Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinSemaşko modeli — dövlət büdcəsindən maliyyələşən və hər kəs üçün pulsuz olan səhiyyə sistemi. Onun tətbiqindən sonra bu sistemə geniş dəyişikliklər edilmiş və bir sıra keçmiş sovet ölkələri indi bu modelin bir çox elementlərindən imtina etmişdir. Sistem yüksək dərəcədə mərkəzləşdirilmiş və inzibati xarakter daşıyırdı, həmçinin ixtisaslaşmış tibbə güclü diqqət yetirildiyindən ailə həkimliyi və ilkin tibbi yardım sahələri kifayət qədər inkişaf etməmişdi.
Bolşeviklər bu sistemi 1918-ci ilin iyulunda qəbul edilmiş bir dekretlə yaratmağa başlamışdır.[1] Həmin dekretə əsasən, mövcud bütün tibb müəssisələri milliləşdirilmiş və səhiyyə xidmətlərinin bütün vətəndaşlar üçün pulsuz olacağı elan edilmişdir. Beləliklə, bu qərar nominal baxımdan dünyada ilk pulsuz və ümumi səhiyyə sisteminin əsasını qoymuşdur.[2] Lakin uzunmüddətli vətəndaş müharibəsi və iki dünya müharibəsindən sonra ölkənin ümumi yoxsulluq şəraitində, xüsusilə uzaq kəndlərdə səhiyyə xidmətlərinə real çıxış səviyyəsi 1930-cu illərə qədər geridə qalmışdır. Səhiyyə xidmətlərinin praktik olaraq ümumilik prinsipi isə yalnız 1950-ci illərdə tam şəkildə formalaşmışdır.[2] Sistem SSRİ Xalq Səhiyyə Komissarı Nikolay Semaşkonun adını daşıyır. Bu model əsasən Rusiyada və digər bir çox post-sovet ölkələrində[3] (Türkmənistan, Qırğızıstan və Baltik ölkələri istisna olmaqla) davam etdirilmişdir. Bundan əlavə, keçmiş sovet təsir zonasında olan bəzi digər dövlətlərdə, məsələn, Şimali Koreya[4] və Kubada[5] da tətbiq edilmişdir. Semaşko modeli ən təsirli səhiyyə sistemlərindən biri hesab edilmişdir.[6]
Semaşko modelində tibbi xidmətlər Səhiyyə Nazirliyinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərən dövlət müəssisələrinin iyerarxiyası vasitəsilə göstərilmişdir və maliyyələşdirmə milli büdcədən təmin olunmuşdur.[7] Ölkə vətəndaşları üçün tibbi xidmətlər pulsuz və bərabər səviyyədə olmuş, sosial gigiyena və yoluxucu xəstəliklərin qarşısının alınmasına xüsusi diqqət yetirilmişdir.[7] Modelin əsas xüsusiyyətləri arasında dövlət mülkiyyətində olan tibb müəssisələri, maaşlı səhiyyə işçiləri, geniş miqyaslı birincil səhiyyə təminatçıları və yüksək səviyyədə dövlət idarəçiliyi yer almışdır ki, bu da universal səhiyyə xidmətlərinin təşkili üçün zəmin yaratmışdır.[3] Semaşko modeli özəl tibbi fəaliyyətə imkan verməmişdir, çünki bu sistemdə bütün həkimlər dövlət işçisi olmuşdur.[7] Sovet İttifaqında bu model çərçivəsində ölkənin bütün ərazisi rayonlara bölünmüş, hər rayona ambulator xəstəxanalar və yerli həkimlər təyin edilmişdir.[7] Bu həkimlər çoxistiqamətli olmuş, ən yayılmış xəstəliklərin müalicəsini həyata keçirə bilmişlər, daha mürəkkəb hallar isə regional xəstəxanalara yönləndirilmişdir.[7]
Semaşko modelinin xüsusi cəhətlərindən biri "dinamik dispanser nəzarəti metodu" olmuşdur. Bu metodda hər hansı ciddi xəstəlik aşkar edildikdə, həmin hal müəyyən qaydalar çərçivəsində idarə edilməli, müalicə tədbirləri planlaşdırılmalı, sənədləşdirilməli, mütəxəssislərlə tələb olunan sayda əlaqə təmin edilməli və monitorinq prosesi ilə nəticə göstəriciləri qiymətləndirilməlidir.[3] Bu qaydalar daha sonra, 1960-cı illərin sonlarında hazırlanmışdır.[3]
Semaşko modeli Oktyabr inqilabından sonra yaranmışdır. Birləşmiş Krallıqda 1911-ci il Milli Sığorta Qanunu əmək haqqı alan işçilər üçün ilkin tibbi yardım xidmətlərini əhatə etmişdir; lakin bu qanun ixtisaslaşmış və ya xəstəxana xidmətlərini əhatə etməmişdir və təxminən əhalinin üçdə birini təmin etmişdir. Rusiya İmperiyası 1912-ci ildə oxşar bir sistem yaratmış, digər sənayeləşmiş ölkələr isə buna uyğun tədbirlər görməyə başlamışdır. Semaşko modeli isə 1920-ci ildə Sovet Rusiyasında yaradılmışdır.[8][9] Model 1920-ci illərin sonlarında tətbiqinə başlanıldığı dövrdəki vəziyyətlə müqayisədə əhalinin sağlamlığının əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmasına səbəb olmuşdur.[3] Lakin model qeyri-infeksion xəstəliklərə qarşı o qədər də effektiv olmamış və buna görə də əhalinin sağlamlığının daha da inkişaf etdirilməsində məhdud qalmışdır.[6]
- ↑ "The Essence of the Soviet Health System". American Journal of Public Health. 107 (11): 1736–1738. noyabr 2017. doi:10.2105/AJPH.2017.107111736. ISSN 1541-0048. PMC 5637657. PMID 29019790.
- ↑ 1 2 Reshetnikov, Vladimir; Ekkert, Natalia; Capasso, Lorenzo; Arsentyev, Evgeny; Mikerova, Maria; Yakushina, Irina. "The history of public healthcare in Russia". Medicina Historica. 3. 2019: 16–24.
- ↑ 1 2 3 4 5 Igor Sheiman; Sergey Shishkin; Vladimir Shevsky. "The evolving Semashko model of primary health care: the case of the Russian Federation". Risk Manag Healthc Policy. 11 (11). 2018: 209–220. doi:10.2147/RMHP.S168399. PMC 6220729. PMID 30464661.
- ↑ Kichae, Min; Hyejin, Ko. "Changes in the North Korean welfare System: A Comparison of the Kim Il Sung, Kim Jong Il and Kim Jong Un Eras". North Korean Review. 14 (2). 2018: 46–63. ISSN 1551-2789. JSTOR 26632405.
- ↑ Huish, Robert. "Cuban Health Care: The Ongoing Revolution, by Don Fitz & The Right to Live in Health: Medical Politics in Postindependence Havana, by Daniel A. Rodríguez". New West Indian Guide / Nieuwe West-Indische Gids. 95 (3–4). 14 oktyabr 2021: 328–331. doi:10.1163/22134360-09503027. ISSN 2213-4360.
- ↑ 1 2 Andreas Heinrich. The Emergence of the Socialist Healthcare Model After the First World War // International Impacts on Social Policy. Global Dynamics of Social Policy. 28 fevral 2022. 35–46. doi:10.1007/978-3-030-86645-7_4. ISBN 978-3-030-86644-0.
- ↑ 1 2 3 4 5 Georgy Manaev. "What did the USSR actually get right?". Russia Beyond. 15 aprel 2021. İstifadə tarixi: 7 dekabr 2022.
- ↑ Rowland, Diane; Telyukov, Alexandre V. "Soviet Healthcare From Two Perspectives" (PDF). Health Affairs (ingilis). 10 (3). Fall 1991: 71–86. doi:10.1377/hlthaff.10.3.71. PMID 1748393.
- ↑ OECD. OECD Reviews of Health Systems: Russian Federation 2012. OECD Reviews of Health Systems (ingilis). OECD. 31 may 2012. səh. 38. doi:10.1787/9789264168091-en. ISBN 978-92-64-16808-4.