Xalid Hüseyni (ing. Khaled Hosseini, fars. خالد حسینی; 4 mart 1965[1][2][…], Kabil[3]) — əfqan əsilli amerikalı yazıçı[4], BMT Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının (UNHCR) xoşməramlı səfiri və keçmiş həkimdir[5] Onun ilk romanı “Çərpələng uçuran” (2003) həm tənqidi, həm də kommersiya baxımından böyük uğur qazanmışdır. Bu roman və sonrakı əsərləri ən azı qismən Əfqanıstanda cərəyan edir və baş qəhrəmanları əfqan olur. Hüseyninin əsərləri dünya oxucuları arasında əfqan xalqı və mədəniyyəti ilə bağlı məlumatlılığın artmasına səbəb olmuşdur. Hüseyni Kabil (Əfqanıstan) şəhərində diplomat ailəsində dünyaya gəldikdən sonra qısa müddət İran və Fransada yaşamışdır. O, 15 yaşında olarkən ailəsi ABŞ-a sığınacaq üçün müraciət etmiş və Hüseyni sonradan bu ölkənin vətəndaşı olmuşdur. Hüseyni 2003-cü ilə – 38 yaşına qədər Əfqanıstana geri qayıtmamışdır. Bu təcrübə onun “Çərpələng uçuran” romanındakı baş qəhrəmanın taleyinə bənzəyir. Sonrakı müsahibələrində Hüseyni etiraf etmişdir ki, Sovet işğalı və sonrakı müharibələrdən əvvəl ölkəni tərk edə bildiyinə görə “sağ qalanın günahı” (survivor's guilt) hissini yaşamışdır. Tibb fakültəsini bitirdikdən sonra Hüseyni Kaliforniyada həkim kimi işləyib və bu vəziyyəti “razılaşdırılmış evlilik” kimi təsvir edib[6] “Çərpələng uçuran” romanının uğuru ona tibbi fəaliyyətini dayandıraraq tam yazıçı kimi işləməyə imkan verdi. Onun üç romanının hər biri həm tənqidi, həm də kommersiya baxımından böyük uğur qazanmışdır. “Çərpələng uçuran” “The New York Times”ın ən çox satılan kitablar siyahısında 101 həftə qalmış, o cümlədən üç həftə ardıcıl olaraq birinci yerdə olmuşdur. Onun ikinci romanı “Min möhtəşəm günəş” (2007) siyahıda 103 həftə qalmış, 15 həftə birinci yerdə qərarlaşmışdır. Üçüncü romanı “Və dağlardan səda gəldi” (2013) isə siyahıda 33 həftə qalmışdır. Yazıçılıqla yanaşı, Hüseyni qaçqınların müdafiəsi ilə də məşğul olur və UNHCR ilə birlikdə Əfqanıstana qayıdan əfqan qaçqınlarını dəstəkləmək üçün Xalid Hüseyni Fondunu təsis etmişdir.
| Xalid Hüseyni | |
|---|---|
| ing. Khaled Hosseini fars. خالد حسینی | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | 4 mart 1965[1][2][…] (60 yaş) |
| Doğum yeri |
|
| Uşağı | 2 |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | həkim, romançı, həkim-yazıçı[d], yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 2003-cü ildən |
| Əsərlərinin dili | ingilis dili |
| Tanınmış əsərləri | |
| khaledhosseini.com | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xalid Hüseyni 4 mart 1965-ci ildə Əfqanıstanın Kabil şəhərində beş uşağın ən böyüyü olaraq dünyaya gəlmişdir. Atası Nasir Kabildə Xarici İşlər Nazirliyində diplomat kimi çalışırdı, anası isə qızlar liseyində fars dili müəlliməsi idi; hər ikisi Heratdan idi. Etnik mənsubiyyəti barədə Hüseyni deyib: “Mən tam olaraq heç bir millətdən deyiləm. Məndə həm puştun, həm də tacik qanı var.” Anasının ailəsinin puştunların Məhəmmədzay tayfasından olduğu güman edilir. Hüseyni öz uşaqlığını imtiyazlı hesab edir. O, uşaqlığının səkkiz ilini Kabilin varlıların yaşadığı Vazir Əkbər Xan məhəlləsində keçirmişdir. O, bacısı Rayanın qadın olması səbəbilə heç vaxt ayrı-seçkilik görmədiyini deyir və Kabili inkişaf edən, kosmopolit, canlanmış bir şəhər” kimi təsvir edir. Uşaqlıqda tez-tez əmioğlanları ilə çərpələng uçurduğunu xatırlayır. 1970-ci ildə ailə İrana köçmüş və atası burada Əfqanıstan səfirliyində işləməyə başlamışdır. 1973-cü ildə ailə yenidən Kabilə qayıtmış və həmin ilin iyul ayında Hüseyninin ən kiçik qardaşı dünyaya gəlmişdir. 1976-cı ildə, Hüseyni 11 yaşında olarkən, atası Parisdə iş tapmış və ailə Fransaya köçmüşdür[7] .1978-ci il Aprel inqilabından sonra PDPA hakimiyyəti ələ keçirdiyi üçün ailə Əfqanıstana qayıda bilməmişdir. 1980-ci ildə Sovet–Əfqan müharibəsinin başlamasından az sonra onlar ABŞ-a siyasi sığınacaq üçün müraciət etmiş və San-Xose (Kaliforniya) şəhərində məskunlaşmışdır. Hüseyni ABŞ-a gələndə 15 yaşında idi və ingiliscə bilmirdi. O, bu təcrübəni “mədəni şok” və “çox yad bir mühit” kimi təsvir edir. Baxmayaraq ki, ailə müharibədən uzaqda idi, onlar yaxınlarının vəziyyətindən xəbərdar olurdu. Hüseyni belə izah edir:
“Bizim Kabildə çoxlu qohum və dostlarımız var idi. 1973-cü il çevrilişindən fərqli olaraq kommunist çevrilişi çox zorakı oldu. Bir çox insan həbs edildi, güllələndi, itkin düşdü. Keçmiş hakimiyyət və ya kral ailəsi ilə əlaqəsi olan demək olar ki, hər kəs təqib edildi, həbs olundu və ya yox edildi. Biz Avropada olduğumuz halda dostlarımızın və qohumlarımızın başına gələnləri eşidirdik. Bəziləri həbsdə idi, bəziləri isə qeyb olmuşdu və bir daha heç ortaya çıxmadı. Arvadımın əmisi Kabildə məşhur müğənni və bəstəkar idi və kommunistləri açıq şəkildə tənqid edirdi – və o, yoxa çıxdı. Bu günə qədər başına nə gəldiyini bilmirik. Kütləvi edamlar, dəhşətli xəbərlər eşidirdik. Hər şey çox sarsıdıcı idi və bizə real olaraq təsir edirdi[4].”
Hüseyni Röya ilə evlidir və onların iki övladı var. Ailə Şimali Kaliforniyada yaşayır. O, fars və puştu dillərində sərbəst danışır və özünü dünyəvi müsəlman kimi təsvir edir. 2022-ci ilin iyul ayında Hüseyni sosial media vasitəsilə 21 yaşlı uşağının transgender olduğunu açıqladı[7]. Hüseyni 1984-cü ildə San-Xose şəhərindəki Independence High School-u bitirmiş, daha sonra Santa Clara Universitetinə daxil olmuş və 1988-ci ildə biologiya ixtisası üzrə bakalavr dərəcəsi almışdır. Bir il sonra Kaliforniya Universitetinin San-Dieqo Tibb Fakültəsinə daxil olmuş və 1993-cü ildə tibb doktoru (M.D.) dərəcəsi ilə məzun olmuşdur. 1997-ci ildə Los-Ancelesdəki Cedars-Sinai Tibb Mərkəzində daxili xəstəliklər üzrə rezidenturanı tamamlamışdır. “Çərpələng uçuran” nəşr olunduqdan sonra təxminən bir il yarım hələ də həkim kimi çalışmış, ümumilikdə isə on ildən çox tibbi praktikada olmuşdur.
.jpg)
2003-cü ildə Xalid Hüseyni ilk romanı **“Çərpələng uçuran”**ı nəşr etdirdi. Roman uşaqlıq travması ilə yaşayan və atasına yaxınlaşmağa çalışan gənc oğlan – Əmirin həyatından bəhs edir. Hadisələr Əfqanıstanda monarxiyanın devrilməsindən Taliban rejiminin süqutunadək olan dövrü, həmçinin ABŞ-ın San-Fransisko körfəzi bölgəsini – xüsusilə Fremon şəhərini əhatə edir. Nielsen BookScan məlumatına görə, bu roman ABŞ-da 2005-ci ilin ən çox satılan kitabı olmuşdur. Hüseyni eyni zamanda romanın audio versiyasını da özü səsləndirmişdir. “Çərpələng uçuran” əsəri əsasında eyniadlı film çəkilmiş və 2007-ci ilin dekabrında nümayiş olunmuşdur. Filmin sonunda Hüseyni də kiçik bir epizodda görünür – Əmir Sovraba çərpələng aldıqdan sonra onu birlikdə uçurduqları səhnədə. Hüseyninin ikinci romanı olan “Min möhtəşəm günəş” də Əfqanıstanda cərəyan edir və 2007-ci ildə nəşr olunmuşdur. Bu əsər də birinci romanında toxunduğu mövzulara qayıdır, lakin bu dəfə hadisələr qadın baxış bucağından təqdim edilir. Roman Məryəm və Leyla adlı iki qadının taleyini danışır; onlar Məryəmin həyat yoldaşı Leylanı da ikinci arvad olaraq aldıqdan sonra bir-birinə bağlanırlar. Əsərdə Əfqanıstanın Sovet işğalından Taliban hakimiyyətinə, sonra isə Taliban sonrası bərpa dövrünə qədər olan otuz illik çətin mərhələsi təsvir edilir. Roman 22 may 2007-ci ildə Riverhead Books tərəfindən yayımlanmış, eyni vaxtda Simon & Schuster audio versiyası da çıxmışdır. Sonradan əsərin ekranlaşdırma hüquqları prodüser Skott Rudin və Columbia Pictures tərəfindən alınmışdır.
Hüseyninin üçüncü romanı “Və dağlardan səda gəldi” 21 may 2013-cü ildə çap edilmişdir. Nəşrdən əvvəl Hüseyni bildirmişdi:
“Mən ailə mövzusuna yenə və yenə qayıdan bir yazıçıyam. Əvvəlki romanlarımın mərkəzində ata və ana hekayələri dayanırdı. Yeni romanım da çoxnəsilli ailə hekayəsidir, bu dəfə qardaş və bacılar üzərində qurulub – onların bir-birini sevmə, yaralama, xəyanət etmə, hörmət göstərmə və fədakarlıq etmə yolları üzərində.”
Hüseyni hazırda BMT Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının (UNHCR) xoşməramlı elçisidir. O, Xalid Hüseyni Fondu vasitəsilə Əfqanıstanda humanitar yardım proqramları həyata keçirir. Fondun yaranması Hüseyninin 2007-ci ildə UNHCR ilə Əfqanıstana etdiyi səfərdən ilhamlanmışdır. Fondun əsas məqsədi vətənə qayıdan əfqan qaçqınları üçün evlərin tikilməsinə maddi dəstək göstərməkdir. 2018-ci ildə Hüseyni “Dəniz duası” adlı illüstrasiyalı qısa hekayə çap etdirmişdir. Bu əsər Avropaya keçməyə çalışarkən suda boğulan üç yaşlı suriyalı qaçqın Alan Kürdinin faciəsindən ilhamlanmışdı. Kitab satışından əldə edilən gəlir UNHCR və Xalid Hüseyni Fonduna ianə edilmişdir.
Uşaq ikən Hüseyni çoxlu fars poeziyası oxuyurdu. O, xüsusilə Mövlana, Ömər Xəyyam, Əbdülqadir Bədil və Hafiz kimi klassik şairlərin təsiri altında qalmışdır. Uşaqlıq illərində Cek Londonun “Ağ diş” əsərinin fars dilinə tərcüməsi, eləcə də “Alisa möcüzələr ölkəsində” və Mikki Spillanın “Mayk Hammer” detektiv seriyasının tərcümələri də onun yaradıcılığında mühüm rol oynamışdır. Musiqi də isə Hüseyninin əsas ilham mənbələrindən biri əfqan müğənnisi Əhməd Zahirdir. O, BBC Radio 4-də “Saturday Live” proqramında miraslarına daxil olan iki mahnını – “Madar” və “Aye Padesha Khuban”ı seçmiş, Zahirə “Əfqan Elvisi” deyə müraciət etmiş və onun musiqisinin uşaqlıq xatirələrinin ən vacib hissələrindən biri olduğunu bildirmişdir.
- Çərpələng uçuran (ing. The Kite Runner, 27 may 2003)
- Min möhtəşəm günəş (ing. A Thousand Splendid Suns, 22 may 2007) [1]
- Və dağlardan səda gəldi (ing. And the Mountains Echoed, 21 may 2013)
- Dəniz duası (2018)
- ↑ 1 2 Pallardy R., J.E. Luebering Khaled Hosseini // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Khaled Hosseini // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #128794755 // Gemeinsame Normdatei (alm.). 2012—2016.
- ↑ 1 2 "Xalid Hüseyni". Qanun Nəşriyyatı (azərb.). qanun.az. 6 mart 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2014.
- ↑ Bilal, ibn Rasheed. The not-so-curious case of Khaled Hosseini (ingilis). at the Wayback Machine. Jang Group of Newspapers. October 22, 2013,.
- ↑ Miller,, David. "Khaled Hosseni author of Kite Runner talks about his mistress: Writing" (ingilis). Loveland Magazine. 7 iyun 2013.
- ↑ 1 2 "ABŞ bestselleri Xədicə İsmayılın tərcüməsində - TƏQDİMAT" (azərb.). kulis.az. 23 may 2011. 19 sentyabr 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2014.