Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinMarqaret Kavendiş (1623[1][2][…] və ya 1617[3] – 15 dekabr 1673[1][4][…], İngiltərə krallığı) — İngiltərə yazıçısı. Kavendiş ailəsinin üzvü, Nyukasl hersoqunun həyat yoldaşı. Şeir, nəsr, pyeslər, fəlsəfi əsərlər və esselər müəllifidir.
| Marqaret Kavendiş | |
|---|---|
| ing. Margaret Cavendish, Duchess of Newcastle-upon-Tyne | |
 | |
| Doğum tarixi | 1623[1][2][…] və ya 1617[3] |
| Vəfat tarixi | 15 dekabr 1673[1][4][…] (49–56 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Həyat yoldaşları |
|
| Fəaliyyəti | filosof, fizik, şair, yazıçı, esseist, fantastika yazıçısı[d], məşuqə[d] |
| Əsərlərinin dili | ingilis dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Marqaret Lukas royalist ailəsində anadan olub və Kraliça Henretta Mariyanın xidmətçisi kimi xidmət edib. Onunla Fransaya sürgünə yollanıb və XIV Lüdovikin sarayında yaşayıb. 1645-ci ildə Nyukasl hersoqu ilə evlənib.
Onun əsərləri arasında elmi fantastika romanı olan "Alovlu Dünya" (1666) diqqət çəkir. Onun qəhrəmanı Şimal qütbünü keçərək ağıllı, danışan heyvanların yaşadığı, fərqli ulduzların parladığı başqa bir dünyaya daxil olur.
Marqaret heyvan hüquqlarının erkən tərəfdarı və heyvan sınaqlarının əleyhdarı hesab olunur.[7]
Kavendişlər sülaləsindən olan, Nyukasl hersoqunun həyat yoldaşı Ledi Marqaret (1623–15 dekabr 1673) 17-ci yüzilliyin elmi fikirlərini nəşr etməklə məşhurlaşdırmağı bacaran yazıçılardan olub. Ledi Marqaret özünün rəngli, qeyri-adi və yeni elmi düşüncələrini xalqa çatdıra bilmək cəhdləri ilə tanınmışdır. Onun yaşadığı dövrdə elmlə məşğul olanlara təbiət fəlsəfəçisi deyirdilər. Marqaret şeir, proza, dram, fəlsəfi əsərlər və esselər yazıb. Eyni zamanda qadınların təhsil alması və elmi çalışmalara qatılmasının vacibliyi düşüncəsinin müdafiəçisi olub.
Marqaret İngiltərənin Kolçester yaxınlarında yaşayan zəngin bir ailənin səkkiz uşağının ən kiçiyi olub. Ailədəki yaşlı qadınlardan ilk təhsil alaraq çox kiçik yaşlarından yazmağa marağı oyanıb.
Marqaret gəncliyində kraliça Henrietta Mariyanın nədiməsi (saray xanımı, kraliça yanında kübar qızlara verilən ad) olub. 1644-cü ildə krallıq məğlubiyyətə uğradığı zaman Marqaret kraliça və xidmətçiləri ilə birlikdə Fransaya qaçır. 1645-ci ildə tanınmış sülalədən olan Uilyam Kavendişlə ailə qurur. Birlikdə Parisdən Anversə gedirlər. Marqaret orada Nyukasldan olan digər qaçqınlarla birlikdə elmi salon yığıncaqlarına qatılmağa başlayır. Tomas Hobbs, Rene Dekart, Pyer Qassendi belə yığıncaqların önəmli simaları idilər.
Marqaret 1651-ci ildə İngiltərəyə gedir və sonrakı il təbiət fəlsəfəsi üzrə əsərini yazmağa başlayır. Monarxiyanın bərpasından sonra Kavendiş ailəsi ölkəsinə dönür və Marqaret 1663-cü ildə "Philosophical and physical" ("Fəlsəfə və fizika") əsərini yayımlayır. 1666-cı ildə "Observations upon Natural Philosophy" ("Təbiət fəlsəfəsi üzrə təcrübələr") adlı əsərini nəşr etdirir. Bu əsərində bəzi elmi mühakimələrini çatdırır. Həmin ildə "Toza dönmüş dünya" romanını yazır. Romanda baş qəhrəman xanım Cənub qütbündə yaşayır və bir gün paralel bir dünyaya düşür. Bu dünyada işıldayan ulduzlar və danışan heyvanlar yaşayırmış. Marqaret heyvanları qorumaq ideyasının ilkin yaradıcılarından hesab edilir və heyvanlar üzərində təcrübələr aparılmasının qəti əleyhinə olduğnu vurğulayır.
1660-cı ildə İngiltərə Elmlər Akademiyası qurulur. Bildiyimiz kimi, həmin illərdə təhsilli qadınlar barmaqla sayılacaq qədər az idi. Yeni elmi cəmiyyətin üzvlərinin əksəriyyəti kişilər idi. Qadınlar klassik akademiya təhsilindən uzaq idilər və bu istiqamətdə təşəbbüs göstərənlərə lağ edirdilər.
Marqaret elmi cəmiyyət tərəfindən tanınmağı hər şeydən çox istəyirdi. 1667-ci ildə o, Akademiyaya çağırılan ilk qadın kimi şəxsi zəfərini əldə etmiş olur. Marqaret dostları Robert Boyle və Robert Huk tərəfindən həyata keçirilən bir təcrübə proqramını izləyir. Lakin daha sonra Akademiya rəsmi olaraq qadınlara qadağan edilir. Bu qadağa 1945-ci ilədək davam edir.
Bundan sonrakı illərdə Marqaretin fəaliyyəti zəifləyir. Özü özünün həkimi kimi davranması nəticəsində sağlamlığı pozulan Ledi Kavendiş 1673-cü ildə vəfat edir.
Ledi Kavendiş yazdığı yazılarına görə iftixar duymuş və təhsilinin əksikliyi üçün sıxıntı hiss etməmişdi. O, xalqa səslənmək və tanınmaq istəyirdi. 19-cu yüzillikdə bəlkə də elə buna görə ona "çılğın Marqaret" mənası verən "Mad Maqde" ləqəbi vermişdilər. Marqaretin ölümündən sonra həyat yoldaşı onun əziz xatirəsinə bir kitab nəşr etdirdi. Kitabda çox sayda elm adamından Marqaretin fərqli düşüncələrinə görə minnətdarlıq məktubları yer alıb.
Marqaret cəmi 23 kitab nəşr etdirmişdi. O, həm də atom nəzəriyyəsi ilə əlaqəli oyunlar və şeirlər də yazmışdı. Aristotel fəlsəfəsi və Harveyin qan dövranı nəzəriyyəsinə dair şərhlər bildirmişdi. Cəmiyyətdə həyatın hər sahəsində kişilərin yer almasına qarşı qətiyyətlə çıxmışdı.
Ledi Marqaret Kavendişin xatirələri bir qadın tərəfindən yazılmış ilk sekulyar avtobioqrafiya kimi görülməkdədir.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Cavendish, Margaret, Duchess of Newcastle // WomenWriters (ing.).
- ↑ 1 2 Lundy D. R. Margaret Lucas // The Peerage (ing.).
- ↑ 1 2 Margaret Cavendish // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- ↑ https://www.westminster-abbey.org/abbey-commemorations/commemorations/william-margaret-cavendish/.
- ↑ Kindred Britain.
- ↑ Shevelow, Kathryn. For the love of animals: the rise of the animal protection movement, Henry Holt and Company, 2008, chapter 1.
- Lisa Walters and Brandie Siegfried, eds. Margaret Cavendish: An Interdisciplinary Perspective. Cambridge: Cambridge University Press, 2022.
- Lisa Hopkins and Tom Rutter. A Companion to the Cavendishes. ARC Humanities Press, 2020.
- David Cunning, Cavendish. Routledge, 2015.
- Lisa Sarasohn, The Natural Philosophy of Margaret Cavendish: Reason and Fancy during the Scientific Revolution. Baltimore, MD: The Johns Hopkins University Press, 2010.
- Lara A. Dodds. The Literary Invention of Margaret Cavendish. Pittsburgh: Duquesne University Press, 2013.
- Anna Battigelli, Margaret Cavendish and the Exiles of the Mind. Lexington: University Press of Kentucky, 1998
- Lisa T. Sarasohn and Brandie R. Siegfried, eds. God and Nature in the Thought of Margaret Cavendish. New York: Routledge, 2014.
- en:Deborah Boyle, The Well-Ordered Universe: The Philosophy of Margaret Cavendish. New York: Oxford University Press, 2018.
- Lisa Walters, Margaret Cavendish: Gender, Science and Politics. TOC Cambridge: Cambridge University Press, 2014.
- Kate Whitaker, Mad Madge: Margaret Cavendish, Duchess of Newcastle, Royalist, Writer and Romantic. London: Chatto and Windus, 2003 Mad Madge : the extraordinary life of Margaret Cavendish, Duchess of Newcastle, the first woman to live by her pen
- Stephen Clucas, ed., A Princely Brave Woman: Essays on Margaret Cavendish, Duchess of Newcastle. Aldershot: Ashgate, 2003
- Line Cottegnies and Nancy Weitz, eds., Authorial Conquests: Essays on Genre in the Writings of Margaret Cavendish. Cranbury, NJ: Fairleigh Dickinson University Press, 2003
- Douglas Grant, Margaret the First: A Biography of Margaret Cavendish Duchess of Newcastle 1623–1673. London: Rupert Hart-Davis, 1957
- Kathleen Jones, Margaret Cavendish: A Glorious Fame. The life of the Duchess of Newcastle. London: Bloomsbury: ISBN 0-7475-0071-1, 1988
- en:Emma L. E. Rees, Margaret Cavendish: Gender, Genre, Exile. Manchester: Manchester UP, 2004
- Kavendiş tərəfindən əsərlər Qutenberq layihəsində
- Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Marqaret Kavendiş İnternet arxivində
- Marqaret Kavendiş tərəfindən əsərlər LibriVox-da (açıq audi-kitablar)
- Digital Cavendish: A Scholarly Collaboration
- Margaret Cavendish (1623-1673), Project Vox
- Cunning, David, "Margaret Lucas Cavendish", The Stanford Encyclopedia of Philosophy
- The International Margaret Cavendish Society
- Essays by Margaret Cavendish at Quotidiana.org
- Biography of Margaret Cavendish, Duchess of Newcastle, with links to online catalogues, on the website of Manuscripts and Special Collections, The University of Nottingham
- Cavendish plays online
- Margaret Cavendish: bibliographical and biographical references. - en:Center for the History of Women Philosophers and Scientists