Kitabüt-Tövhid (ərəb. كتاب التوحيد) — kəlamla (əqidə) bağlı qələmə alınmış əsər.
| Kitabüt-Tövhid | |
|---|---|
| ərəb. كتاب التوحيد | |
| Müəllif | Əbu Mansur əl-Maturidi |
| Janr | əqidə (kəlam) |
| Orijinalın dili | ərəb dili |
Əsərin müəllifi görkəmli türk kəlamçısı və fəqih olan Əbu Mənsur əl-Maturididir.[1][2]
Əsər bölmələr ibarət olmayıb, 35-ci səhifədən başlayıb, kitabın sonuna kimi davam edən "məsələ" adlı başlıqlardan ibarətdir. Bu başlıqları sayı təxminən 35-dir. Buna baxmayaraq əsəri bir müqqədimə və 5 bölməyə ayırmaq mümkündür. Əsərdə dini məsələlər nəqlə və əqlə əsaslanan sübutlarla verilmişdir. Əsərdə aləmin məxluq olduğundan, Allahın varlığından, birliyindən, sifətlərindən, feillərindən və həmçinin xüsusi olaraq Allahın kəlam sifəri və röyatullah mövzularından bəhs olunur. Əsərdə tövhid prinsipini zədələyən və ona qarşı gələn görüş və məktəblər də tənqid olunur. Əsərdə Məhəmməd peyğəmbərin nübuvvətinin isbatına, xristianların İsa haqqındakı görüşlərinin tənqidinə də yer verilmişdir. Əsərdə tənqid olunanlar sırasında Cəbriyyə və Mötəzilə kimi cərəyanlar da vardır.[3]
Əsər Fəthullah Huleyf tərəfindən nəşrə hazırlanmış və Beyrut Şərq Ədəbiyyatı İnstitutu tərəfindən nəşr edilmişdir (1970). Bu nəşr sonradan İstanbul (1979), Beyrut (1982) və İskəndəriyyədə (Darül-Maarif) ofset üsulu ilə yenidən çap olunmuşdur. Əsər Huleyf tərəfindən əsərə edilmiş müəyyən əlavələr onu əlçatan etmiş, lakin əsərin anlaşılma qabiliyyətini və qeydlərin əlavə olunması nöqtəyi-nəzərindən uğursuz olmuşdur. Belə ki, Yozef van Ess və Hans Daiber məqalələrində,[4] Ulrich Rudolph isə əsərində Huleyf nəşrinin xətalarından ətraflı şəkildə bəhs etmişdir. Əsərin növbəti uğursuz tərcüməsi Hüseyn Sudi Ərdoğan tərəfindən edilmişdir (İstanbul 1981). Son olaraq Bəkir Topaloğlu və Məhəmməd Aruçinin nəşrə hazırladığı əsər, Bəkir Topaloğlu tərəfindən türk dilinə tərcümə edilmişdir (Ankara 2003).[3]
- ↑ Pəzdəvi, Əbül-Yusr. Üsulüd-din (ərəb). 3.
- ↑ ən-Nəsəfi. Təbsirətül-ədillə (ərəb). I. 359.
- ↑ 1 2 Topaloğlu, Bekir. "KİTÂBÜ't-TEVHÎD". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2002. 15.10.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15.10.2025.
- ↑ Ess, Josef van. “Abū Mansūr Muhammad b. Muhammad b. Mahmūd al-Māturīdī”, Oriens (alman). XXVII. Leyden. 1981. 556-565.