Spontan abort, uşaq salma, uşaq itirmə və ya hamiləliyin erkən itirilməsi[1][2] — hamiləliyin özbaşına, patoloji şəkildə yarımçıq dayanması prosesi və ya dölün ana orqanizmi xaricində yaşamaq üçün yetkinliyə çatmadan bədəndən xaric olunması. Hamiləliyin 20-ci həftəsinədək və ya dölün çəkisi 500 qramdan az olduqda hamiləlik itkisi "spontan abort" adlanır. Bu göstəriciləri aşan hallarda isə "ölü doğum" və ya "vaxtından əvvəl doğum" terminləri işlədilir. Klinik olaraq müəyyən edilmiş hamiləliklərin təxminən 15–20%-i spontan abortla nəticələnir.[3] Bu göstəricilər minimal hesab olunur, çünki bir çox hallarda spontan hamiləlik hamiləliyin erkən mərhələsində — qadın hamilə olduğunu anlamadan əvvəl — baş verir; bu zaman spontan abortun klinik əlamətləri çox vaxt güclü menstrual qanaxma və ya gecikmiş menstruasiya kimi qəbul edilir.[4]
| Spontan abort | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | O03 |
| XBT-9 | 634634 |
| OMIM | 614389 |
| DiseasesDB | 29 |
| MedlinePlus | 001488 |
| MeSH | D000022 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Spontan abort təhlükəsi patoloji hal sayılır və bəzi hallarda stasionar müalicə tələb edir. O, məqsədli şəkildə aparılan tibbi abortdan fərqlənir, baxmayaraq ki, bəzi ev şəraitində baş verən abort halları əslində spontan abort xarakteri daşıyır. Hazırda spontan abortun qarşısını almağın etibarlı üsulu mövcud deyil. Bununla belə, mütəxəssislər hesab edirlər ki, spontan abortun səbəblərinin müəyyən edilməsi gələcək hamiləliklərdə onun təkrarlanmasının qarşısını almağa kömək edə bilər.
Hamiləliyin ilk aylarında tez-tez rast gəlinən qəfil uşaq salmanın əsas səbəbi, adətən dölün ciddi qüsurlara və xromosom pozğunluqlarına malik olmasıdır. Təkrarlanan uşaq salmalar — yəni qadının ardıcıl olaraq bir neçə dəfə hamiləliyini itirməsi — çox vaxt ya həyati uyğunsuzluğa gətirib çıxaran irsi səbəblərlə, ya da ananın reproduktiv orqanlarındakı struktur pozğunluqlarla əlaqədardır.
Bunlardan əlavə, arzuolunmaz hamiləliyi sona çatdırmaq məqsədilə müxtəlif vasitələrlə dölün həyat qabiliyyətinə son qoymaq və ya dölün bədəndən atılmasını təmin edən zəhərli maddələrdən istifadə etməklə edilən müdaxilələr "məcburi uşaq salma" adlanır. Bu hal qadının sağlamlığı üçün ciddi iltihabi fəsadlara, hətta ölümə səbəb ola bilər. Eyni məqsədlə dölün xəstəxana şəraitində cərrahi yolla çıxarılması isə "abort" adlanır. Döl hamiləliyin ilk aylarında nisbətən asan və təhlükəsiz şəkildə götürülə bilər, lakin 13-cü həftədən sonra bu prosedur daha çətin və təhlükəli olur.
Abort müxtəlif səbəblərlə — parazitar, bakterial və ya viral mənşəli qızdırmalı və digər infeksiyalar nəticəsində də baş verə bilər. İnsanlarda bəzən güclü fiziki zorlanmalardan sonra da abort müşahidə olunur. Listerioz və bruselyoz kimi qızdırmalı infeksiyalarda uşaq salma halları qeydə alınır. Xüsusilə bu tip bakteriyalar dölün uşaqlıqda bərkidiyi kotiledon (plasentanın hissələri) sahəsinə yerləşərək həmin yerdə qopmalara səbəb olur və bunun nəticəsində spontan abort baş verə bilər.
İnəklərdə müşahidə olunan yoluxucu uşaq salma kimi hallar fermerlər üçün ciddi iqtisadi zərərlərə səbəb ola bilər. Bəzi heyvanlar, məsələn dovşanlar, yaşamaq qabiliyyəti olmayan dölü bədəndən atmaq əvəzinə onu yenidən soraraq öz orqanizmlərinə qəbul edə bilirlər. Xüsusilə qida çatışmazlığı və oxşar vəziyyətlərdə bu, təbii nəzarət mexanizmi kimi baş verir.
- ↑ Сидельникова Вера Михайловна Şablon:БМЭ3
- ↑ Обысова Е. С. Şablon:БМЭ3
- ↑ "Everett C. Incidence and outcome of bleeding the 20th week of pregnancy: prospective study from general practice. British Medical Journal 1997;315:32-34". 7 mart 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 fevral 2011.
- ↑ Wilcox A.L. et al. Incidence of early loss of pregnancy. New England Journal of Medicine 1998;319:189-194.
- Hoffman, Barbara; J. Whitridge Williams. Williams Gynecology (2nd). New York: McGraw-Hill Medical. 2012. ISBN 978-0-07-171672-7.
- Любимова А. И. Невынашивание беременности // Большая медицинская энциклопедия : в 30 т. / гл. ред. Б. В. Петровский. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1981. — Т. 16 : Музеи — Нил. — 512 с. : ил.
- Э. К. Айламазян. Акушерство: Учебник для медицинских вузов (7 изд). СПб.: Спецлит. 2010. 257–260. ISBN 978-5-299-00426-7.
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Barbara Hoffman. Williams gynecology (2nd ed). New York: McGraw-Hill Medical. 2012. ISBN 9780071716727.
- Сидельникова В. М. Привычная потеря беременности — М.: Триада-Х, 2005. — 304 с. ISBN 5-8249-0077-9.