Qəhrəmannamə

"Qəhrəmannamə" əsəri Katib Molla Kəlbiələddin İrəvaninin xətti ilə köçürülmüşdür. Katibin soyadı əsərin İrəvanda köçürüldüyünü deməyə imkan verir.^[1] Əlyazmanın cildi vərəqlərdən balacadır və blokdan qopmuşdur. Bu, onu deməyə imkan verir ki, əlyazma cildi qoparılaraq başqa cildlə əvəz edilib. Əlyazma kitablarında gözəl cildlərin qoparılmasına rast gəlinir.^[2] Əsər 1695-ci ildə köçürülmüşdür,^[3] əlyazma nömrəsi B-1506-dır. Əsər maili yazılmış bu sözlərlə bitir:^[4]

Dastan qədim Azərbaycan və İran-Turan əfsanələri haqqındadır. B-1506 nömrəli nüsxə dastanın AMEA Əlyazmalar İnstitutundakı ən qədim nüsxəsidir. Ş. Cəmşidova görə dastanın Daşkənd və London nüsxələri də mövcuddur.^[5] Əsərin əsas qəhrəmanı "Qəhrəman" adlanır. Dastanın məzmunu İslamdan əvvəlki dövrə aiddir, tarixi-mifoloji xarakter daşıyır. Əsərdə qədim dövr, Firdovsinin "Şahnamə"sindəki hökmdarlar və bu dövrün savaşları təsvir edilir.^[6]

Dastanın nüsxəsi ilə ilk dəfə Şamil Cəmşidov tanış olmuş, 1984-cü ildə "Bakı" qəzetində "Qəhrəmannamə dastanı" adlı məqalə yazmışdır. 2023-cü ildə "Qəhrəmannamə" əsəri kitab halında, ərəb qrafikasından müasir Azərbaycan əlifbasına transfoneliterasiya edilərək çap edilmişdir. Əsərin təhlili, məzmunu və fotofaksimilesinə kitabda yer verilmişdir. Kitab "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanını və "Qəhrəmannamə"ni tədqiq etmiş Şamil Cəmşidovun xatirəsinə ithaf olunmuşdur. Kitabın müəllifi Türkdilli əlyazmaların tədqiqi şöbəsinin aparıcı elmi işçisi Aybəniz Rəhimovadır.^[6]

• Əli Məmmədbağıroğlu. XVII əsr Azərbaycan əlyazma kitabı (paleoqrafiya və mətnşünaslıq məsələləri). Bakı: "Elm və təhsil", 2018, 204 səh