Əbu Urvə Məmər ibn Rəşid əl-Bəsri əs-Sənani (ərəb. معمر بن راشد; 713, Bəsrə – 768[2], Səna) — Yəməndə ilk dəfə olaraq hədisləri tədvin edən (kitab halına salan) tabiin nəslinə mənsub mühəddis və fəqih.
| Məmər ibn Rəşid | |
|---|---|
| ərəb. معمر بن راشد | |
 | |
| Doğum tarixi | 713 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 768[2] (54–55 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | İslam[1] |
| Elmi rəhbəri | Qətadə |
| Tanınmış yetirməsi | Əbdürrəzzaq əs-Sənani |
Bəsrədə doğulub. Onun çox kiçik yaşlarından Qətadədən elm öyənməyə başladığı nəql edilib. Onun digər mühüm müəllimləri isə Zöhri, Əmr ibn Dinar və Həmmam ibn Münəbbihdir. O, həmçinin Yəhya ibn Əbu Kəsir, Əməş, Əbu İshaq əs-Səbii, Zeyd ibn Əsləm, Abdullah ibn Şübrümə, Abdullah ibn Tavus kimi mühəddislərin elmindən bəhrələnmişdir. Ondan da Süfyan əs-Səvri, Yəhya ibn Əbu Kəsir, Əbu İshaq əs-Səbii, Əyyub əs-Sixtiyani, Əmr ibn Dinar (müəllimləri), Səid ibn Əbu Ərubə, Əban ibn Yəzid, İbn Cüreyc, Hişam əd-Dəstüvəi, Şöbə və Süfyan ibn Uyeynə kimi mühəddislər hədis rəvayət ediblər. O, Mədinə, Dəməşq, Hüms, Xorasan, Yəmamə, Kufə və Yəmənə elmi səfərlər etmişdir. Yəmənlilər onu öz ölkələrində saxlamaq üçün yəmənli bir qadınla evləndirməyə çalışırlar.[3] O, hədis sahəsindən başqa fiqh, fətva, qazılıq, tarix, təfsir və qiraət sahələrində fərqlənən şəxslərdən də bəhrələnmiş, onlardan elm öyrənmişdir. Onun bəhrələndiyi şəxslər arasında Şiə və Mötəzilə məzhəbinə mənsub olan şəxslər də vardır. Məmərin ən yaxın tələbələri arasında ondan on min hədis yazdığı bildirilən Əbdürrəzzaq ibn əs-Sənani və Hişam ibn Yusif var idi. Yəmənə gedərək Məmərdən hədis rəvayət edənlər arasında Süfyan əs-Səvri, Süfyan ibn Uyeynə, Şöbə ibn Həccac, İbnül-Mübarək, Əbu İshaq əs-Səbii və Qundər də vardı. Təqva əhli, etibarlı, səmimi və həqiqəti deməkdən çəkinməyən bir şəxs olduğu qeyd edilən Məmər ibn Rəşid Yəməndə vəfat etmişdir. Vəfat tarixləri hicri 152, 153 və 154-cü il olaraq qeyd edilir.
Mənbələrdə hədis hafizi olduğunu qeyd olunan Məmər, yaşadığı dövrün ən elmli şəxsi və Zöhridən hədis rəvayət edənlərin "ən etibarlı"sı hesab edilmişdir. Mənbələrdə onun öz etibarlılığı barədə heç bir tənqid irəli sürülməmiş, yalnız bəzi müəllimlərindən hədis rəvayət etdiyi üçün dolayı yolla tənqid olunmuşdur.[4]
- əl-Cami. Dövrümüzə qədər gəlib çatan hədis kitablarının ən qədimi olub, 1614 hədisdən ibarətdir. Əsər sahəsinin ilki olduğu üçün "Kütübi-Sittə"yə mənbəlik etmişdir. Əsər, Əbdürrəzzaq əs-Sənaninin "əl-Müsənnəf" əsərinin sonunda nəşr edilmişdir.[5]
- Kitabül-Məğazi. Əsərin taleyi naməlumdur. Əbdürrəzzaq əs-Sənani müəllimi Məmərdən hədis nəql edərkən bu əsərdən bəhs etmişdir.[6] İbn ən-Nədim də Əbdürrəzzaqın siyər və məğazi müəlliflərindən Məmər vasitəsilə hədis rəvayət etdiyini qeyd edir.[7]
- ↑ 1 2 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ 1 2 OpenITI corpus. OpenITI.
- ↑ Zəhəbi. Aləmün-nübəla (ərəb). VII. 10.
- ↑ Hatiboğlu, İbrahim. "Ma'mer b. Râşid". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2003. 06.11.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 06.11.2025.
- ↑ əl-Əzəmi, Həbibür-Rəhman; əs-Sənani, Əbdürrəzzaq. əl-Müsənnəf (ərəb). X. Beyrut. 1983. 379–468.
- ↑ əl-Əzəmi, Həbibür-Rəhman; əs-Sənani, Əbdürrəzzaq. əl-Müsənnəf (ərəb). V. 1983. 313.
- ↑ İbn ən-Nədim. əl-Fihrist (ərəb). Beyrut. 1978. 138.