Oralmanlar (qaz. Оралмандар - qayıdanlar) və ya qandaşlar (qaz. қандастар)[1][2] — Qazaxıstan 1991-ci ildə SSRİ-dən müstəqilliyini alandan bəri ora köçmüş etnik qazaxlar.[3] 2008-ci ildən başlayaraq etnik qazaxların göçmə proqramı Nurlu göçmə (qaz. Нұрлы көш) adlanır.[4] O vaxtan bəri Qarağandı və Çimkənd kimi cənub şəhərlərində ormanların müvəqqəti məskənləşməsi üçün bir sıra inteqrasiya mərkəzləri açılıb.
Repatriasiya Qazaxıstan köçetmə siyasətinin ən vacib məsələlərindən biri sayılır.[5]
Ormanlar ənənəvi olaraq, hava və rahatlıq səbəblərinə görə keçmiş yaşayış yerləri ilə bitişik və ya yaxın olan Qazaxıstanın bölgələrində məskənləşirlər. Dolayısıyla, Özbəkistanla Qırğızıstandan gələnlər əsasən ölkənin cənubunda, Çinlə Monqolustandan gələnlər isə şərqində qalırlar.[6] Hökumət onları şimalda yerləşdirməyə, lakin ormanların özləri gündəlik həyatda rus dilinin vacibliyi az olduğu yerlərdə, özəlliklə ölkənin cənubunda yerləşməyə üstünlük verirlər, baxmıyaraq ki, şimalda qalan ormanlara imtiyazlar təklif olunur.[7] Şimali Qazaxıstan ölkənin ən ruslaşmış hissəsidir.[8]
LSAR (Laboratory for Social and Anthropological Research) elədiyi tədqiqat ormanları iki tipə bölür: 1990-cı və 2000-ci illərdə gələnlər. Bu iki qrup bir-biri ilə ya çox az, ya da heç əlaqə saxlamır. Bundan əlavə onlar gəldiyi yerlərinin əsasında bölünürlər. Bu qrupların arasında əsas fərq dilləridir.[9]
Ormanlara Qazaxıstanda linqva franka rus dili olduğuna görə əmək bazarına inteqrasiya etmək çətindir.[10] Bundan artıq, qazax dili Qazaxıstan, Monqolustan və Rusiyada kiril əlifbasında yazılır, Türkmənistan ilə Özbəkistanda isə latın əlifbası işlənilir. Bu xaricdə latınca oxuyan ormanlar üçün çətinliklər yaradır.[11] Məsələn üçün, öz dilləri ilə bağlı bu çətinliklər orta təhsil sahəsində yaşanır.[12] 2008-ci ildən başlayaraq açılan inteqrasiya mərkəzlərində qanuni müşavirə, peşə təlimi və inkişafı proqramları ilə yanaşı dövlət dilinin öyrənməsi də həyata keçirməyə çalışılırdı.[5]
Çindən gələn Ormanlar Qazaxıstan universitetlərində Çin dili müəllimlərinin çoxluğunu təşkil edirlər.[13]
Dil məsələsi ilə yanaşı başqa problemlər də mövcuddur. Ormanlar özlərini yerlilərnən müqayisədə qazaqlığını xaricdə olarkən uzun zaman ərzində saxlamağa bacaran adamları kimi görürlər. Bu onları yerli ictimaətdən daha çox ayırmağa bilər. Yerlilər isə ormanlara yanaşmanı ədalətsiz sayırlar və onları "başqa" və "əsl olmayan" soydaşları kimi görürlər.[14] Bundan artıq, bəzilərin fikirinə görə, ormanlar əmək bazarının vəziyyətini ağırlaşdırırlar.[15]
- ↑ "В Казахстане термин "оралман" заменили на "кандас"". 13 fevral 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2022.
- ↑ "Термин "оралман" заменили на "кандас" в Казахстане". 18 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2022.
- ↑ Kueppers, Alfred, "Ethnic Kazakhs Find Titular Homeland to be Economic Haven", Eurasianet.org, 22 aprel 2004, 16 avqust 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2007
- ↑ Абраимов, А.Т., "Политика репатриации Республики Казахстан: к вопросу о причинах возвращения казахов", articlekz.com, 2013, 14 dekabr 2016 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 21 noyabr 2017
- ↑ 1 2 Rights of the Oralman, 22 aprel 2004, 28 mart 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 28 mart 2017
- ↑ Tan, Vivian, "After generations away, Kazakhs come home to an independent country", Reuters Alertnet, 9 avqust 2007, 21 avqust 2008 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 19 sentyabr 2007
- ↑ "Special report on ethnic Kazakhs and the struggle to return - Continued", Reuters Alertnet, 3 sentyabr 2003, 11 iyun 2011 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 8 iyun 2010
- ↑ Lillis, Joanna, Kazakhstan: Astana Entices Kazakhs From Abroad Amid Ukraine Crisis, 14 aprel 2017 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 9 aprel 2017
- ↑ "Identity and Conflict at the Borders: Adaptation of Oralmans in East Kazakhstan", Laboratory for Social and Anthropological Research, Department of History, Tomsk State University, 14 aprel 2017 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 9 aprel 2017
- ↑ UNDP, 2006. səh. 23
- ↑ Kenzhebekovna Kalshabaeva, Bibiziya; Akbota, Senbayevna Seisenbayeva, Some Problems of Repatriation and Adaptation of Representatives Of the Kazakh Diaspora of Central Asia in the Historic Homeland (PDF), 1 may 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF), İstifadə tarixi: 9 aprel 2017
- ↑ Baurzhan, Bokayev, Ethnic-linguistic identification of repatriates in modern Kazakhstan, 26 mart 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 9 aprel 2017
- ↑ Laruelle, Marlène; Peyrouse, Sebastien. "Cross-border Minorities as Cultural and Economic Mediators between China and Central Asia" (PDF). China and Eurasia Forum Quarterly. 7 (1). 2009: 116–117. ISSN 1653-4212. İstifadə tarixi: 17 aprel 2009.
- ↑ Oka, Natsuko, A Note on Ethnic Return Migration Policy in Kazakhstan: Changing Priorities and a Growing Dilemma (PDF), İstifadə tarixi: 9 aprel 2017[ölü keçid]
- ↑ Задача - помочь оралманам, 22 oktyabr 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 21 noyabr 2017