Gəncə döyüşü (1588)

1578-1590-cı illər Osmanlı-Səfəvi müharibəsi zamanı türk ordusu 1578-ci ildə Şərqi Gürcüstan və Şirvanı ələ keçirmiş, 1583-cü ildə Məşəl savaşında qazanılan qələbə ilə Səfəvi ordusunu bu bölgələrdən çıxarmış, 1585-ci ildə Təbrizi ələ keçirərək cənubda yeni cəbhə açmışdır.

Sərdar Fərhad Paşanın komandanlığı ilə türk ordusu bu iki cəbhə arasında qalan Gəncəni tutmağı qarşısına məqsəd qoymuşdu. 1588-ci il iyulun 25-də Qarsa çatan ordu avqustun 10-da Gəncə üzərinə yürüş edərək irəliləməyə başladı. Şəhəri boşaldan Səfəvilər, Araz çayının cənubuna çəkildilər. Sentyabrın 3-də döyüşmədən Gəncəyə^[1] daxil olan Sərdar Fərhad Paşa oktyabrın 9-dək orada qala tikintisinə başlayır.

Cavab olaraq, Gəncənin Səfəvi valisi Ziyadoğlu Məhməd xan Çuxursəd valisi Toxmaq xan Ustaclı ilə birləşib, 30.000 Səfəvi əsgərini öz komandanlığı altına toplayaraq əks hücuma hazırlaşdı. Səfəvilər Araz çayını keçərək Arazbar şəhərinə gəldilər.

Bu təhlükəyə cavab olaraq Sərdar Fərhad Paşa, Şirvan bəylərbəyi Qazi Cəfər Paşanın komandanlığı altında bir korpusu Səfəvilərə qarşı göndərdi. Sentyabrın 29-da baş verən döyüşdə Səfəvi ordusu ağır məğlubiyyətə uğradı, ordunun yarısı həlak oldu (döyüş zamanı və geri çəkilərkən Araz çayında boğularaq).^[2]

Bu qələbə Qazi Cəfər Paşanın son hərbi uğuru oldu. Ordusunun başında Gəncəyə qayıdan Cəfər Paşa 1588-ci il oktyabrın 2-də vəfat etdikdən sonra, qalanın daxilində tikilmiş məscid qəbiristanlığında dəfn edildi.^[3]

Qalanın tikintisi 1588-ci il oktyabrın 9-da başa çatdı və türk ordusu qalada bir qarnizon qoyaraq oktyabrın 15-də Gəncəni tərk etdi. Tiflis qalasını möhkəmləndirdikdən sonra ordu noyabrın 8-də qışlamaq üçün Ərzuruma çatdı.

Şah Abbasın sülh təklifi Ərzurumda olarkən gəldi. 1589-cu il oktyabrın 14-də Şah Abbasın elçisi Heydər Mirzənin Həsənqalaya gəlməsi ilə müzakirələr başlandı və 21 mart 1590-cı ildə Fərhad Paşa müqaviləsi (İstanbul sülh müqaviləsi) ilə danışıqlar yekunlaşdı.