Diskurs təhlili — dilin necə istifadə edildiyini və onun mənalarının necə qurulduğunu başa düşmək üçün mətnlər, danışıq və ya yazılı ünsiyyət üzərində aparılan bir təhlil metodu. Bu metod dilin sadəcə qrammatik quruluşuna deyil, həm də dilin sosial, mədəni və kontekstual faktorlarına diqqət yetirir. Diskurs təhlili, dilin sosial qarşılıqlı təsirlərdə və mədəniyyətlərarası əlaqələrdə necə mənalar yaratdığını, güc və hakimiyyət strukturlarını necə ifadə etdiyini anlamağa imkan verir.[1]
Diskurs təhlili yalnız mətnin özünü deyil, onun meydana gəldiyi sosial, siyasi və mədəni konteksti də araşdırır. Bu, hansı sözlərin niyə seçildiyi, hansı məqsədə xidmət etdiyi kimi suallara cavab axtarır.[2] Diskurs təhlili güc münasibətlərini öyrənmək üçün tez-tez istifadə olunur. Məsələn, müəyyən qrupların dil vasitəsilə necə üstünlük qurduğunu və ya müəyyən ideologiyaların dil vasitəsilə necə təbliğ edildiyini öyrənməyə kömək edir. Dilin nə məqsədlə istifadə olunduğunu və nitqin (və ya mətnin) necə formalaşdığını araşdırır. Dilin əyləndirici, məlumatlandırıcı, təsir edici və ya istiqamət verici funksiyalarını incələyir.[3] Diskurs təhlili dil vasitəsilə kimliklərin necə yaradıldığını, fərdlərin özlərini necə təqdim etdiyini və müxtəlif qrupların dil vasitəsilə necə mövqeləndiyini öyrənir. Diskurs təhlili ideoloji təsirləri araşdırır və dilin ideoloji mənalar yaratmaqda necə istifadə olunduğunu incələyir. Bunu edərkən hər bir diskursun özündə spesifik dəyərlər, normativ yanaşmalar və dünyagörüşləri ehtiva etdiyini nəzərə alır.[4]
Diskurs təhlili müxtəlif sahələrdə geniş şəkildə istifadə olunur:
Siyasətçilərin nitqləri, media mətnləri və siyasi ritorika vasitəsilə güc münasibətlərini və ideoloji mesajları analiz etmək üçün istifadə edilir.
Mediada istifadə olunan dil və obrazların insanların düşüncə tərzinə necə təsir etdiyini öyrənmək üçün vacibdir.[5]
Fərdlərarası münasibətlərdə və sosial qarşılıqlı təsirlərdə dilin necə istifadə edildiyini öyrənmək üçün istifadə olunur. Müəllimlərin və tələbələrin dil istifadəsi üzərindən öyrətmə metodları, tədris materialları və təhsil siyasəti araşdırılır.[6]
Diskurs təhlili həm mətnlərdə, həm də gündəlik ünsiyyətdə dilin təbiətini və funksiyasını araşdıraraq dərin bir dil və məna analizi təqdim edir.[7][8]
- ↑ "Diskursun Təhlili - Danışanların Söhbətdə Etdikləri". Amerika Dilçilik Cəmiyyəti. 30 dekabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 noyabr 2019.
- ↑ "Yatskonun Hesablama Dilçilik Laboratoriyası". yatsko.zohosites.com. 5 oktyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 noyabr 2019.
- ↑ Elden, Stuart. "Foucault Leo Spitseri nə vaxt tərcümə etdi?". Progressive Geographies. 10 noyabr 2016. 14 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2024.
- ↑ Harris, Zellig. "Diskurs təhlili". Language. 28 (1). 1952: 1–30. doi:10.2307/409987. JSTOR 409987. 14 may 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2024.
- ↑ "SIL International". SIL International (ingilis). 19 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2020.
- ↑ Loriot, James; Hollenbach, Barbara. "Shipibo Paragraph Structure". Foundations of Language. 6 (1). 1970: 43–66. ISSN 0015-900X. JSTOR 25000427. 20 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2024.
- ↑ "University of Michigan". umich.edu (ingilis). 18 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2020.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 14 aprel 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 noyabr 2024.