Azərbaycan zadəganlığı — azərbaycanlılar və azərbaycanlılaşmış qruplar arasında tarixən zadəganlıq titulları daşıyan şəxslər və onların nəsillərinin təşkil etdiyi zümrə.
Rusiya imperiyası Cənubi Qafqazı ələ keçirdikdən sonra rus idarəçilərin Azərbaycan əsilzadə ailələrinə marağı artmışdır. I Nikolay 1846-cı ilin dekabrında müsəlman əsilzadələrin titul torpaqlar üzərində tamhüquqlu sahiblik səlahiyyətini təsdiq edən qərarnamə qəbul etmişdir. Beləliklə, bəy və ağa statusları çar Rusiyası tərəfindən rəsmi olaraq tanınmış, əsilzadə övladlarına isə dövlət qurumlarında işləməyə icazə verilmişdir. Beləliklə, Səfəvi, Əfşar və xanlıqlar dövründə dövlət tərəfindən əsilzadələrə müvəqqəti verilən dövlət torpağı (tiyul) çarlıq Rusiyası dövründə əsilzadələrin şəxsi mülkiyyətinə çevrilmişdir.
Keçmiş Azərbaycan xanlıqlarının əsilzadələrinin övladları Azərbaycanda rus dilini ilk öyrənənlər olmuş, Rusiya imperiyası ilə əlaqə qurmuş və çara sədaqət andı içmişdilər. Onlar Azərbaycanın yeni kimliyə keçməsinə bələdçilik etmiş, köhnə Azərbaycan ilə yeni rus imperiyası reallığı arasında körpü rolunu oynamışdılar. Bu elita XIX əsrin ortalarında intelektual mübadiləyə və istehsala səbəb olan ədəbi məclisləri formalaşdırmış və onlarda iştirak etmişdir. Bu dövrdə Azərbaycan zadəganı və ziyalısı Abbasqulu ağa Bakıxanov bəylərin və xanların silk imtiyazlarını müdafiə edirdi.