Mikkyo

Mikkyo (密教, hərf. "gizli təlim"^?) — Yaponiyada Vacrayana ənənəsinin bir qolu olan ezoterik buddizm istiqamətidir. Bu təlim əsasən Heyan dövrünün əvvəllərində Kukay tərəfindən Yaponiyaya gətirilmiş, qismən də Sayço və onun Ennin kimi davamçıları vasitəsilə yayılmışdır. Mikkyo mürəkkəb ikonoqrafik sistemlər, meditasiyaya əsaslanan ayinlər və xüsusi rituallarla bağlı simvolik dillərdən ibarətdir. Bu, ekzoterik məktəblərdən fərqli xarakter daşıyır.^[1]

Mikkyo ən son mərhələdə Çinin Tan sülaləsi dövrünə aid Tanmi ənənəsindən törəmişdir. Xüsusilə Huey Qo tərəfindən öyrədilən ikili mandala sistemi, Amoqhavacra kimi Hindistan–Çin mənşəli tantrik ustadlar vasitəsilə formalaşmışdı. Bu ənənənin Yaponiyada iki əsas istiqaməti meydana gəlmişdir. Şinqon məktəbi tamamilə ezoterik təlimə əsaslanırdı, Tenday isə ekzoterik və ezoterik doktrinaları bir-birini tamamlayan prinsiplər kimi qəbul edirdi. Bundan əlavə, Şuqendo adlı sinkretik dini ənənə mikkyo təlimini şintoist və daoist praktikaları ilə birləşdirirdi. Ezoterik praktikalar yalnız bu məktəblərlə məhdudlaşmamış, Yaponiya buddizminin digər istiqamətlərində də müxtəlif formalarda özünü göstərmişdir.

Mikkyo Yaponiya mədəniyyəti və tarixində mühüm rol oynamışdır. Bu təlim aristokrat saray mədəniyyətini konfutsiçi ritsuryo siyasi sistemindən uzaqlaşdırmış, həmçinin yapon ədəbiyyatının, xüsusən vaka poeziyasının və kana heca əlifbasının formalaşmasına təsir etmişdir.