Müstarablar

Mozarablar (İspanca: mozárabes [mosarabes]; Portuqalca: moçárabes [musarabish] ərəb dilindən: مستعرب‎ [musta`rab], “ərəbləşmiş”, hərfi mənada “ərəb edilmiş”, “ərəb olmuşlar”) və ya daha dəqiq desək Pireney yarımadasındakı yaşayan xristianlara verilən ad idi. Onların bir çoxu, xristianlığa sadiqliklərinə baxmayaraq, şərq atributlarını və həyat tərzini qəbul etdilər və ərəbcə danışırdılar, baxmayaraq ki, mozarab dili onların əksəriyyəti üçün ana dili olaraq qalırdı. Mozarabların özləri dillərini sadəcə olaraq “latın dili” adlandırırdılar. Müsəlman hakimiyyəti altında onlar zimmi statusuna malik idilər, lakin əlavə cizyə vergisi müqabilində din azadlığından istifadə edirdilər. Şəriətə görə, onların məhkəmə özünüidarəsi və kilsə muxtariyyəti var idi. Bəzi mozarablar yaxşı təhsil aldıqları üçün müsəlman hökmdarlarının hökumətlərində mühüm rəsmi vəzifələr tuturdular. Əsas yaşayış mərkəzləri Toledo, Kordoba, Saraqosa, Sevilya və başqaları kimi iri şəhərlər idi. VIII əsrdə onlar müsəlman İberiya əhalisinin 90%-ni təşkil edirdilər; 11-ci əsrə qədər İberiyanın yalnız yarısı müsəlmanların hakimiyyəti altında qaldı, müsəlmanların nisbətinin artması, təqiblər (xüsusilə 850-859-cu illərdə) və islamlaşma səbəbindən onların sayı əhalinin təxminən 50% -ə qədər azaldı. 1126-cı ildə Almohadlar tərəfindən nəzarətləri altında olan İberiyanın böyük şəhərlərindən Şimali Afrikanın müsəlman bölgələrinə qismən sürgün edildilər.[4] Rekonkistadan sonra onlar ispanlar, qalisianlar, araqonlar, katalonlar və portuqallar kimi xalqların bir hissəsi oldular.