Sobeskoqo, 100 — Polşa paytaxtının Mokotov rayonunda yerləşən yaşayış kompleksi. 1970-ci illərin sonunda SSRİ-nin sifarişi ilə sovet diplomatlarının və səfirlik işçilərinin ailələrinin yerləşdirilməsi üçün tikilib. Şəhər əfsanələrinə görə, evdə KQB casusları yaşayırdı, buna görə də adi insanlar onu "Şpiqovo" (pol. Szpiegowo, hərfi tərcümədə - Şpyonovo) adlandırırdılar[1][2].
| Sobeskoqo, 100 | |
|---|---|
| pol. Sobieskiego 100 | |
 | |
 | |
| 52°11′50″ şm. e. 21°02′25″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Polşa |
| Şəhər | Varşava |
| Tikilmə tarixi | 1978 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Rusiya (SSRİ-nin varisi) və Polşa arasında Sovet İttifaqının dağılmasından sonra binanın mülkiyyət məsələsi dəfələrlə ortaya atılır. 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra tərk edilmiş kompleks Polşa hakimiyyəti tərəfindən ələ keçirilir və Varşava Şəhər Şurasının ixtiyarına verilir. Şəhər şurası binanı ukraynalı qaçqınların maraqları üçün istifadə edəcəyinə söz verir[3].
1974-cü ildə Sovet İttifaqı və Polşa Xalq Respublikası diplomatlarını mənzillə təmin etmək üçün müvafiq olaraq Varşava və Moskvada bir-birinə torpaq hüquqlarının verilməsi haqqında saziş bağlanılır. Moskvaya Varşavada doqquz torpaq sahəsi, o cümlədən Sobieski küçəsi 100 ünvanında torpaq sahəsi verilir. Lakin məlumatlara görə, bu sahənin mülkiyyət müqaviləsi heç vaxt notarial qaydada təsdiqlənməmişdir, ona görə də mülk rəsmi olaraq Polşa mülkiyyəti olaraq qalmışdır[4].
Kompleks polşalı memarlar Yanuş Novak və Pyotr Sembrat tərəfindən layihələndirilib. Tikinti 1977-ci ildə başlayıb və bir il sonra tamamlanıb. O, 100-ə yaxın mənzilin yerləşdiyi iki modernist beton çoxmərtəbəli binadan (yerüstü keçidlə birləşdirilmiş) ibarətdir. Bina və ona bitişik ərazidə yaşayış yerlərindən əlavə uşaq bağçası, telefon qovşağı, saç ustası, sauna, basketbol meydançası və kinoteatr da var idi[2][5]. Bütün kompleks tikanlı məftillərlə və təhlükəsizlik kameraları ilə bərk polad və mərmər hasarla əhatə olunmuş, şərq hissəsində gölməçə yerləşirdi[2]. Sobeski 100-dəki ev SSRİ-nin Polşadakı səfirliyinin əməkdaşlarının ailələri üçün verilib. Kompleksin sakinləri 1990-cı illərin ortalarında Sovet İttifaqının dağılmasından sonra onu tərk etmişlər, baxmayaraq ki, hələ də hasarlanmış və mühafizə olunmuşdu. 1998-ci ildə əmlak qısa müddətə ölkənin kommunist dövründən çoxlu sayda keçmiş Polşa agentlərini işə götürən Fart firmasına icarəyə verilir[6]. 2000-ci illərin ortalarından 2017-ci ilə qədər kompleksdə yalnız Rusiya pasportu olanlar üçün açıq olan Club 100 gecə klubu fəaliyyət göstərirdi[2][6].
Bina və ona bitişik torpaq mülkiyyəti illərdir Polşa ilə Rusiya arasında mübahisələrə səbəb olmuşdur[7]. Rusiya tərəfi dəfələrlə bu əmlaka sahib olduğunu iddia edərək ərazinin icarə haqqını ödəməkdən imtina edib. 2016-cı ilin oktyabrında Varşava Rayon Məhkəməsi Rusiya hökumətini əmlakı şəhərə qaytarmağa məcbur edən qiyabi qərar çıxardır[8]. 2017-ci ilin aprelində həmin məhkəmə Rusiya hakimiyyətini əmlakın müqaviləsiz istifadəsinə görə 7,8 milyon zloti (təxminən 1,7 milyon avro) icarə haqqı ödəməyə məcbur edir[2].
2022-ci il aprelin 11-də səhər saatlarında məhkəmə icraçıları evə gələrək onun Varşava meriyası tərəfindən təmsil olunan Polşa dövlət xəzinəsinə təhvil verilməsini tələb etmişdir. Hadisə yerinə gələn Rusiya səfirliyinin konsulluq şöbəsinin rəhbəri binanın Rusiya diplomatik daşınmaz əmlakının obyekti olduğunu, Rusiya tərəfinin onun ələ keçirilməsinə razılıq vermədiyini bildirib. Lakin etiraza məhəl qoyulmur[9][10]. Varşavanın rəhbəri Rafal Tşaskovski bildirib ki, bina “ukraynalı dostlarımıza” təhvil veriləcək. Kompleksin 2022-ci ildə Rusiyanın bu ölkəyə hücumundan sonra Ukraynadan gələn qaçqınların yerləşdirilməsi üçün istifadə ediləcəyi güman edilirdi. Ukraynanın Polşadakı səfiri Andrey Deşitsia ölkəsinin bu kompleksin uzunmüddətli icarəyə verilməsində maraqlı olduğunu bildirir[11] və onun məktəb və ya Ukrayna mədəniyyət mərkəzi kimi istifadə oluna biləcəyini təklif edir[12].
- ↑ Piotr Wróblewski. "Sobieskiego 100. Czy w tajemniczym budynku czają się rosyjscy agenci?". warszawa naszemiasto (polyak). 18 fevral 2022. 25 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2023.
- ↑ 1 2 3 4 5 "KGB spy base, mafia nightclub, secret tunnels… what is really going on in this quiet Warsaw suburb?". THEfirstNEWS (ingilis). 17 may 2021. 27 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.
- ↑ "Мэр Варшавы намерен конфисковать жилой комплекс, принадлежащий России" (rus). ТАСС. 1 mart 2022. 24 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2023.
- ↑ Lidia Kurasinska. "Poland To Seize Russian Diplomats' Property And Use It To House Ukrainian Refugees" (ingilis). Forbes. 5 mart 2022. 21 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2023.
- ↑ Andrew Higgins. "A Crumbling Russian 'Spyville' Returns to Polish Hands" (ingilis). The New York Times. 4 may 2022. 10 may 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.
- ↑ 1 2 "City Reclaims Szpiegowo!". Warsaw Insider (ingilis). 11 aprel 2022. 28 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.
- ↑ "Sobieskiego 100: the mysterious Soviet building that remains closed and guarded in Warsaw". Counting Stars (ingilis). 9 noyabr 2017. 28 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.
- ↑ "Посол РФ: объекты российской дипнедвижимости в Польше являются собственностью России" (rus). ТАСС. 10 oktyabr 2016. 29 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.
- ↑ "В Варшаве захвачена российская дипсобственность". Смотрим (rus). 11 aprel 2022. 7 may 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.
- ↑ "Russian ambassador accuses Poland of seizing diplomatic property" (ingilis). Reuters. 11 aprel 2022. 28 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.
- ↑ "Interia: Варшава изъяла недвижимость посольства России — под центр для украинских беженцев Оригинал новости ИноТВ: https://russian.rt.com/inotv/2022-04-11/Interia-Varshava-izyala-nedvizhimost-posolstva" (rus). RT. 11 aprel 2022. 28 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.
- ↑ "Warsaw takes over Russia-built compound to give to Ukraine" (ingilis). The Independent. 11 aprel 2022. 29 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 aprel 2023.