Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinUltrasəs Yoxlama (UT) — test olunan obyekt və ya materialda ultrasəs dalğalarının yayılmasına əsaslanan qeyri-dağıdıcı yoxlama metodu.[1] Ultrasəs yoxlamasında (UT) 0.1–15 MHz aralığında və bəzən 50 MHz-ə qədər olan qısa səs dalğaları materiallara ötürülərək daxili qüsurları aşkar etmək və ya materialları xarakterizə etmək məqsədilə istifadə olunur. Ultrasəs yoxlama, geniş şəkildə qaynaq çatışmazlıqlarını aşkar etmək üçün istifadə edildiyi kimi, qalınlıq ölçməsində də tətbiq edilir. Bu metod test obyektinin qalınlığını ölçür və məsələn, boru kəmərlərinin koroziya və eroziyasını izləmək üçün istifadə olunur.[2]
Ultrasəs yoxlama metodu, bir çox sənaye sahələrində geniş istifadə olunur, o cümlədən[3]:
- Polad və alüminium inşaatı
- Metallurgiya
- Neft sənayesi
- İstehsalat və istehsal keyfiyyətinin yoxlanması
- Hava və kosmos sənayesi
- Avtomobil sənayesi
- Nəqliyyat və infrastruktur sektorları
Ultrasəs yoxlama metodunun bərk materiallardakı qüsurları aşkar etmək üçün istifadə olunmasına ilk cəhdlər 1930-cu illərə aiddir.[4] 27 may 1940-cı ildə ABŞ-ın Miçiqan Universitetinin tədqiqatçısı Floyd Firestone, ABŞ-də ilk praktik ultrasəs yoxlama metoduna dair icazə patentini almaq üçün müraciət etmişdir. Patent 21 aprel 1942-ci ildə Patent No. 2,280,226 nömrəsi ilə verilmişdir və adı "Qüsur Aşkar Etmə Cihazı və Ölçmə Aləti" olmuşdur. Bu yeni Qeyri-dağıdıcı yoxlama metodu haqqında patentin ilk iki paraqrafından alınan mətnlər, ultrasəs yoxlamanın əsas prinsiplərini qısa şəkildə belə izah edir:
İcadım materiallarda sıxlıq və ya elastiklik qeyri-bərabərliyinin aşkar edilməsi üçün bir cihazla əlaqəlidir. Məsələn, əgər bir tökmədə deşik və ya çat varsa, icadım bu qüsurun mövcudluğunu və yerini aşkar etməyə imkan verir, hətta qüsur tamamilə tökmənin daxilində yerləşsə də və heç bir hissəsi səthə çıxmasa belə. Cihazımın ümumi prinsipi, yoxlanacaq hissəyə yüksək tezlikli vibrasiyalar göndərməkdən və bir və ya bir neçə stansiyada birbaşa və əks olunmuş vibrasiyaların gəliş zaman intervalının müəyyən edilməsindən ibarətdir.
ABŞ-dən olan mühəndis Ceyms F. MkNalti, bu və digər dağıdıcı olmayan test metodlarının zəifliklərini və məhdudiyyətlərini inkişaf etdirən ilk tədqiqatçılardan biri olmuşdur. O, 21 dekabr 1962-ci ildə verdiyi izahata əsasən və 12 iyul 1966-cı ildə verilmiş ABŞ Patentinə əsasən 3,260,105 (adı "Ultrasəs Yoxlama Avadanlığı və Metodu") ilə ultrasəs yoxlama metodunu daha ətraflı izah etmişdir. Bu metodun əsas prinsipi belədir: "Əsasən, ultrasəs yoxlaması, piezoelektrik kristal transdüserinə ultrasəs tezliyi ilə periodik elektrik impulsları tətbiq etməklə həyata keçirilir. Kristal ultrasəs tezliyində vibrasiya edir və test ediləcək nümunənin səthinə mexaniki olaraq qoşulur. Bu qoşulma, həm transdüseri, həm də nümunəni maye bir bədənə batırmaqla, həmçinin maye bir incə qat (məsələn, yağ) vasitəsilə birbaşa təmasla təmin edilə bilər. Ultrasəs vibrasiyaları nümunəni keçir və qarşılaşdığı hər hansı pozuntular əks olunur. Əks olunan exo impulsları eyni və ya başqa bir transdüser tərəfindən alınır və qüsurun mövcudluğunu göstərən elektrik siqnallarına çevrilir."
- Yüksək nüfuzetmə qabiliyyəti, detallarda dərinlikdə yerləşən qüsurların aşkar edilməsinə imkan verir
- Yüksək həssaslıq, son dərəcə kiçik qüsurların da müəyyən edilməsinə şərait yaradır
- Daxili qüsurların dərinliyinin və paralel səthlərə malik hissələrin qalınlığının müəyyən edilməsində digər qeyri-dağıdıcı üsullarla müqayisədə daha yüksək dəqiqlik təmin edir
- Qüsurların ölçüsünü, istiqamətini, formasını və xarakterini təxmin etmək imkanı mövcuddur
- Müxtəlif akustik xüsusiyyətlərə malik komponentlərin ərintilərinin quruluşunu təyin etmək qabiliyyəti var
- İstismara və ətrafdakı insanlara zərərsizdir, həmçinin ətrafdakı avadanlıqlara və materiallara heç bir təsir göstərmir
- Portativ, yüksək dərəcədə avtomatlaşdırılmış və ya uzaqdan idarə olunan formada istifadə edilə bilər
- Nəticələr dərhal əldə edilir, bu da yerində qərar qəbul etməyə imkan yaradır
- Yalnız bir səthə çıxış lazım olur, yəni yoxlanılan məhsulun bir tərəfinə çıxış kifayət edir.
- Testlər üçün referans standartlar və daimi kalibrləmə tələb olunur
- Səthin təmizliyi tələb olunur
- Avadanlıq bahalıdır
- Kobud səthlərdə yoxlama əlverişsiz ola bilər
- Nazik qalınlıqlı materialların yoxlanılması əlçatan deyil (minumum qalınlıq 10mm)
- Yüksək texniki bilikli operator tələbi olunur.
- ↑ Nondestructive Flaw Detection in Metallic Components Quality magazine August 2015 issue Pages 31-32 by Dan DeVries
- ↑ Matlack, K. H.; Kim, J.-Y.; Jacobs, L. J.; Qu, J. "Review of Second Harmonic Generation Measurement Techniques for Material State Determination in Metals" (PDF). Journal of Nondestructive Evaluation (ingilis). 34 (1). 1 mart 2015: 273. doi:10.1007/s10921-014-0273-5. hdl:20.500.11850/103909. ISSN 0195-9298. 5 may 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 30 aprel 2025.
- ↑ Mostavi, Amir; Kamali, Negar; Tehrani, Niloofar; Chi, Sheng-Wei; Ozevin, Didem; Indacochea, J. Ernesto. "Wavelet Based Harmonics Decomposition of Ultrasonic Signal in Assessment of Plastic Strain in Aluminum". Measurement. 106. 2017: 66–78. Bibcode:2017Meas..106...66M. doi:10.1016/j.measurement.2017.04.013.
- ↑ https://www.nde-ed.org/EducationResources/CommunityCollege/Ultrasonics/EquipmentTrans/Couplant.htm Arxiv surəti 22 aprel 2020 tarixindən Wayback Machine saytında Couplant Iowa State University - Center for Non-Destructive Evaluation retrieved 8//1/2021