Furiqana (振り仮名?) — yapon yazı sistemində fonetik göstəricilər rolunu oynayan kiçik kana işarələri. Bəzən yomiqana və ya rubi adları ilə də tanınır. Furiqana kanci və ya digər yazı işarələrinin tələffüzünü göstərmək üçün onların yanında yazılır. Üfüqi mətndə furiqana yazı sətrinin yuxarısında, şaquli mətndə isə sətirin sağ tərəfində yerləşdirilir. Mətbəə çapında "aqat" ölçülü şriftlə yığılır.
Furiqana bəzən hər bir heroqlifi ayrıca, bəzən isə bütün söz birləşməsini birlikdə müşayiət edir. İkinci halda, furiqana işarələri birləşmənin üzərində mərkəzləşdirilmiş şəkildə yerləşdirilir və hər heroqlifin ayrıca oxunuşunu göstərmir. Bu üsul daha çox yayılmışdır, çünki bəzi yapon sözləri adi kunyomi və ya onyomi oxunuşlarından fərqli, xüsusi tələffüzlərə malikdir. Məsələn, "böyük adam" mənasını verən 大人 sözündə birinci heroqlif ayrı yazıldıqda day, ikinci isə dzin və ya nin kimi oxunur, lakin birləşmiş halda bu söz otona kimi səslənir. Burada birinci heroqlifin o və ya oto, ikinci ieroqlifin isə tona və ya na səslərini ifadə etdiyini demək olmaz.[1]
Kanci lüğətlərində yaponca tələffüz hiraqana ilə, çinmənşəli tələffüz isə katakana ilə qeyd edilir. Belə fərqləndirmə yalnız istinad ədəbiyyatlarında və lüğətlərdə mövcuddur. Adi mətnlərdə, əsasən, hiraqana işlədilir. Yeganə istisna çin toponimləri, şəxsi adlar və bəzi yemək adlarıdır. Onlar kanci ilə yazılır və furiqana ilə, çox vaxt katakana formasında izah olunur.[1]
Bəzən furiqanada kana işarələrinin kiçildilmiş formaları, yəni qoşa samit və ya palatalizasiya bildirən işarələr göstərilmir. Məsələn, 却下 ("rədd etmə") sözü müasir yazıda きゃっか kimi yazılır, lakin köhnə furiqanalarda きやつか şəklində verilə bilər. Bu, köhnə çap maşınları ilə bağlı idi, çünki o dövrdə kiçildilmiş kana işarələri üçün ayrıca şrift mövcud deyildi. Müasir dövrdə çap prosesi kompüterləşdirildiyinə görə belə yazı forması çox nadir hallarda müşahidə olunur.[1]
- ↑ 1 2 3 Geoffrey Sampson. Writing Systems: A Linguistic Introduction. Stanford University Press. 1990. səh. 190. ISBN 978-0-8047-1756-4.