Məhəmməd ibn Səud

Hicri 1100-cü (və ya hicri 1090/miladi 1779 və ya1689) ildə Diriyyədə dünyaya gəldiyi ehtimal olunur. Ənəzə qəbiləsinin Məsəlih qolunun Ali-Muqrin əşirətinə mənsubdur.^[2]

Hicri 1158-ci (1745) ildə Məhəmməd ibn Əbdülvəhhabın fikirlərini təbliğ etdiyinə görə, etirazlarla üzləşdi və Diriyyəyə sığındı.

Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab Diriyyə getdikdə, İbn Səud əvvəl onunla görüşmək istəmədi, lakin yaxınlarının təkidi ilə onunla görüşmək qərarına gəldi. Bəzi mənbələrə görə isə Məhəmməd ibn Səud, İbn Əbdülvəhhabla görüşməyə can atmış və onu Diriyyəyə məhz o dəvət etmişdir. İbn Əbdülvəhhabla görüşən İbn Səud, onu dəstəkləyəcəyini söylədi. İbn Səud həmçinin ondan qəbilələrdən yığılan xəraca qarışmaması və məqsədə nail olduqdan sonra başqa yerə getməməsini istədi. Məhəmməd ibn Əbdülvəhhab isə İbn Səudun şərtlərini qəbul edərək onunla razılaşdı. Bu razılaşma həm Səudların, həm də Vəhhabilər tarixində dönüm nöqtəsi hesab olunur. Daha sonra İbn Səud, İbn Əbdülvəhhabın qızı ilə evləndi. Bu evlilik bölgədəki Səud hakimiyyətinin möhkəmlənməsində və İbn Əbdülvəhhabın fikirlərinin yayılmasında mühüm rol oynadı (hicri 1158/miladi 1745). Bu evliliklə həmçinin İbn Əbdülvəhhabın şeyxliyini, İbn Səudun əmirliyini qətiləşdirdi, Səud sülaləsinin bünövrəsi atıldı, və əmirliyin gələcəkdəki siyasətini müəyyənləşdirdi. Eyni zamanda Məhəmməd ibn Səudun (bölgədəki) imamlığının^[3] başlanğıcı oldu.^[2]

Məhəmməd ibn Səudun bölgədəki imamlığı dövründə Vəhhabliyin yayılması və siyasi hakimiyyətin möhkəmlənməsi məqsədi ilə başda Riyad olmaqla müxtəlif yerlərə hərbi yürüşlər təşkil edildi. Lakin əhali Vəhhabilik hərakatına qarşı olduğundan bu yürüşləri böyük əksəriyyəti uğursuzluqla nəticələndi və onlara hücumlarda təşkil edildi. Hicri 1160-cı (1747) ildə Riyad əmiri Dəhham ibn Dəvvasın ordusu ilə döyüşdə İbn Səudun oğlanları - Feysəl ilə Səud öldürüldü. Oğlanlarının qisasını almaq məqsədi ilə İbn Səud Riyada hücum etdi. Döyüşdə hər iki tərəf də ağır itki verdi. Bir ildən sonra İbn Səud oğlu Əbdüləzizi, Uyeynə əmiri Osman ibn Müəmmər ilə birlikdə Riyad üzərinə hərbi yürüşə yolladı, fəqət onlara da məğlubiyyətə uğradıldılar. Həmin ildə Dəhhama qarşı daha bir neçə hərbi yürüş təşkil edildi. İbn Səudun hicri 1162-1166-cı (1749-1753) illəri arasındakı bütün yürüşləri uğursuz oldu. Ancaq İbn Əbdülvəhhabın hicri 1167-ci (1754) ildə Diriyyədəki toplantısı Riyad əmirini təşvişə saldı: Riyad əmiri Dəhham, İbn Səuda qiymətli hədiyyələr göndərərək sülh təklif etdi və əhaliyə İslamın əsaslarını öyrətmək üçün müəllimlər istədi. Fəqət bir ildən sonra sövdələşməni pozdu. Buna cavab olaraq da Əbdüləziz ibn Məhəmməd Hureymilə şəhərinə işğal etdi. Ardınca isə Ləhsəyə hücum etdi. Bunu fürsət bilən Dəhham, Diriyyəyə hücum etsə də uğursuz oldu və yenidən sülh istədi: hicri 1177-ci (1763-64) ildə tərəflər arasında sülh imzalandı.

Səudlarla Vəhabilər öz dini-siyasi hakimyyətlərini möhkəmlətmək üçün Necran və Ləhsəyə də yürüşlər təşkil etdilər. Bu yürüşlərin bir qisminin uğursuz olmasında sonra Nəcran əmiri ilə müqavilə imzalandı. Nəcran ilə müttəfiq olmaq istəyən Ləhsə əmiri də uğursuz oldu və Əbdüləzizə döyüşdə məğlub olaraq Ləhsəyə qayıtdı.^[2]

Osmanlı dövlətindən çəkindiyi üçün böyük şəhərlərə hücum etməyən İbn Səud, hicri 1179-cu (1765)^[3] ildə Diriyyədə vəfat etmişdir. Onun ölümündən bir müddət əvvəl oğulları Əbdüləzizlə Abdullaha Osmanlı dövləti ilə xoş münasibətlər sağlamağı məsləhət bildiyi deyilmişdir. Onun ölümündən sonra yerinə Əbdüləziz keçmişdir.^[2]

1. ↑ "Muḥammad ibn Saʿūd". Britannica. 17.11.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17.11.2025.
2. ↑ ^{1 2 3 4} eş-Şâhid, S. Muhammed. "Muhammed b. Suûd". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2020. 17.11.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17.11.2025.
3. ↑ ^{1 2} "محمد بن سعود". Saudipedia. 17.11.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17.11.2025.