Əbu Məhəmməd Səid ibn Müseyyib ibn Həzn əl-Qureyşi əl-Məhzumi (ərəb. سعيد بن المسيّب; 642, Mədinə – 715 və ya 713[1], Mədinə) — tabiin nəslinə mənsub, mədinəli yeddi fəqihdən biri.
| Səid ibn Müseyyib | |
|---|---|
| ərəb. سعيد بن المسيّب | |
 | |
| Doğum tarixi | 642 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 715 (72–73 yaşında) və ya 713[1] (70–71 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | fiqh |
Özünün bildirdiyinə görə hicri 15-ci ildə Mədinədə doğulub. Babası, atası və anası səhabə olub. Babası Yəmamə döyüşündə həlak olub. Atasının Məhəmməd peyğəmbərdən nəql etdiyi hədislərə "Səhiheyn" və "əs-Sünən"lərdə yer verilib. Səid görkəmli səhabələrin yaşadığı dövrdə Mədinədə böyümüşdür. O, Osman, Əli, Aişə, Ümmü Sələmə, Əbu Hüreyrə, Zeyd ibn Sabit, Əbu Musa əl-Əşari, Abdullah ibn Abbas, Abdullah ibn Ömər, Abdullah ibn Əmr ibn Əs, Məhəmməd ibn Məsləmə, Ümmü Süleym və atası Müseyyib kimi səhabələrdən hədis rəvayət etmişdir. Onun xəlifə Öməri görməsi, lakin ondan hədis rəvayət etməməsi iddiası doğru hesab olunmur.[2] O daha çox qayınatası Əbu Hüreyrədən hədis öyrənmişdir. Onun Əbu Bəkr, Übey ibn Kəb, Bilal Həbəşi, Səd ibn Übadə, Əbu Zər əl-Qifari və Əbüd-Dərda kimi səhabələrdən olan rəvayətləri mürsəl hesab olunur. Onun təhsil məqsədilə çoxlu səyahətlər etdiyi bildirilmişdir. Ondan bir çox tabiin hədis rəvayət etmişdir. Bunlara Ömər ibn Əbdüləziz, Əta əl-Xorasani, Əmr ibn Şueyb, Əmr ibn Dinar, Əmr ibn Mürrə, Qətadə, Məhəmməd əl-Baqir, Zöhri, İbn əl-Münkədir, Meymun ibn Mehran və Yəhya ibn Səid əl-Ənsari kimi tabiinləri misal göstərmək olar.[3]
O, dünyəvi heç bir şeyə əhəmiyyət verməmiş, Harrə döyüşündən sonra Yezidə və Abdullah ibn Zübeyrə beyətdən imtina etmişdir. Əməvi hakimiyyətinə müxalif olan Səid, həcc ziyarəti üçün Mədinəyə gələn xəlifə Əbdülməlik ibn Mərvanla görüşdən imtina etmişdir. Xəlifə Əbdülməlik, oğlanları Vəlid ilə Süleyman üçün beyət toplayarkən Səid buna da qarşı çıxmışdır. Bundan sonra qamçılanaraq həbs edilən Səid, Ömər ibn Əbdüləziz istisna olmaqla Mərvanilərə hər namazda qarğış edəcəyini söyləmişdir. Həyatının sonlarına doğru gözlərini, bir rəvayətə görə isə tək gözünü itirmişdir.
Səid ibn Müseyyib hicri 94-cü (713) ildə Mədinədə vəfat etmiş, Cənnətül-Bəqidə dəfn edilmişdir. Onun rəvayət etdiyi hədislərə Kütübi-Sittə başda olmaqla bütün hədis məcmuələrində yer verilmişdir.[3]
Səid, Mədinənin məşhur yeddi fəqihinin[4] (füqəha əs-səba)[5] ən qabaqcılı olub. Belə ki, mədinəli məşhur yeddi tabiin fəqihindən biri olan Qasım ibn Məhəmməd ibn Əbu Bəkr, Səidin onların ağası və ən biliklisi olduğunu qeyd etmişdir. Səid, "fəqihül-füqəha" adlandırılmış, Ömər ibn Əbdüləziz Mədinə valisi oluğu vaxtlarda yalınz ondan məsləhət almışdır. Abdullah ibn Ömər atasının verdiyi fətva və hökmləri Səiddən soruşub öyrənərdi, çünki Səid, Məhəmməd peyğəmbərin və ilk üç xəlifənin verdiyi hökmləri ən yaxşı bilən tabiin alimlərindən biri olmuşdur. Malik ibn Ənəs, bunun səbəbini Səidin Ömərlə bağlı bütün məlumatları öyrənməyə çalışması və buna nail olması ilə izah etmişdir.[6] Ona Ömərin verdiyi hökmləri çox yaxşı bildiyi üçün "rəvayətü Ömər" deyilmişdir. Tələbəsi Qətadə halal və haram mövzularının Səidin daha yaxşı bildiyini, Məkhul isə İslam dünyasında ondan daha alim birinə rast gəlmədiyini söyləmişdir.[3]
- ↑ 1 2 Али-заде А. Саид ибн аль-Мусаййаб (rus.). // Исламский энциклопедический словарь Москва: Ансар, 2007.
- ↑ Abdullah, Haşim Cəmil. Fiqhül-imam Səid ibn əl-Müseyyib (ərəb). I. Bağdad. 1974. 67–68.
- ↑ 1 2 3 Kandemir, M. Yaşar. "SAÎD b. MÜSEYYEB", TDV İslâm Ansiklopedisi (türk). XXXV. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. 2008. 563–564.
- ↑ "The seven jurists of Madeenah". islamweb/English. 2012. 07.10.2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 07.10.2025.
- ↑ Kallek, Cengiz. "FUKAHÂ-yi SEB‘A", TDV İslâm Ansiklopedisi (re). XIII. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. 1996. 214.
- ↑ İbn Həcər. Təhzibüt-Təhzib (ərəb). IV. Heydərabad. 1907–1909. 86.