3 490 |
| Sabnova k. | 3 361 |
| Rubas k. | 3 326 |
| Belici k. | 3 011 |
| Bərikəy k. | 2 805 |
| Rukel k. | 2 682 |
| Cəmikənd k. | 2 337 |
| Padar k. | 2 120 |
| Dəliçoban k. | 2 173 |
| Ağlobi k. | 2 037 |
| Səlik k. | 1 811 |
| Ərəblər k. | 1 785 |
| Nüğdi k. | 1 700 |
| Ullu-Tərəkəmə k. | 1 308 |
| Tatlar k. | 1 208 |
| Qaradağlı k. | 779 |
| Yunıy Paxar k. | 467 |
| Andreyevka k. | 319 |
| Segelər k. | 206 |
- ↑ 1 2 GEOnet Names Server. 2018.
- ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst82/DBInet.cgi?pl=8006001.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2025 года (rus.). Москва: Росстат, 2025.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Правительство РД: Муниципальные районы и городские округа » Список районов » :Дербентский район Arxivləşdirilib 2014-10-11 at the Wayback Machine
- ↑ 1 2 Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Население Дагестана :Дербентский район (2002 г) Arxivləşdirilib 2022-03-04 at the Wayback Machine+Распределение евреев, горских евреев и татов по по административно-территориальным единицам Республики Дагестан (2002 г.) Arxivləşdirilib 2022-03-04 at the Wayback Machine
- ↑ web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar Arxivləşdirilib 2017-07-31 at the Wayback Machine
- ↑ "Микроданные Всероссийских переписей населения 2002 года. Республика Дагестан". База данных "Этно-языковой состав населённых пунктов России" (rus). lingvarium.org. 23 fevral 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 fevral 2016.
- ↑ Официальный сайт Президента Республики Дагестан :Дербентский район. Arxivləşdirilib 2021-04-13 at the Wayback Machine
- ↑ Официальный сайт Президента Республики Дагестан :Дербентский район Arxivləşdirilib 2021-04-13 at the Wayback Machine
- Официальный сайт Дербентского района
- Time Turk :Dağıstanda yaşayan azərbaycanlı əhalinin sayı çoxalır