Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Ekokənd - dayanıqlılıq ideyasına söykənərək təbiət və spiritualizm ilə harmoniya içində birgə yaşayış forması (icma şəklində). Ekokənd qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə ən effektiv üsullardan biri kimi çıxış edir. Ekokəndlər eyni dəyərləri daşıyan fərdlərin bir araya gəlib icma yaratması ilə yaradılır[1] və vaxt keçdikcə maddi-texniki baza (binalar, texnika və s.) qurulur. Ekokəndlər ənənəvilik ilə dayanıqlı yaşayış formalarını birləşdirir, insanların təbiətə zərərli təsirlərinin icma daxilində minimallaşdırmağa çalışır.
Qlobal Ekokənd Şəbəkəsinin (Global Ecovillage Network - GEN) bütün qitələrdən olmaq üzrə 10.000-dən çox üzvü var və bu üzvləri aid olduqları müxtəlif icmalar bir-biri ilə iqtisadi, sosial, mədəni, ekoloji əlaqələr qurur[2]. Qlobal Ekokənd Şəbəkəsi deqradasiya olunmuş ekosistemlərin, su ehtiyatlarının və biomüxtəlifliyin bərpasında ekokəndlərin çox böyük və effektiv rolu olduğunu vurğulayır[3]. Qlobal Ekokənd Şəbəkəsi bütün dünya üzrə ekoloji məsələlərə diqqət çəkmək, insanların ekoloji məsələlərdə və ekokəndlərin fəaliyyətləri barəsində maarifləndirmək, bununla yanaşı müəyyən qazanc əldə etmək üçün çox yüksək olmayan qiymətlərdə fərqli məzmunlu kurslar təklif edir[4].
Ekokənd termini ilk dəfə 1991-ci ilin sentyabrında Danimarkanın Ti şəhərində keçirilən seminarda - Sietl Kontekst İnstitutundan Diana və Robert Qilman tərəfindən "Ekokəndlər və Davamlı İcmalar: Qaya Trast üçün Hesabat" adlı sifarişli hesabatda istifadə olunub[5].
- Dayanıqlılıq - burada meşələrin bərpası, dayanıqlı kənd təsərrüfatı, bərpa olunan enerjidən istifadə və s. kompleks məsələlər daxil edilir.
- Özünə təmin etmə - icma öz ərzaq, enerji və digər əsas ehtiyaclarının daxili istehsal hesabına ödəməyə çalışır. Bu, həm zaman tamamilə mümkün olmasa belə, adətən, özünütəmin etmə faizi hər il artır.
- Könüllülük - ekokəndə icma üzvlərinin iştirakı və əmək bölgüsünün məcburi xarakter daşımır, işlər şəxsi seçim və ictimai məsuliyyət prinsipi üzərində qurulur.
- Könüllü sadəlik - Ekokənd üzvləri sadə həyat tərzinin mənimsəyərək təbii resurslardan minimal istifadə etməyə, istehsal vərdişlərini azaltmağa və həyat keyfiyyətini maddi sərvətlərlə deyil, mənəvi və sosial dəyərlərlə ölçməyə çalışırlar.
- Təhsil - Ekokəndlərdə uşaqlar və böyüklər üçün alternativ və ekoloji yönümlü təhsil modelləri tətbiq olunur. Burada öyrənmə prosesi təbiət, əmək və sosial həyatla bağlı şəkildə aparılır. Hədəf insanlarda ekoloji şüur, təbiətə hörməti və inam ruhunu formalaşdırmaqdır.
- Yerli iqtisadiyyata töhfə - Ekokəndlər öz məhsul və xidmətlərini (məsələn, orqanik qida, əl işləri, təlim proqramları və s.) yerli bazarlarda təqdim etməklə regional iqtisadiyyata dəstək olur. Bununla həm icma özünü maliyyə baxımından sabitləşdirir, həm də yerli iqtisadi əlaqələri gücləndirir.
- Yerli orqanik qida istehsalı - Ekokəndlərdə pestisidsiz, təbii gübrələrlə və ənənəvi üsullarla kənd təsərrüfatı məhsullarını yetişdirilir. Məqsəd həm sağlam qidalanmanı təmin etmək, həm də torpaq və ekosistemin balansını qorumaqdır.
- Ekoloji dizayn və inşaat - ev və ictimai binaların dizaynında enerji səmərəliliyi, təbii işıqlandırma, suyun təkrar istifadəsi və yerli materiallardan istifadəyə üstünlük verilir. Memarlıq həm təbiətlə, həm də insan ehtiyacları ilə harmonik formada qurulur.Binaların qurulmasında beton yox, gil, palçıq, saman kimi təbiət materiallarından istifadə daha məqsədəuyğun hesab olunur[6][7].
- Birlik - ekokənd icmasına daxil olan fərdlər alət və avadanlıqları, sahib olduqları bilik və bacarıqları, həmçinin iş yükünü bölüşür, bir-birinə kömək edir[8]. Qərarlar kollektivcə qəbul olunur və bir üzvün başqasına və ya başqasına təzyiqinə yol verilmir. Harmoniyası pozacaq hər hansı bir davranış yaxşı qarşılanmır.
- Bərpaolunan enerji - ekokəndlərdə prinsip etibari ilə günəş, külək, su, biokütlə kimi təmiz və bərpaoluna bilən enerji mənbələrindən istifadə olunmasında üstünlük verilir.
- Ekokəndlərin maliyyə çətinlikləri
- Uzunmüddətli davamlılıq problemləri
- İcmadaxili münaqişələr
- Dövlət tərəfindən tanınma problemləri
- Şotlandiyada Fayndborn (Findhorn) - əsası 1985-ci ildə qurulan Fayndborn ekokəndi həm tarixiliyi, həm tanınmışlığı, həm də effektivliyi ilə digər ekokəndlərdən fərqlənir[9]. Karbon ayaq izinin getdikcə kiçilməsi, dayanıqlı memarlığı ilə də diqqət çəkən Fayndborn ekokəndi həm də bitki əsaslı tullantı idarəçiliyi ilə bütün dünya üçün olduqca parlaq nümunədir.
- Avstralyada Kristal Sular (Crystal Waters)
- Avstraliya Viçlif (Witchcliffe)ekokəndi - sosial, ekoloji və iqtisadi dayanıqlılıq prinsipləri əsasında qurulub.. Burada torpaq sahələri həm ümumi, həm də fərdi sahiblik əsasında idarə olunur, günəş panellərindən geniş istifadə olunur və resursların istifadəsində dairəvi istehsal və istehlak modeli tətbiq olunur[10].
- Amerikada Ferma ekokəndi
- ↑ https://www.freepermaculture.com - Ecovillages. İstifadə tarixi: 08.11.2025.
- ↑ https://usfblogs.usfca.edu - What is an Eco-Village and How Can it Combat Climate Change? İstifadə tarixi: 07.11.2025.
- ↑ https://ecovillage.org - Global Ecovillage Network. İstifadə tarixi: 07.11.2025.
- ↑ https://learn.ecovillage.org - Learn with the Global Ecovillage Network. İstifadə tarixi: 07.11.2025.
- ↑ https://gaia.org - What is an Ecovillage? İstifadə tarixi: 07.11.2025.
- ↑ https://www.youtube.com - My Life in the Dancing Rabbit Eco Village. İstifadə tarixi: 08.11.2025.
- ↑ https://lammas.org.uk/en - Ecovillage. İstifadə tarixi: 08.11.2025.
- ↑ https://sdgs.un.org/partnerships - Ecovillage Initiative for Achieving the SDGs. İstifadə tarixi: 08.11.2025.
- ↑ https://earth.org - covillages From Around the World for Sustainable Living. İstifadə tarixi: 08.11.2025.
- ↑ https://www.ecovillage.net.au - Witchcliffe Ecovillage - What is an ecovillage? İstifadə tarixi: 10 noyabr 2025.