Tahir Məhərrəmov

Tahir Məhərrəmov 1916-cı il dekabrın 20-də Qazax mahalının Aşağı Əskipara kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini doğma kəndində almış, 1930-cu illərdə Qazax Müəllimlər Seminariyasını bitirmişdir. Aşağı Əskipara və Tatlı kəndlərində müəllim işləmişdir.^[1]

1940-cı ildə hərbi xidmətə çağırılmış, ordu sıralarında faşizmə qarşı döyüşmüşdür. Döyüş yolu Ukrayna cəbhəsindən başlayaraq Polşa və Macarıstan, Almaniyada başa çatmışdır.

1945-ci ildə ordudan tərxis olunmuş, bir müddət Ağdaş rayon Xalq Maarifi Şöbəsində çalışmışdır. 1946-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olmuş, 1951-ci ildə fakültəni fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.

Bir neçə il Balaxanı və Zabrat kəndlərində fars dili müəllimi işləmiş, 1958-ci ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunda elmi fəaliyyət göstərmişdir. 1964-cü ildə namizədlik, 1975-ci ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.

1964-cü ildən başlayaraq müxtəlif ali məktəblərdə pedaqoji işini davam etdirmişdir.

1976-1990-cı illərdə işlədiyi institutda yazılı abidələrin tədqiqi və nəşri şöbəsinin rəhbəri olmuşdur.^[2]

2013-cü il oktyabrın 12-də Bakıda vəfat etmişdir.

Milli mətnşünaslıq məktəbinin görkəmli nümayəndələrindən olan Tahir Məhərrəmov 15 kitab, 250-dən çox elmi məqalənin müəllifi olmuşdur.

Namizədlik və doktorluq dissertasiyaları farsdilli poeziyada Nizami məktəbinin nümayəndəsi Əmir Xosrov Dəhləvinin yaradıcılığına həsr olunmuşdur. O, Əmir Xosrovun “Xəmsə”sindəki “Leyli və Məcnun” və “Mətləül-ənvar” poemalarının elmi-tənqidi mətnini hazırlamışdır.

“Əmir Xosrov Dəhləvinin “Leyli və Məcnun” poeması” kitabı 1970-ci ildə çap edilmişdir. Nizaminin “Yeddi gözəl” poemasının elmi-tənqidi mətni 1987-ci ildə Moskvada çap olunmuşdur.

1980-ci illərdən başlayaraq Əşrəf Marağayinin yaradıcılığı ilə məşğul olmuş, onun 5 poemasının elmi-tənqidi mətnini hazırlamışdır. “Əşrəf Marağayi (həyat və yaradıcılığı)” monoqrafiyası çap olunmuşdur.

Tərcümə sahəsində Nasir Xosrov Ələvinin “Səfərnamə” əsərini Azərbaycan dilinə çevirmişdir.^[3]

Uşaqlıq və döyüş xatirələrinə həsr olunmuş şeirləri vardır.^[4]

Faşizmə qarşı mübarizədə göstərdiyi igidliyə görə “II dərəcəli Vətən müharibəsi” ordeni ilə təltif olunmuşdur.

Çoxillik fəaliyyətinə görə “Şərəf nişanı” ordeni və bir sıra medallarla təltif edilmişdir.

2005-ci il sərəncamına əsasən Azərbaycan elminin inkişafındakı xidmətlərinə görə fərdi təqaüd almışdır.^[5]

• Əmir Xosrov Dəhləvinin “Leyli və Məcnun” poeması /T.Məhərrəmov; red. Ə.Rəhimov, Ə.Minayi; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Yaxın və Orta Şərq Xalqları İnstitutu.- Bakı: Elm, 1970.- 152, [4] s.

• Поэма "Меджнун и Лейли" Амир Хосрова Дехлеви: Автореферат дис. на соискание ученой степени кандидата филологических наук /АН АзССР. Ин-т востоковедения.- Баку: Изд-во Акад. наук АзССР, 1964.- 32 с.

• Научно-критический текст поэмы "Матла'ал-Анвар" Амира Хосрова Дехлеви, ее текстологические и филологические исследования: (С сопоставлением с "Махзан ал-асрар" Низами и другими поэмами, напис. в этой традиции в XIII-XVII вв.): Автореферат дис. на соискание ученой степени доктора филологических наук. (10.01.06) /АН АзССР. Объедин. совет отд-ния общест. наук. Совет секции филол. наук.- Баку: [б. и.], 1975.- 164 с.

• Bünyadova, Ş. Nizami və etnoqrafiya /Ş.T.Bünyadova; red. T.Məhərrəmov; AEA, Tarix İnstitutu Arxeologiya və Etnoqrafiya Sektoru.- Bakı: Elm, 1992.- 156 s.

• Əliyev, S. İnsana arxadır onun kamalı /S.Y.Əliyev; ön sözün müəl. və red. T.Məhərrəmov.- Bakı: Yazıçı, 1991.- 176 s.

• Həmidqızı, M. Zeynalabdin Marağalının İbrahim bəyin səyahətnaməsi romanı /Mahmizər Həmidqızı; Red.: İ.Qəribli; Rəyçilər: T.Məhərrəmov, A.Əliqızı; Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu.- Bakı: Elm, 2001.- 133 s.

• Xosrov, N. Səfərnamə: Fars dilindən şərhli tərcümə /Nasir Xosrov; Müqəddimə, tərcümə, şərh, qeyd və adlar göstəricisi: T.Məhərrəmov; Azərbaycan Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutu.- Bakı: Elm, 1997.- 180 s.

• Mehrəliyev, E. Şirvanilər /E.Q.Mehrəliyev, Ə.N.Axundov; Red. T.Məhərrəmov.- Bakı: Elm, 1996.- 57 s.

• Mehrəliyev, E. Ş.M.Babakuhi Bakuvi (Nişapuri, Şirazi) və Pirhüseyn Şirvani: (X-XI əsrlər) /E.Mehrəliyev; elmi red. T.Məhərrəmov.- Bakı: [Nafta-Press], 2002.- 78 s.

• Nizami Gəncəvi. Xosrov və Şirin /Nizami Gəncəvi; filol. tərcümə, izahlar və qeydlər H.Məmmədzadə; red. T.Məhərrəmov, Ə.Əhmədov; Azərb. SSR Elmlər Akademiyası, Nizami ad. Ədəbiyyat İn-tu.- Bakı: Elm, 1981.- 370 s.

• Rəhimov, Ə. Əbdi Bəy Şirazi: həyat və yaradıcılığı /Ə.Rəhimov; red. Ə.Şəfai, T.Məhərrəmov; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Yaxın və Orta Şərq Xalqları İnstitutu.- Bakı: Elm, 1970.- 156 s.

• Səmərqəndi, D. Təzkirətüş-şüəra /D.Səmərqəndi; farsc. tərc. ed., müqəddimə, qeyd və şərhlərin müəl. Ə.Əhmədov; çapa hazırl., ön söz. və bəzi qeydlərin müəl. L.Sultanova; elmi red.: T.Quliyev, T.Məhərrəmov.- Bakı: [n. y.], 2022.- 559 s.

• Хосров, Дехлеви. Хамса. Пятерица: Критич. текст /Поэма 3: Маджнун и Лайли /Сост. текста и предисл. Т.Магеррамов.- Москва: Наука, 1975.- 22, XXXI, 274 с.

• Azərbaycan şərqşünaslığının ağsaqqalı /T.Məhərrəmov //Xalq qəzeti 2001.‒ 11 yanvar.‒ S.5.
• Böyük şair Əmir Xosrov Dəhləvi /T.Məhərrəmov //Şərqşünaslıq İnstitutunun elmi əsərləri.‒ 1960.‒ №2.‒ S.105-118.
• Əmir Xosrov Dəhləvinin “Xəmsə” si haqqında /T.Məhərrəmov //Azərb.SSR EA-nın Xəbərləri. İctimai elmlər seriyası.‒ 1960.‒ №5.‒ S.101-115.
• Əmir Xosrov Dəhləvinin “Məcnun və Leyli” əsəri /T.Məhərrəmov //Azərb.SSR EA‒nın Xəbərləri. İctimai elmlər seriyası.‒ 1961.‒ №8.‒ S.61-65.
• Tənqidi mətn tərtibində vahid üsul yaradılması haqqında /T.Məhərrəmov //Azərb.SSR EA‒nın Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası.‒ 1974.‒ №2.‒ S.28-37.Nizаminin “Lеyli və Məcnun” və Əmir Хоsrоvun “Məcnun və Lеyli” əsərləri һаqqındа /T.Məhərrəmov //İrаn filоlоgiyаsı məsələləri: məqаlələr məcmuəsi.‒ Bakı, 1973.‒ Bur. 2.‒ S.80-94.
• Nizaminin “Məxzənül‒əsrar”ı və Əmir Xosrovun “Mətləül‒ənvar”ı haqqında /T.Məhərrəmov //Azərb.SSR EA‒nın Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası.‒ 1975.‒ №3.‒ S.42-52.
• Принципы составления научно‒ критического текста «Семь красавиц» Низами /Т.Магеррамов //Материалы научной конференции, посвященные проблеме «Азербайджанская культура XI‒XII веков и творчество Низами Гянджеви», 26‒27 ноября 1980 г.; Ин‒т лит. им. Низами АН Азерб.ССР.‒ Баку, 1980.‒ С.48.

1. ↑ "ÖMRÜN MÜDRİKLİK ÇAĞI". İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2025.
2. ↑ "Məhərrəmov Tahir Əhməd oğlu". İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2025.
3. ↑ "ÖMRÜN MÜDRİKLİK ÇAĞI". İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2025.
4. ↑ "Şair qəlbli cəbhəçi". İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2025.
5. ↑ "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdlərinin verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı". İstifadə tarixi: 4 sentyabr 2025.