Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinHallüsinogen — realda mövcud olmayan, lakin insan tərəfindən mövcud kimi qavranılan obyektlərin və ya hadisələrin görünməsinə (hallüsinasiyalara) səbəb olan maddə. Hallüsinogenlər bu vəziyyətin yaranmasına şərait yaradan kimyəvi birləşmələrdirlər.
Adətən qanunsuz hesab edilən LSD, meskalin və hallüsinogen göbələklər (ing. magic mushrooms) bu qrupa aiddirlər. Onlar insanın reallıq hissini zəiflədirlər.
| Hallüsinogen maddə | Hallüsinogen gücü |
|---|---|
| LSD | Çox güclü |
| Psilosibin (göbələklər) | Güclü |
| Salvinorin A | Güclü |
| Meskalin | Güclü/Orta |
| Marixuana ([1]) | |
| Sintetik kannabinoid (bonzai) [2] | |
| Benzidamin | Aşağı |
Hallüsinogenlərin istifadəsi qədim dövrlərə gedib çıxır. Müxtəlif xalqlar bu maddələri dini mərasimlərdə, şaman ayinlərində və mistik təcrübələrdə istifadə etmişlər. Məsələn, Cənubi Amerikada peyotl kaktusundan alınan meskalin, Amazoniyada isə ayahuasca adlı içki qədim ənənələrin bir hissəsi olmuşdur.
XX əsrdə sintetik hallüsinogenlər, xüsusilə də LSD (dietilamid lizerq turşusu) kəşf edilmiş və qısa müddət elmi təcrübələrdə istifadə edilmişdir. Lakin daha sonra onların təhlükəli yan təsirləri və sui-istifadə hallarına görə əksər ölkələrdə qadağan edilmişdir.
Hallüsinogenlər mənşəyinə görə iki əsas qrupa bölünür:
- Təbii halüsinojenlər
- Meskalin — peyotl, San Pedro və Peruvian torch (Elmi adı Echinopsis peruviana olan Peru mənşəli bir kaktus növü. O, yüksək dağlıq ərazilərdə, xüsusilə də And dağlarında bitir) kaktuslarında olur.
- Psilosibin — bəzi göbələk növlərində (azərb. sehrli göbələklər, ing. magic mushrooms) olur.
- Ayahuasca — Banisteriopsis caapi adlı bitkidən hazırlanır.
- İbogain — Afrika mənşəli Tabernanthe iboga bitkisindən əldə edilir.
- Süni hallüsinogenlər
- LSD (dietilamid lizerq turşusu) — 1938-ci ildə Albert Hofmann tərəfindən sintez olunmuşdur.
- MDMA (bəzən empatogen kimi təsnif edilir).
- Bəzi kimyəvi törəmələr (2C-B, NBOMe seriyası və s.).
Hallüsinogenlərin təsiri qəbul edilən doza, istifadəçinin psixoloji vəziyyəti və mühitdən asılıdır. Əsas təsirlərinə daxildir:
- Görmə və eşitmə hallüsinasiyaları
- Zaman və məkan qavrayışının dəyişməsi
- Emosional yüksəliş və ya qorxu hissi
- Reallıq hissinin zəifləməsi
- Yaddaş və diqqət pozuntuları
Bəzi hallarda "pis səyahət" (ing. bad trip) adlanan ağır psixoloji vəziyyət yarana bilər ki, bu da panika, depressiya, aqressiya və intihar meyillərinə səbəb ola bilər.
Son illərdə bəzi hallüsinogenlərin tibbi potensialı yenidən tədqiq edilir. Xüsusilə:
- Psilosibin — depressiya, posttravmatik stress pozuntusu və alkoqol asılılığının müalicəsində sınaqdan keçirilir.
- MDMA — terapevtik şəraitdə travma sonrası stress pozuntusunun müalicəsində istifadə olunur.
- Ayahuasca — bəzi tədqiqatlarda asılılıqlara qarşı potensial göstərmişdir.
Bu tədqiqatlar hələ erkən mərhələdədir və klinik istifadəsi yalnız məhdud eksperimental şəraitdə mümkündür.
Hallüsinogenlərin böyük əksəriyyəti BMT-nin 1971-ci il Psixotrop maddələr haqqında Konvensiyası ilə nəzarət altına alınmışdır. Hazırda:
- ABŞ, Kanada, Avropa ölkələrinin çoxunda LSD, psilosibin və meskalin qanunsuzdur.
- Meksika və Braziliyada bəzi dini icmaların ayinlərində istifadə edilməsinə icazə verilir.
- Son illərdə bəzi ölkələrdə psilosibinin tibbi və elmi araşdırmalar üçün leqallaşdırılması tendensiyası müşahidə olunur.
- Ann & Alexander Shulgin: PIHKAL (Phenethylamines I Have Known And Loved), a Chemical Love Story
- Ann & Alexander Shulgin: TIHKAL (Tryptamines I Have Known And Loved), the Continuation
- Charles S. Grob, ed.: Hallucinogens, a reader
- Winkelman, Michael J., and Thomas B. Roberts (editors) (2007).Psychedelic Medicine: New Evidence for Hallucinogens as Treatments 2 Volumes. Westport, CT: Praeger/Greenwood.
- "Psychedelic and Dissociative Drugs". National Institute on Drug Abuse (NIDA). 13 aprel 2023 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- "Psychedelic and Dissociative Drugs as Medicines". National Institute on Drug Abuse (NIDA). 25 yanvar 2024 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.