Vergi rəqabəti — dövlətlərin fiskal yüklərin azaldılması vasitəsilə istehsal resurslarının axınını təşviq etmək və ya onların çıxışını dayandırmaq məqsədilə həyata keçirdiyi tənzimləyici rəqabət forması.[1] Bu, adətən bir hökumətin xarici birbaşa investisiya, dolayı investisiya (maliyyə qoyuluşları) və yüksək ixtisaslı insan resurslarını cəlb etmək üçün ümumi vergi səviyyəsini minimuma endirməsi və ya xüsusi vergi güzəştləri tətbiq etməsi ilə müşayiət olunur. Bu yolla ölkə özünə müqayisəli üstünlük yaratmağa çalışır.
İqtisadçılar iqtisadi inkişaf stimullarını tez-tez səmərəsiz, baha başa gələn və təhrifedici hesab edirlər.
XX əsrin ortalarına qədər kapitalın və insanların sərbəst hərəkətinə əngəllər mövcud olduğundan dövlətlərin vergi siyasətində daha çox müstəqillik vardı. Qloballaşmanın tədricən güclənməsi bu baryerləri zəiflədərək kapital axınlarının artmasına və əmək resurslarının daha çox mobilləşməsinə səbəb olmuşdur.
2020-ci ildə aparılan bir araşdırmaya görə, vergi rəqabəti əsasən mobilliyi yüksək olan şirkətlər üçün vergilərin azalmasına gətirib çıxarır və bizneslərin yerləşmə səmərəliliyinə ciddi təsir göstərmir.[2] ABŞ üzrə 2020-ci il NBER tədqiqatı isə bəzi sübutların dövlət və yerli səviyyədə vergi güzəştlərinin məşğulluğun artmasına səbəb olduğunu, lakin ümumi iqtisadi artıma əhəmiyyətli təsir göstərmədiyini ortaya qoymuşdur.[3]
Avropa İttifaqı (Aİ) vergi rəqabətinin rolunu açıq şəkildə nümayiş etdirir. Kapital və insanların sərbəst hərəkəti üçün maneələr minimum səviyyəyə endirildiyindən bəzi ölkələr (məsələn, İrlandiya Respublikası) aşağı korporativ vergi dərəcələri ilə böyük həcmdə xarici sərmayə cəlb etmişdir. Bu ölkələr infrastrukturun (yollar, telekommunikasiya və s.) maliyyələşdirilməsini isə Aİ fondlarından təmin etmişdir. Lakin xalis donor dövlətlər (məsələn, Almaniya) aşağı vergilərlə investisiya cəlb edən ölkələrə infrastruktur köçürməsinə qarşı çıxmışdır. Bununla yanaşı, yüksək vergilərə baxmayaraq iqtisadi tərəqqi əldə etməyən Yunanıstan və Portuqaliya kimi ölkələrə etiraz edilməmişdir.[4]
Aİ inteqrasiyası istehlak vergilərinin də harmonizasiyası üçün təzyiq göstərməkdədir.[5] Üzv ölkələrdə ƏDV dərəcəsi əsas zolaqda minimum 15% olmalı, güzəştli vergi tətbiq edilə biləcək məhsul və xidmətlərin siyahısı isə məhdudlaşdırılmışdır. Buna baxmayaraq, vahid valyuta (avro), e-ticarətin artması və coğrafi yaxınlıq səbəbindən insanlar ƏDV fərqlərindən faydalanaraq alış-veriş etməyə davam edirlər.[6]
Aİ-nin qonşuluğunda xüsusi vergi rejimləri saxlayan İsveçrə kimi ölkələr də bu sahədə müəyyən güzəştlərə getməyə məcbur olmuşdur.
Vergi rəqabətinə dair baxışlar müxtəlifdir. Tərəfdarları iddia edirlər ki, bu siyasət vergi ödəyiciləri və qlobal iqtisadiyyat üçün faydalıdır.[7] Bəzi iqtisadçılar aşağı korporativ vergi dərəcələrinin iqtisadi artımı stimullaşdıraraq ümumi vergi yığımını artırdığını qeyd edirlər. Digərləri isə hesab edirlər ki, rəqabət şirkətlər arasında faydalı olsa da, dövlətlər arasında vergi rəqabəti həmişə mənfi nəticələr doğurur.[8]
Bəzi müşahidəçilər vergi rəqabətini yüksək maaşlı iş yerlərinin yaradılması vasitəsilə işçi qüvvəsinin rifahını yaxşılaşdırmaq üçün əsas siyasət kimi qiymətləndirirlər.[9] Digərləri isə bunun əsasən investorların xeyrinə olduğunu, çünki işçilərin həm daha aşağı vergilər, həm də daha yüksək gəlir bölgüsü hesabına daha yaxşı təminat ala biləcəyini bildirirlər.[10]
- ↑ Jensen, Nathan M.; Malesky, Edmund J. The Economic Case Against Investment Incentives. Incentives to Pander: How Politicians Use Corporate Welfare for Political Gain (ingilis). 2018. 41–57. doi:10.1017/9781108292337.004. ISBN 9781108292337. İstifadə tarixi: 10 mart 2020.
- ↑ Mast, Evan. "Race to the Bottom? Local Tax Break Competition and Business Location". American Economic Journal: Applied Economics (ingilis). 12 (1). 2020: 288–317. doi:10.1257/app.20170511. ISSN 1945-7782.
- ↑ Slattery, Cailin R; Zidar, Owen M. "Evaluating State and Local Business Tax Incentives". National Bureau of Economic Research. Working Paper Series. 2020. doi:10.3386/w26603.
- ↑ Mitchell, Daniel. Tax Competition // Hamowy, Ronald (redaktor). Tax Competition. The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: SAGE Publishing; Cato Institute. 2008. 500–503. doi:10.4135/9781412965811.n307. ISBN 978-1412965804. LCCN 2008009151. OCLC 750831024.
...low-tax jurisdictions play a valuable and desirable role.
- ↑ Rappeport, Alan. "Yellen calls for a global minimum corporate tax rate". The New York Times (ingilis). 5 aprel 2021. ISSN 0362-4331. İstifadə tarixi: 5 aprel 2021.
Treasury Secretary Janet L. Yellen made the case [...] for a global minimum tax, kicking off the Biden administration’s effort to help raise revenue in the United States and prevent companies from shifting profits overseas to evade taxes. Ms. Yellen, in a speech to the Chicago Council on Global Affairs, called for global coordination on an international tax rate that would apply to multinational corporations regardless of where they locate their headquarters. Such a global tax could help prevent the type of “race to the bottom” that has been underway, Ms. Yellen said, referring to countries trying to outdo one another by lowering tax rates in order to attract business.
- ↑ Story, Louise. "As Companies Seek Tax Deals, Governments Pay High Price". The New York Times. 1 dekabr 2012. 22 may 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 iyun 2017 – NYTimes.com vasitəsilə.
- ↑ Brill, Alex; Hassett, Kevin, "Revenue Maximising Corporate Income Taxes: The Laffer Curve in OECD Countries", Working Paper #137, American Express Institute, 31 iyul 2007
- ↑ Hines, James R., "Do Tax Havens Flourish?", Tax Policy and the Economy, Cambridge, MA: MIT Press, 19, 2005: 66, doi:10.1086/tpe.19.20061896, hdl:2027.42/39181
- ↑ Tax Competition – Was Charles Tiebout Joking? Fools Gold Blog, 23 aprel 2015, Archived from the original on 26 aprel 2015, İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2016
- ↑ IFC Forum – Tax Competition, 12 oktyabr 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 12 aprel 2011
- Harmful Tax Competition (EU DG for Taxation and Customs Union)
- International tax competition: globalisation and fiscal sovereignty, Rajiv Biswas, Commonwealth Secretariat, 2002, ISBN 0-85092-688-2
- International Financial Centres (IFC) Forum on tax competition
- A competitive tax system is a better tax system, Nicholas Shaxson, Ellie Mae O'Hagan
- Tax Competition and Inequality – The Case for Global Tax Governance, Thomas Rixen, 2010
- Taxation, Productivity and Prosperity, Martin Wolf, Financial Times, 2012
- "Explore Government Subsidies". The New York Times. 1 dekabr 2012. İstifadə tarixi: 6 iyun 2017.