Türkbank qalmaqalı — 1998-ci ildə baş verən və həımin il baş nazir Məsud Yılmaz və onun kabinetinin devrilməsinə səbəb olan siyasi qalmaqaldır. Hadisə, Türkiyə Ticarət Bankının və ya digər adla Türkbankın özəlləşdirilməsi prosesi zamanı baş verdiyi üçün bu ad verilib[1][2].
1913-cü ildə Adapazarı İslam Ticarət Bankı kimi qurulan bank, Türkiyənin ilk özəl bankı oldu. 1994-cü ilin yanvar ayında başlayan böhrandan sonra, o dövrdə 274 filialı və 4532 işçisi olan bank zəiflədi[3]. Həmin ilin may ayında Xəzinəyə təhvil verildi. Lakin, bankın 84,52%-lik payı Əmanətlərin Sığorta Fondu (Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu) tərəfindən açıq tender yolu ilə satışa çıxarıldı[4].
Əmanətlərin Sığorta Fondu (Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu) 4 may 1998-ci ildə tender tələb etdi. 18 may tarixində İstanbul polisi, mütəşəkkil cinayətkarlıq və pul köçürmələri ilə əlaqələrinin mövcud olduğu iddiası ilə Korkmaz Yiğitin mobil telefonunun dinlənməsinə icazə almaq üçün Dövlət Təhlükəsizlik Məhkəməsinə müraciət etdi. 4 avqustda keçirilən tenderdə Yiğitin tikinti şirkəti Bank Ekspress ən yüksək təklifi - 600 milyon dollar, ardınca isə Zorlu Holdinqin törəmə şirkəti olan DenizBank 595 milyon dollar təklif etdi. Tender başa çatdıqdan sonra polis, Yiğitlə mafiya başçısı Alaattin Çakıcı arasındakı münasibətlər və Çakıcının tenderdə iştirak edən digər tərəfləri təqib etdiyi barədə Əmanətlərin Sığortalanması Fonduna yazılı şəkildə məlumat verdi[5][6].
17 avqust 1998-ci ildə Çakıcı Türkiyə polisinin tələbi ilə Fransada tutuldu və Türkiyəyə təhvil verildi. 29 avqustda Cümhuriyyət Xalq Partiyasının millət vəkili və keçmiş Mədəniyyət və Turizm naziri olmuş Fikri Sağların əlinə poçt vasitəsilə Yiğitlə Çakıcı arasında Türkbank tenderi ilə bağlı söhbətin səs yazısı kaseti keçdi. 8 oktyabrda Sağlar bu kaseti televiziyada yayımlanması üçün Kanal D-nin xəbər direktoru Tuncay Özkana təhvil verdi.
Kanal D bu mövzuda heç bir tədbir görməsə də[7], Sağlar 13 oktyabrda keçirilən mətbuat konfransında hadisəni açıq şəkildə elan etdi. Bundan sonra,Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu 15 oktyabr 1998-ci ildə tenderi etibarsız elan etdi.
Qorxmaz Yiğit 12 noyabrda polisə verdiyi yazılı ifadədə bütün əlaqələrini etiraf etdi və qanunsuz fəaliyyət göstərdiyini qəbul etdi. Yiğitin açıqlaması ictimaiyyətdə rezonans doğurduqca, məsələ siyasətə də sirayət etdi. Baş nazir Məsut Yılmaz və iqtisadiyyatdan məsul dövlət naziri Güneş Tanerin də qalmaqalda iştirak etdiyi məlum oldu. Yiğit iddia etdi ki, Yılmaz və Taner onu buna təşviq ediblər və hətta ona dövlət banklarından kredit təklif ediblər. Yiğit sonda tutlaraq həbs cəzasına məhkum edildi. Qısa müddət sonra bütün aktivlərini itirdi.
Qalmaqalda iştirak edən baş nazirə qarşı Türkiyə Böyük Millət Məclisində istintaq komitəsi yaradıldı və Yilmaz ifadə vermək üçün çağırıldı. Bu dövrdə Cümhuriyyət Xalq Partiyası (CHP) Yılmazın rəhbərlik etdiyi ANASOL-D Hökumətinə dəstəyini geri çəkdi. 25 noyabr 1998-ci ildə CHP-nin Yılmaz və Dövlət Naziri Güneş Tanerə qarşı etimadsızlıq təklifləri Fəzilət Partiyası və Doğru Yol Partiyasının dəstəyi ilə Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən qəbul edildikdən sonra Məsud Yılmaz Prezident Süleyman Dəmirələ istefa ərizəsi təqdim etdi. Beləliklə, Respublika tarixində ən uzunömürlü azlıq hökuməti olan ANASOL-D Hökuməti süqut etdi. Təxminən bir ay yarımdan sonra Bülent Ecevitin rəhbərlik etdiyi 56-cı Hökumət quruldu və bu hökumət 18 aprel seçkilərinə qədər fəaliyyət göstərəcəkdi.
Çoxsaylı jurnalistləri dinlədikdən sonra parlament komitəsi Yılmazı tender saxtakarlığında günahkar bilən bir hesabat hazırladı. Lakin 1999-cu il ümumi seçkiləri müdaxilə etməsiylə hesabat gündəmdən düşdü və gözardı edildi. 2002-ci il ümumi seçkilərindən sonra həm AKP həm də CHP, Türkbank qalmaqalını həll etmək üçün ictimai rəyi səfərbər etməyə çalışdılar. 9 dekabr 2002-ci ildə Yılmaz və Tanerin işini yenidən dinləmək üçün parlament komissiyası yaradıldı. 25 iyun 2004-cü ildə dərc olunmuş minlərlə səhifəlik hesabat əvvəlki ilə eyni nəticəyə gəlmiş və iki şəxsin Ali Məhkəmədə mühakimə olunmasını tövsiyə etmişdir.
447 millət vəkilindən 429 səs toplayan hesabat 13 iyul 2004-cü ildə təsdiqləndi. Lakin Yılmaz Konstitusiya Məhkəməsində məhkəmə prosesi tələb etmişdir. Konstitusiya Məhkəməsi bunu rədd edərək, iki təqsirləndirilən şəxs üçün işin ayrı-ayrılıqda araşdırılmalı olduğunu bildirdi.
27 oktyabrda parlament iki təqsirləndirilən şəxsin ayrı-ayrılıqda Konstitusiya Məhkəməsinə göndərilməsi barədə səs verdi. 23 iyun 2006-cı ildə Konstitusiya Məhkəməsi Məsud Yılmaz və Günəş Taneri Türkiyə Cinayət Məcəlləsinin 205-ci maddəsinə əsasən səlahiyyət müddətləri ərzində tender saxtakarlığında günahkar bilmişdir[8]. Lakin onların cəzaları təxirə salınmışdır.
- ↑ (Türkçe) http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2013/03/08/turk-ticaret-bankasi-geri-donuyor (#bare_url_missing_title).
- ↑ (Türkçe) http://www.aksiyon.com.tr/kapak/resmen-hortumlanan-banka_508336 (#bare_url_missing_title).
- ↑ (Türkçe) http://www.ekodialog.com/Konular/1994_krizi.html (#bare_url_missing_title).
- ↑ http://www.hurriyetdailynews.com/default.aspx?pageid=438&n=korkmaz-yigit-bids-highest-for-turkbank-stake-1998-08-05 (#bare_url_missing_title).
- ↑ (Türkçe) http://www.yenicaggazetesi.com.tr/mesut-yilmazi-da-turkbank-goturmustu-92421h.htm (#bare_url_missing_title).
- ↑ (Türkçe) http://www.takvim.com.tr/guncel/2010/07/08/turkbanki_almak_icin_cakiciya_40_milyon_dolar (#bare_url_missing_title).
- ↑ (Türkçe) http://www.haber3.com/turkbank-skandalinin-kronolojisi-ve-tuncay-ozkanin-gazetecilik-ayibi-haberi-12356h.htm (#bare_url_missing_title).
- ↑ Han, Eda. (Türkçe) http://www.habervitrini.com/gundem/yuce-divan-karar-verdi-mesut-yilmaz-sucludur-246165/ (#bare_url_missing_title).