Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Həkimə Billuri (3 mart 1926, Zəncan – 22 noyabr 2000, Bakı) — Azərbaycan şairi, ədəbiyyatşünas, filolologiya elmləri namizədi (1963), Azərbaycan Respublikasının xalq şairi (1998), Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1984). Azərbaycan EA-nın Yaxın və Orta Şərq Xalqları İnstitutunda baş elmi işçi olmuşdur.
| Hökümə Billuri | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 3 mart 1926 |
| Doğum yeri | Zəncan, Cənubi Azərbaycan |
| Vəfat tarixi | 22 noyabr 2000 (74 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Təhsili |
Bakı Dövlət Universiteti Filologiya fakültəsi; Moskvada İctimai Elmlər Akademiyası |
| Fəaliyyəti | şair, ədəbiyyatşünas |
| Mükafatları |
    |
Həkimə İbrahim qızı Billuri 1926-cı il martın 3-də Zəncan şəhərində anadan olub.[1][2][3] 1933-1943-cü illərdə Zəncanda "Azəri" qızlar məktəbində orta təhsil alıb,[1] məktəbi bitirdikdən sonra isə elə orada dərs deməyə başlayıb.[4] "21 Azər" hərəkatına qoşulub.[3] Zəncan şəhərində çap olunan "Azər" qəzetində şeirləri çap olunub.[5]
AMH dağıldıqdan sonra əvvəlcə Culfaya keçib.[6] Daha sonra isə Bakıya gedib. Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra Təbrizdə fəaliyyət göstərən "Şairlər və yazıçılar cəmiyyəti" 1947-ci ildən etibarən Bakıda, "Azərbaycan Yazıçılar Cəmiyyəti" adı ilə fəaliyyət göstərməyə başlayıb.[7] Hökumə Billuri də bu cəmiyyətin üzvü olub.[7] 1958-ci il oktyabrın 14-də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvlüyünə qəbul edilib.[8]
1947-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə qəbul olundu. 1952-ci ildə Hökumə Billuri Şərq dünyasının söz, sənət, poeziya korifeylərindən olan Şəhriyara müraciətlə yazmışdı: Qoy zaman dolansın, sənsə belə qal! Şair dəyişməyə tapmasın macal. Təbrizi, Zəncanı sən yadına sal, Gəl öpüm mübarək, odlu sətrini, Səndən Təbrizimin alım ətrini…
Tələbəlik illərini uğurla başa vuran Hökumə Billuri "Azərnəşr"in Bədii ədəbiyyat şöbəsində işə qəbul olundu. "Şairin yadigarı", "Məndən uzaqlarda" şeirlər toplusu işıq üzü gördü. Çox keçmədi ictimai-siyasi fəaliyyətini nəzərə alıb onu Azərbaycan Demokrat Partiyası Mərkəzi Komitəsinin orqanı olan "Azərbaycan" qəzetinin Baş redaktoru vəzifəsinə təyin etdilər. Təxminən dörd il orada işlədi.
Hökumə Billuri 1963-cü ildə "İran Azərbaycanının realist-demokratik ədəbiyyatı" mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi elmi dərəcə almışdır. Bir il sonra Azərbaycan EA-nın Yaxın və Orta Şərq Xalqları İnstitutunda baş elmi işçi vəzifəsinə dəvət olunmuş, ömrünün sonuna qədər orada çalışmışdır. Hökumə Billuri əməkdar incəsənət xadimi fəxri adına, müxtəlif fərmanlara, diplomlara layiq görülmüşdür. "Ürək dustaq oldu dərdə, fərağa" desə də, onun ömründən bugünümüzə daim anılan unudulmaz xatirələr yadigar qalmışdır.Hökumə Billuri 22 noyabr 2000-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.
Vətən həsrəti ilə qəlbi döyünən şairənin el arasında məşhur şeirlərindən biridə "Təbriz" şeridir. Səksəninci illərin sonuna yaxın Azərbaycan milli hərəkatının genişləndiyi dövürdə məşhur SSRİ miliyounçusu Cənnət Əliyev tərəfindən həmçinin bu şer əsasında "Təbriz" müsiqisi bəstələnmişdir.
1984-cü ildə Əməkdar incəsənət xadimi, 1998-ci ildə isə Xalq şairi fəxri adına layiq görülüb.[9]
Hökumə Billuri 2000-ci il noyabrın 22-də Bakıda vəfat edib.
Azərbaycan Dövlət Universitetinin filolologiya fakültəsini (1952) və Moskvada İctimai Elmlər Akademiyasını (1963) bitirmişdir[10]. Cənubi Azərb.-da milli azadlıq və demokratik hərəkatın (1941–45) fəal iştirakçısı olmuşdur.[11] Əsərləri: "Mənim arzum" (1949), "Mübarizə illərində" (1951), "Şairin yadigarı" (1957), "Səndən uzaqlarda" (1961), "Səhər günəşi" (1964), "İstərəm" (1969), "Çinar gözləyir məni" (1975), "Şerlər" (1980), "Bir də bahar gəlsə" (1984) və s. kitabları, "Səriyyə" ("Ölməz qəhrəman"), "Sənin həyatın", "Məhin", "O göylərin altında" poemaları. Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın farsca şerlərini Azərbaycan dilinə[12], Səməd Vurğunun "Zəncinin arzuları" poemasını, Cəfər Cabbarlı, Mirvarid Dilbazi, Nəbi Xəzri və b.-nın şeirlərini isə fars dilinə tərcümə etmişdir. Müasir Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatına, o cümlədən M. Şəhriyarın həyat və yaradıcılığına dair tədqiqatların müəllifidir. Azərbaycan Demokrat Firqəsi MK orqanı "Azərbaycan" qəzetinin baş redaktoru (1956–60),[13] Azərbaycan EA Şərqşünaslıq İnstitunun baş elmi işçisi (1964-cü ildən) olmuşdur.
1955-ci ildə “Şeirlər”, 1963-cü ildə “Azadlıq baharı”, 1970-ci ildə “İthaf”, 1980-ci ildə “Sənin könül otağın” və s. kitabları Moskva və Bakıda rus dilində nəşr olunub.[14]
2023-cü ildə "Xalq əmanəti" layihəsi çərçivəsində "Seçilmiş əsərləri" kitabı işıq üzü görmüşdür[15][16].
- ↑ 1 2 Kafkasyalı, 2002. səh. 414
- ↑ Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyati Antologiyası. III. Bakı: Elm nəşriyyatı. 1988. səh. 247. 1 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 aprel 2023.
- ↑ 1 2 Azəroğlu,Məmmədzadə, 1961. səh. 100
- ↑ Bərdəli, 2012. səh. 46
- ↑ XX əsr Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatında demokratik ideyalar, 1990. səh. 158
- ↑ Tudə XVIII, 2021. səh. 12
- ↑ 1 2 Balayev, 2018. səh. 139
- ↑ Balayev, 2018. səh. 141
- ↑ "Hökumə Billuri poeziyası "Xalq əmanəti"ndə". Xalqqazeti.az (az.). İstifadə tarixi: 22 oktyabr 2025.
- ↑ "Hökumə Billuri". 5 mart 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 oktyabr 2013.
- ↑ Əhmədov, 2011. səh. 413
- ↑ Mir24 TV. "Презентация книги" (rus). Youtube.com. 27.05.2023. 2023-05-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-28.
- ↑ Balayev, 2018. səh. 142
- ↑ AzərTAc. "Bu gün Xalq şairi Hökumə Billurinin doğum günüdür" (az.). AzərTAc. 03.03.2025. İstifadə tarixi: 2025-03-04.
- ↑ Real TV. ""Seçilmiş əsərlər" kitabı təqdim olunur" (az.). Youtube.com. 26.05.2023. 2023-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-28.
- ↑ APA TV. ""Xalq Bankın" "Xalq Əmanəti" layihəsi davam edir" (az.). Youtube.com. 27.05.2023. 2023-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-28.
- Azəroğlu, Balaş; Məmmədzadə, Həmid. Cənubi Azərbaycan yazıçılarının ədəbi məcmuəsi (South Azerbaijani). Bakı: Azərbaycan ruznaməsi. 1961. səh. 342.
- Balayev, Xaqan. Azərbaycanın sosial-siyasi həyatında cənublu mühacirlərin iştirakı (1947-1991) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2018. səh. 198. ISBN 9789952370911.
- Bərdəli, Bahar. Cənubi Azərbayan mühacirət poeziyası (1947-1990) (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2012. səh. 116.
- Əhmədov, Teymur. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) (az.). Bakı: Nurlar NPM. 2011. səh. 1056. ISBN 9789952460063.
- Kafkasyalı, Ali. İran türk edebiyatı antolojisi (türk). V. Ərzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi. 2002. səh. 573. ISBN 9757698113.
- Tudə, Əli. Əli Tudə: Həyatım xatirələrim (az.). XVIII. Bakı: Azərbaycan Nəşriyyatı. 2021. səh. 416.
- XX əsr Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatında demokratik ideyalar (1900-1985). Məqalələr məcmuəsi (az.). Bakı: Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu. 1990. səh. 216.