Nəsr ibn Asim ibn Əmr əl-Leysi əl-Bəsri (ərəb. نصر بن عاصم; v. 708, Bəsrə) — ilk dəfə mushəflərə nöqtələmə sistemini gətirən tabiin nəslinə mənsub[1] qrammatik.[2]
| Nəsr ibn Asim | |
|---|---|
| ərəb. نصر بن عاصم | |
 | |
| Vəfat tarixi | 708 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | Dilçilik |
Həyatı haqqında kifayət qədər məlumat yoxdur. "Düəli" və "Bəsri" nisbələri ilə çağrılmışdır. Bəsrəli nisbəsi ilə tanınması nəzərə alındıqda, onun Bəsrədə yetişdiyi, həyatını burada keçirdiyi və tədris fəaliyyətini burada davam etdirdiyi söylənə bilər. Əbül-Əsvəd əd-Düəlidən qiraət və nəhiv sahələrində bəhrələndi. Nəhivdə Yəhya ibn Yamərdən də bəhrələndiyi deyilmişdir. Ömər, Xalid ibn Xalid əl-Yəşkuri, Malik ibn Huveyris, Yəhya ibn Yamər, Əbu Bəkrə və başqalarından hədis rəvayət etdi. Nəsr ibn Asimdən Abdullah ibn Əbu İshaq əl-Hadrami ilə Əbu Əmr ibn Əla ərz yolu ilə qiraət öyrənmiş, Bişr ibn Ubeyd, Humeyd ibn Hilal əl-Ədəvi, Qətadə ibn Diamə və Malik ibn Dinar kimi şəxslər ondan hədis rəvayət etmişlər. Tabiin nəslinin fəqihlərindən olan Nəsr ibn Asimin, vəfat tarixi ilə bağlı olaraq Xəlifə ibn Xəyyat "ət-Təbəqat" əsərində "80-dən (699) sonra" ifadəsini işlətmiş, "ət-Tarix" əsərində isə onun adını hicri 80 ilə 90-cı illər arasında vəfat edənlər arasında göstərmişdir. Yaqut onun hicri 89-cu ildə (708) Bəsrədə öldüyünü qeyd etdikdən sonra ölüm tarixini hicri 90-cı il olaraq da göstərmişdir. Zəhəbi isə yalnız bu tarixin hicri 100 (718–719) ildən əvvələ təsadüf etdiyini deməklə kifayətlənmişdir.
Həccacın göstərişi ilə, bir-birinə bənzəyən hərfləri ayırd etmək üçün nöqtələməni ilk dəfə o tətbiq etmişdir. Hər beş və on ayə sonlarında qoyulan təhmis və təşir işarələri də onun tərəfindən tətbiq edilmişdir. Həmçinin, mənbələrdə mushəflərin hərəkələnməsini ilk dəfə onun başladığı qeyd edilsə də,[3] bu işi Əbül-Əsvəd əd-Düəlinin həyata keçirdiyi barədəki fikirlər daha geniş yayılmışdır.
Nəsai onu "siqa" adlandırmış, İbn Hibbanın "əs-Siqat" əsərində onun bioqrafiyasına yer vermişdir. Onun rəvayət etdiyi iki hədisdən birinə Buxarinin "Rəfül-yədeyn fis-salat" adlı kitabı ilə Tirmizinin "əs-Sünən"i istisna olmaqla "Kütübi-sittə"də, digər hədisinə isə Əbu Davud ilə İbn Macənin "əs-Sünən"lərində yer verilmişdir.[4]
- ↑ "Nasr b. Asim". TDV İslam Ansiklopedisi. 31.08.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ tərcümə: Wolfgang H. Behn. The History of the Qurʾān. Leyden: Brill. 2013. 592.
- ↑ Dəni. əl-Muqni (ərəb). Dəməşq: nəşr edən: M. Əhməd Dəhman. 1940. 125.
- ↑ Mizzi. Təhzibül-Kəmal (ərəb). X; XXIX. Beyrut: nəşr edən: Bəşşar Əvvad Məruf. 1982–92. 205, 348–349.