Tərs perspektiv, həmçinin əks perspektiv,[1] çevrilmiş perspektiv,[2] divergensial perspektiv[3][4] və ya Bizans perspektivi[5] — təsvir olunan obyektlərin baxış müstəvisindən yox, proyeksiya nöqtəsi ilə baxış müstəvisi arasında yerləşdirildiyi bir növ perspektiv təsvir üsulu. Bu sistemdə uzaqda yerləşən obyektlər daha böyük, yaxında olanlar isə daha kiçik təsvir olunur. Bu, ənənəvi xətti perspektiv ilə ziddiyyət təşkil edir, çünki orada yaxın obyektlər böyük, uzaqdakılar isə kiçik görünür.[3] Üçölçülü məkanda paralel olan xətlər ufqdan uzaqlaşdıqca bir-birindən divergensiya istiqamətində çəkilir, yəni xətti perspektivdə olduğu kimi bir nöqtədə birləşmirlər.[1] Texniki baxımdan, itmə nöqtələri əsərin arxasında yox, guya "rəsmin qarşısında" yerləşir.

"Bizans perspektivi" adının mənşəyi bu üslubun Bizans və Rus pravoslav ikonalarında geniş istifadə olunması ilə bağlıdır. Eyni tipli təsvir prinsipləri İntibah dövründən əvvəl bir çox mədəniyyətlərin incəsənətində də müşahidə olunur. Müasir dövrdə bu perspektiv kubizm və bəzi digər modernist cərəyanlarda, eləcə də uşaqların təsvirlərində rast gəlinir.[3][4] İncəsənət tarixçiləri arasında bu konvensiyanın mənşəyi və məqsədi barədə fikir ayrılıqları mövcuddur.[6] Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu üsul şüurlu estetik seçim nəticəsində formalaşmış, digərləri isə onun xətti perspektiv qaydalarının hələ kəşf edilmədiyi bir dövrdə, təbii müşahidə prinsiplərinə əsaslanaraq meydana gəldiyini düşünürlər.[7]
- ↑ 1 2 Hopkins, Robert, Picture, Image and Experience: A Philosophical Inquiry, Cambridge University Press, 1998, səh. 157, ISBN 9780521582599.
- ↑ Rauschenbach, Boris V., "On my concept of perceptual perspective that accounts for parallel and inverted perspective in pictorial art", Leonardo, 16 (1), 1983: 28–30, doi:10.2307/1575038, JSTOR 1575038.
- ↑ 1 2 3 Kulvicki, John V., On Images : Their Structure and Content, Oxford University Press, 2006, 102–105, ISBN 9780191537455.
- ↑ 1 2 Howard, Ian P.; Allison, Robert S., "Drawing with divergent perspective, ancient and modern" (PDF), Perception, 40 (9), 2011: 1017–1033, doi:10.1068/p6876, PMID 22208125.
- ↑ Deregowski, Jan B.; Parker, Denis M.; Massironi, Manfredo, "The perception of spatial structure with oblique viewing: an explanation for Byzantine perspective?", Perception, 23 (1), 1994: 5–13, doi:10.1068/p230005, PMID 7936976.
- ↑ Antonova, Clemena, "On the problem of "reverse perspective": definitions east and west", Leonardo, 43 (5), 2010: 464–469, doi:10.1162/LEON_a_00039,
The author ... identifies six distinct views on reverse perspective, some of which are mutually exclusive.
- ↑ Antonova, Clemena, Space, Time, and Presence in the Icon: Seeing the World with the Eyes of God, Ashgate studies in the history of philosophical theology, Ashgate Publishing, Ltd., 2010, səh. 54, ISBN 9780754667988,
In the case of "reverse perspective", on the other hand, there is no evidence that icon-painters had recourse to mathematically correct systems of measurement to enable them to represent vanishing point systems"
.