Acıçiçək

Acıçiçək
Acıçiçək
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Acıçiçəklilər Fəsilə: Acıçiçəkkimilər Triba: Acıçiçəkkimilər Yarımtriba: Acıçiçəkkimilər Cins: Acıçiçək
Beynəlxalq elmi adı
	Gentiana L., 1753;
ITIS	29963
NCBI	21496
EOL	38326

Acıçiçək (lat. Gentiana) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin acıçiçəkkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Şimal yarımkürəsinin mülayim zonalarında 400-ədək növü var. Qafqazda 28, o cümlədən Azərbaycanda 14 növü bitir. Tək-tək yerləşən çiçəkləri 4–5 (6–8) üzvlüdür. Meyvəsi biryuvalı, çoxtoxumlu qutucuqdur. Toxumları xırdadır. Acıçiçəyin bəzi növlərinin kök və kökümsovundan xalq təbabətində malyariyaya qarşı, həmçinin iştahaartıran, həzmi yaxşılaşdıran, ödqovucu dərman kimi istifadə edilir. Dekorativ bitkidir. Gövdə və yarpaqlarında C vitamini var. Gülçülükdə istifadə olunur. 3 növü qorunur.

Dioskorid və Pliniyin məlumatlarına görə Germes İlliri kralı Qentiyə bir bitki gətirmişdir. Əfsanəyə görə kral bu bitkinin yarpaq və köklərindən vəba xəstəliyinə qarşı dərman hazırlamağı əmr etmişdir. Sonralar bitki Qentinin şərəfinə adlandırılmış və daha sonralar bu ad bütün cinsə aid edilmişdir.

Bitki dekorativ cəhətdən çox qiymətlidir. Alp florasının rəmzlərindən hesab olunur. Xalq təbabətində acıçiçəyin kökündən qızdırmaya (malyariyaya) qarşı, həmçinin acılıq kimi, iştahanın artırılmasında və qidanın həzm olunmasında istifadə olunur. Acıçiçəyin gövdə və yarpaqlarında C vitamini vardır.

Əsasən çoxillik, bəzi hallarda isə birilik ot və yarımkol bitkidir. Çiçəkləri beşləçəkli, nadir hallarda dördləçəkli mavi, göy, bəzən isə sarı rəngli qovuşuqləçəkli çiçək tacından ibarətdir.

Bitkinin hündürlüyü 20—150 sm olur.

Meyvəsi kiçik toxumlardan ibarət biryuvalı qozadan ibarətdir.

Yer kürəsində, əsasən şimal yarımkürəsinin mülayim iqlimli zonalarında 400-ə yaxın növü yayılmışdır. Bir çox acıcicək alp və subalp çəmənlikləri üçün xarakterikdir. Azərbaycan florasında 14 növü bitir.

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

Aloitis Raf.
Asterias Borkh.
Bilamista Raf.
Calathiana Delarbre
Chaelothilus Neck.
Chiophila Raf.
Chondrophylla A.Nelson
Ciminalis Adans.
Coilantha Borkh.
Cruciata Gilib.
Cuttera Raf.
Dasistepha Raf.
Dasystephana Adans.
Dicardiotis Raf.
Diploma Raf.
Endotriche Steud.
Ericala Reneaulme ex Gray
Ericoila Reneaulme ex Borkh.
Favargera Á.Löve & D.Löve
Gaertneria Neck.
Gentianodes Á.Löve & D.Löve
Gentianusa Pohl
Hippion F.W.Schmidt
Holubia Á.Löve & D.Löve
Holubogentia Á.Löve & D.Löve
Kudoa Masam.
Kuepferella M.Laínz
Kurramiana Omer & Qaiser
Lexipyretum Dulac
Pneumonanthe Gled.
Psalina Raf.
Qaisera Omer
Rassia Neck.
Ricoila Reneaulme ex Raf.
Sebeokia Neck.
Selatium D.Don ex G.Don
Spiragyne Neck.
Thylacitis Reneaulme ex Adans.
Thyrophora Neck.
Tretorhiza Adans.
Tretorrhiza Reneaulme ex Delarbre
Varasia Phil.
Xolemia Raf.

Növləri

Gövdəciksiz acıçiçək (Gentiana acaulis L.)
Gentiana affinis Griseb.
Gentiana alba Muhl. ex J.McNab
Gentiana albescens (Franch.) Franch. ex Kusn.
Gentiana albicalyx Burkill
Soyuq acıçiçək (Gentiana algida Pall.)
Gentiana alii (Omer & Qaiser) T.N.Ho
Gentiana alpina Vill.
Gentiana alsinoides Franch.
Gentiana altigena Harry Sm.
Gentiana altorum Harry Sm. ex C.Marquand
Gentiana × ambigua Hayek
Gentiana amplicrater Burkill
Gentiana andrewsii Griseb.
Gentiana angustifolia Vill.
Gentiana anisostemon C.Marquand
Gentiana aperta Maxim.
Gentiana apiata N.E.Br.
Gentiana aquatica L.
Gentiana arenicola Kerr
Gentiana arethusae Burkill
Gentiana argentea (D.Don) Griseb.
Gentiana arisanensis Hayata
Gentiana aristata Maxim.
Gentiana arunii D.Maity, S.K.Dey, J.Ghosh & Midday
Gentiana asclepiadea L.
Gentiana asterocalyx Diels
Gentiana atlantica Litard. & Maire
Gentiana atuntsiensis W.W.Sm.
Gentiana austromontana J.S.Pringle & Sharp
Gentiana autumnalis L.
Gentiana baeuerlenii L.G.Adams
Gentiana bambuseti T.Y.Hsieh, T.C.Hsu, S.M.Ku & C.I Peng
Gentiana bavarica L.
Gentiana beamanii J.S.Pringle
Gentiana bella Franch.
Gentiana betongensis J.Wai
Gentiana bicentenaria A.Estrada & A.Rojas
Gentiana bicuspidata (G.Don) Briq.
Gentiana × billingtonii Farw.
Gentiana boissieri Schott & Kotschy ex Boiss.
Gentiana bokorensis Hul
Gentiana bolavenensis A.Nagah., Tagane & Soulad.
Gentiana borneensis Hook.f.
Gentiana boryi Boiss.
Gentiana brachyphylla Vill.
Gentiana bredboensis L.G.Adams
Gentiana brentae Prosser & Bertolli
Gentiana bryoides Burkill
Gentiana burseri Lapeyr.
Gentiana cachemirica Decne.
Gentiana caelestis (C.Marquand) Harry Sm.
Gentiana caeruleogrisea T.N.Ho
Gentiana caliculata Lex.
Gentiana calycosa Griseb.
Gentiana capitata Buch.-Ham. ex D.Don
Gentiana carinata (D.Don) Griseb.
Gentiana carinicostata Wernham
Gentiana catesbaei Walter
Gentiana cephalantha Franch.
Gentiana cephalodes Edgew.
Gentiana × charpentieri E.Thomas ex Hegetschw.
Gentiana chinensis Kusn.
Gentiana choanantha C.Marquand
Gentiana chungtienensis C.Marquand
Gentiana clarkei Kusn.
Gentiana clausa Raf.
Gentiana clusii E.P.Perrier & Songeon
Gentiana confertifolia C.Marquand
Gentiana coronata Royle
Gentiana crassa Kurz
Gentiana crassicaulis Duthie ex Burkill
Gentiana crassula Harry Sm.
Gentiana crassuloides Bureau & Franch.
Gentiana cristata Harry Sm.
Çarpazyarpaq acıçiçək (Gentiana cruciata L.)
Gentiana cruttwellii Harry Sm.
Gentiana cuneibarba Harry Sm.
Gentiana × curtisii J.S.Pringle
Daur acıçiçəyi (Gentiana dahurica Fisch.)
Gentiana davidi Franch.
Gentiana decemfida Buch.-Ham. ex D.Don
Gentiana decora Pollard
Sərilən acıçiçək (Gentiana decumbens L.f.)
Gentiana delavayi Franch.
Gentiana deltoidea Harry Sm.
Gentiana dendrologi C.Marquand
Gentiana densiflora T.N.Ho
Gentiana depressa D.Don
Gentiana × digenea Jakow.
Gentiana divaricata T.N.Ho
Gentiana diversifolia Merr.
Gentiana douglasiana Bong.
Gentiana dschungarica Regel
Gentiana dshimilensis K.Koch
Gentiana duclouxii Franch.
Gentiana durangensis Villarreal
Gentiana ecaudata C.Marquand
Gentiana elmeriana Halda
Gentiana elwesii C.B.Clarke
Gentiana emodi C.Marquand ex Sealy
Gentiana ettingshausenii F.Muell.
Gentiana exigua Harry Sm.
Gentiana faucipilosa Harry Sm.
Gentiana fieldiana J.S.Pringle
Gentiana filistyla Balf.f. & Forrest
Gentiana flavomaculata Hayata
Gentiana flexicaulis Harry Sm.
Gentiana formosa Harry Sm.
Gentiana forrestii C.Marquand
Gentiana franchetiana Kusn.
Gentiana fremontii Torr.
Gentiana frigida Haenke
Gentiana froelichii Jan ex Rchb.
Gentiana futtereri Diels & Gilg
Gentiana × gaudiniana E.Thomas ex W.D.J.Koch
Gentiana gayi Griseb.
Gentiana gelida M.Bieb.
Gentiana georgei Diels
Gentiana gilvostriata C.Marquand
Gentiana glauca Pall.
Gentiana grandiflora Laxm.
Gentiana × grandilacustris J.S.Pringle
Gentiana grata Harry Sm.
Gentiana × grisebachiana Rouy
Gentiana grumii Kusn.
Gentiana gyirongensis T.N.Ho
Gentiana handeliana Harry Sm.
Gentiana haraldi-smithii Halda
Gentiana harrowiana Diels
Gentiana harwanensis G.Singh
Gentiana haynaldii Kanitz
Gentiana heleonastes Harry Sm.
Gentiana helophila Balf.f. & Forrest
Gentiana hesseliana Hosseus
Gentiana hexaphylla Maxim. ex Kusn.
Gentiana himalayensis T.N.Ho
Gentiana hirsuta Ma & E.W.Ma ex T.N.Ho
Gentiana hohoxiliensis S.K.Wu & R.F.Huang
Gentiana hooperi J.S.Pringle
Gentiana hsinganica J.H.Yu
Gentiana hugelii Griseb.
Gentiana huxleyi Kusn.
Gentiana × hybrida Schleich. ex DC.
Gentiana intricata C.Marquand
Gentiana jamesii Hemsl.
Gentiana jarmilae Halda
Gentiana jingdongensis T.N.Ho
Gentiana jouyana Hul
Gentiana kaohsiungensis Chih H.Chen & J.C.Wang
Gentiana kauffmanniana Regel & Schmalh.
Gentiana khammouanensis Hul
Gentiana kirilowii Turcz.
Gentiana kurroo Royle
Gentiana kurumbae Anilkumar & Udayan
Gentiana lacerulata Harry Sm.
Gentiana laciniata Kit. ex Kanitz
Gentiana × laengstii Hausm.
Gentiana laevigata M.Martens & Galeotti
Gentiana lagodechiana (Kusn.) Grossh.
Gentiana langbianensis A.Chev. ex S.Hul
Gentiana laotica Soulad., Tagane & Yahara
Gentiana lateriflora Hemsl.
Gentiana latidens (House) J.S.Pringle & Weakley
Gentiana lawrencei Burkill
Gentiana laxiflora T.N.Ho
Gentiana leroyana Hul
Gentiana leucomelaena Maxim. ex Kusn.
Gentiana lhassica Burkill
Gentiana liangshanensis Z.Y.Zhu
Gentiana licentii Harry Sm.
Gentiana ligustica R.Vilm. & Chopinet
Gentiana linearis Froel.
Gentiana lineolata Franch.
Gentiana linoides Franch.
Gentiana loerzingii Ridl.
Gentiana longicollis G.L.Nesom
Gentiana loureiroi (G.Don) Griseb.
Gentiana lowryi Hul
Sarı acıçiçək (Gentiana lutea L.)
Gentiana lycopodioides Stapf
Gentiana macgregoryi Hemsl.
İriyarpaq acıçiçək (Gentiana macrophylla Pall.)
Gentiana maeulchanensis Franch.
Gentiana mairei H.Lév.
Gentiana makinoi Kusn.
Gentiana manshurica Kitag.
Gentiana × marcailhouana Rouy
Gentiana × marceli-jouseaui Halda
Gentiana × media Arv.-Touv.
Gentiana meiantha (C.B.Clarke) Harry Sm.
Gentiana melandriifolia Franch.
Gentiana membranulifera T.N.Ho
Gentiana micans C.B.Clarke
Gentiana micantiformis Burkill
Gentiana micrantha Aitch. ex Hemsl.
Gentiana microdonta Franch.
Gentiana microphyta Franch.
Gentiana mirandae Paray
Gentiana moniliformis C.Marquand
Gentiana mopanshanensis Huan C.Wang & Tao Chen bis
Gentiana muscicola C.Marquand
Gentiana myrioclada Franch.
Gentiana namlaensis C.Marquand
Gentiana nanobella C.Marquand
Gentiana nerterifolia P.Royen
Gentiana newberryi A.Gray
Gentiana nipponica Maxim.
Gentiana nivalis L.
Gentiana nubigena Edgew.
Gentiana nudicaulis Kurz
Gentiana nyalamensis T.N.Ho
Gentiana obconica T.N.Ho
Gentiana occidentalis Jakow.
Gentiana officinalis Harry Sm.
Gentiana olgae Regel & Schmalh.
Gentiana oligophylla Harry Sm.
Gentiana olivieri Griseb.
Gentiana oreocharis Halda & Jurášek
Gentiana oreodoxa Harry Sm.
Gentiana ornata (G.Don) Wall. ex Griseb.
Gentiana ovatiloba Kusn.
Gentiana pachyphylla Merr.
Gentiana × pallidocyanea J.S.Pringle
Gentiana pannonica Scop.
Gentiana panthaica Prain & Burkill
Gentiana papillosa Franch.
Gentiana paradoxa Albov
Gentiana parryae C.Marquand
Gentiana parryi Engelm.
Gentiana parvula Harry Sm.
Gentiana pedata Harry Sm.
Gentiana pedicellata (D.Don) Griseb.
Gentiana pennelliana Fernald
Gentiana perpusilla Brandegee
Gentiana phyllocalyx C.B.Clarke
Gentiana piasezkii Maxim.
Gentiana picta Franch.
Gentiana platypetala Griseb.
Gentiana plurisetosa C.T.Mason
Gentiana pneumonanthe L.
Gentiana praeclara C.Marquand
Gentiana praticola Franch.
Gentiana prattii Kusn.
Gentiana pringlei M.Shabir, P.Agnihotri, J.K.Tiwari & T.Husain
Gentiana producta T.N.Ho
Gentiana prolata Balf.f.
Gentiana prostrata Haenke
Gentiana pseudosquarrosa Harry Sm.
Gentiana puberulenta J.S.Pringle
Gentiana pubigera C.Marquand
Gentiana pulvinarum W.W.Sm.
Gentiana pumila Jacq.
Gentiana pumilio Standl. & Steyerm.
Xallı acıçiçək (Gentiana punctata L.)
Gentiana purpurea L.
Gentiana pyrenaica L.
Gentiana qiujiangensis T.N.Ho
Gentiana quadrifaria Blume
Gentiana querceticola Halda & Jurášek
Gentiana radiata C.Marquand
Gentiana radicans Harry Sm.
Gentiana ranae M.Shabir & M.D.Dwivedi
Gentiana recurvata C.B.Clarke
Gentiana riparia Kar. & Kir.
Gentiana robusta King ex Hook.f.
Gentiana rostanii Reut. ex Verlot
Gentiana rubicunda Franch.
Gentiana rubricaulis Schwein.
Gentiana sagarmathae Miyam. & H.Ohba
Gentiana saginifolia Wernham
Gentiana saginoides Burkill
Gentiana saltuum C.Marquand
Gentiana saponaria L.
Gentiana sasidharanii K.M.P.Kumar & Sunil
Gentiana satsunanensis T.Yamaz.
Kələkötür acıçiçək (Gentiana scabra Bunge)
Gentiana scabrida Hayata
Gentiana sceptrum Griseb.
Gentiana scytophylla T.N.Ho
Gentiana sedifolia Kunth
Gentiana septemfida Pall.
Gentiana setigera A.Gray
Gentiana shaanxiensis T.N.Ho
Gentiana sierrae Briq.
Gentiana sikkimensis C.B.Clarke
Gentiana sikokiana Maxim.
Gentiana simulatrix C.Marquand
Gentiana sino-ornata Balf.f.
Gentiana siphonantha Maxim. ex Kusn.
Gentiana sirensis J.S.Pringle
Gentiana spathacea Kunth
Gentiana spathulifolia Kusn.
Gentiana spathulisepala T.N.Ho & S.W.Liu
Gentiana springateana D.Maity
Aralanmış acıçiçək (Gentiana squarrosa Ledeb.)
Gentiana stellata Turrill
Gentiana stellulata Harry Sm.
Gentiana stipitata Edgew.
Gentiana stragulata Balf.f. & Forrest
Gentiana straminea Maxim.
Gentiana suborbisepala C.Marquand
Gentiana subpolytrichoides Grubov
Gentiana subuliformis S.W.Liu
Gentiana sumatrana Ridl.
Gentiana susamyrensis Pachom.
Gentiana susanneae Adr.Favre
Gentiana sutchuenensis Franch.
Gentiana szechenyii Kanitz
Gentiana taiwanialbiflora S.S.Ying
Gentiana taiwanica T.N.Ho
Gentiana takushii T.Yamaz.
Gentiana taliensis Balf.f. & Forrest
Gentiana tarokoensis Chih H.Chen & J.C.Wang
Gentiana tatsienensis Franch.
Gentiana terglouensis Hacq.
Gentiana ternifolia Franch.
Gentiana tetraphylla Maxim. ex Kusn.
Gentiana tetrasepala Biswas
Gentiana tetrasticha C.Marquand
Gentiana thunbergii (G.Don) Griseb.
Gentiana tibetica King ex Hook.f.
Gentiana timida Kerr
Gentiana tongolensis Franch.
Gentiana tonkinensis Hul
Gentiana tornezyana Litard. & Maire
Gentiana trichotoma Kusn.
Gentiana tricolor Diels & Gilg
Üçgüllü acıçiçək (Gentiana triflora Pall.)
Gentiana tubiflora (G.Don) Griseb.
Gentiana ulmeri Merr.
Gentiana uniflora Georgi
Gentiana urnula Harry Sm.
Gentiana utriculosa L.
Gentiana vandellioides Hemsl.
Gentiana vandewateri Wernham
Gentiana veitchiorum Hemsl.
Gentiana venusta (G.Don) Wall. ex Griseb.
Gentiana verna L.
Gentiana vernayi C.Marquand
Gentiana viatrix Harry Sm. ex C.Marquand
Gentiana villosa L.
Gentiana vodopjanovae (Zuev) Chepinoga
Gentiana waltonii Burkill
Gentiana walujewii Regel & Schmalh.
Gentiana wangchukii E.Aitken & D.G.Long
Gentiana wardii W.W.Sm.
Gentiana wasenensis C.Marquand
Gentiana wilsonii C.Marquand
Gentiana winchuanensis T.N.Ho
Gentiana wingecarribiensis L.G.Adams
Gentiana woodii J.S.Pringle
Gentiana xanthonannos Harry Sm.
Gentiana yakushimensis Makino
Gentiana yokusai Burkill
Gentiana yunnanensis Franch.
Gentiana zekuensis T.N.Ho & S.W.Liu
Gentiana zhenxiongensis L.H.Wu & Z.T.Wang
Gentiana zollingeri Fawc.

İstinadlar

↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 107. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 227.

Həmçinin bax

[_146a28a24ef4d861-1] Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 107. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

[_f427521c16664905-2] Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 227.

[1]

[2]