Toxum kisəcikləri (həmçinin vezikulyar vəzilər[1] və ya seminal vezikullar adlandırılır) — bəzi erkək məməlilərdə sidik kisəsinin arxasında yerləşən, cüt, burulmuş boruvari vəzilər. Bu vəzilər toxum mayesinin bir hissəsini ifraz edirlər.
| Toxum kisəcikləri | |
|---|---|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Toxum kisəciklərinin uzunluğu təxminən 5–10 sm, diametri isə 3–5 sm olur. Onlar sidik kisəsi ilə düz bağırsaq arasında yerləşir. Hər bir kisə çoxsaylı çıxış axarlarına malikdir və bu axarlar vas deferens (toxumçıxarıcı kanal) ilə birləşərək boşalma kanalını əmələ gətirir. Toxum kisəcikləri vezikulodeferensial arteriyadan qan alır və qan vezikulodeferensial venlər vasitəsilə axır. Vəzilərin daxili səthi sütunvari və kub formalı epitel hüceyrələri ilə örtülüdür. Toxum kisəcikləri bir çox məməli qruplarında mövcuddur, lakin kisəli heyvanlarda, birdəliklilərdə (monotrem), həmçinin ət yeyənlərdə rast gəlinmir.
Toxum kisəciklərinin iltihabına seminal vezikulit deyilir. Bu xəstəlik çox vaxt cinsi yolla keçən infeksiyaların nəticəsində və ya cərrahi müdaxilədən sonra yaranan bakterial infeksiya səbəbindən meydana çıxır. Seminal vezikulit aşağı qarın nahiyəsində, xayalarda və ya cinsiyyət orqanında ağrıya, ağrılı boşalmaya və ya hematospermiyaya (toxum mayesində qan) səbəb ola bilər. Müalicə adətən antibiotiklərlə aparılır, lakin mürəkkəb hallarda cərrahi drenaj tələb oluna bilər.
Toxum kisəcikləri ilk dəfə eramızın II əsrində Qalen tərəfindən təsvir edilmişdir. Həmin dövrdə bu orqan prostat terminindən törəmiş anlayışla ifadə olunmuş, lakin hazırkı adını daha sonralar almışdır.
Toxum kisəcikləri erkək fərdlərdə sidik kisəsinin altında və vas deferensin (toxumçıxarıcı kanalın) sonunda yerləşən cüt vəzilərdir. Hər bir kisəcik burulmuş və qıvrılmış boru şəklindədir, divarlarında isə bəzən divertikul adlandırılan çıxıntılar müşahidə olunur.[2] Toxum kisəciklərinin uzunluğu təxminən 5–10 sm, diametri 3–5 sm, həcmi isə təxminən 13 millilitr olur.[3]
Toxum kisəciklərinin təkamülü, ehtimal ki, cinsi seçmə amillərinin təsiri altında formalaşmışdır.[4][5] Onlar bir çox məməli qruplarında mövcuddur.[6][7][8] Lakin kisəli heyvanlarda, birdəliklilərdə (monotrem) və ətyeyənlərdə bu vəzilər yoxdur.[4][9] Toxum kisəciklərinin funksiyası bütün məməlilərdə oxşardır – cinsi reaksiya zamanı boşalma ilə birlikdə xaric olan toxum mayesinin bir hissəsini təşkil edən maye ifraz etməkdir.[6][9]
- ↑ Rowen D. Frandson; W. Lee Wilke; Anna Dee Fails. Anatomy of the Male Reproductive System // Anatomy and Physiology of Farm Animals (7th). John Wiley and Sons. 2009. səh. 409. ISBN 978-0-8138-1394-3.
- ↑ Michael H. Ross; Wojciech Pawlina. Male Reproductive System // Histology: A Text and Atlas, with Correlated Cell and Molecular Biology (6th). Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins Health. 2010. səh. 828. ISBN 978-0781772006.
- ↑ Standring, Susan, redaktorSeminal vesicles // Gray's anatomy : the anatomical basis of clinical practice (41st). Philadelphia. 2016. 1279–1280. ISBN 9780702052309. OCLC 920806541.
- ↑ 1 2 Dixson, Alan F. "Sexual selection and evolution of the seminal vesicles in primates." Folia Primatologica 69.5 (1998): 300-306.
- ↑ Gill, Frank B. Ornithology (ingilis). Macmillan. 1995. ISBN 978-0-7167-2415-5.
- ↑ 1 2 Kardong, Kenneth. Reproductive system // Vertebrates : comparative anatomy, function, evolution (8th). New York: McGraw-Hill. 2019. səh. 564. ISBN 9781260092042.
- ↑ Tyndale-Biscoe, C. Hugh; Renfree, Marilyn. Reproductive Physiology of Marsupials (ingilis). Cambridge University Press. 30 yanvar 1987. ISBN 978-0-521-33792-2.
- ↑ Vogelnest, Larry; Woods, Rupert. Medicine of Australian Mammals (ingilis). Csiro Publishing. 18 avqust 2008. ISBN 978-0-643-09797-1.
- ↑ 1 2 Josef Marx, Franz; Karenberg, Axel. "History of the Term Prostate". The Prostate. 69 (2). 1 fevral 2009: 208–213. doi:10.1002/pros.20871. PMID 18942121.
The humor produced in those glandular bodies is poured into the urinary passage in the male along with semen and its uses are to excite to the sexual act, to make coitus pleasurable, and to moisten the urinary passageway.
- Şablon:BUHistology - "Male Reproductive System: prostate, seminal vesicle"
- Şablon:SUNYAnatomyLabs - "The Male Pelvis: The Urinary Bladder"
- Şablon:SUNYAnatomyLabs - "The Male Pelvis: Structures Located Posterior to the Urinary Bladder"