Züd-Ost Qoltuq

Züd-Ost Qoltuq kəndi Azərbaycan SSR dönəmində təsis edilib. Kəndin adı alman dilindən tərcümədə "Cənub-Şərq Kolu" mənasını verir və bu da onun coğrafi mövqeyinə işarə edir.^[2] Kənddə Sovet dövrünün tipik infrastrukturu mövcud idi. Buraya məktəb, tibb müəssisəsi və kənd təsərrüfatı obyektləri, kitabxana, qış və yay kinoklubları daxildir. Sovetlər dağılandan sonra kəndin bəzi obyektləri fəaliyyətini dayandırmışdır.^[3]

Kürün deltasında, çayla Xəzərin əmələ gətirdiyi bucaqda Qoltuq adlı iki yaşayış məskəni var. Züd-Ost (Cənub-Şərq) və Nord-Ost (Şimal-Şərq) adlanan Qoltuq kəndləri XIX əsrin son rübündə təşəkkül tapmış, əsrimizin əvvəllərində isə xeyli genişlənmişdir. Bucaq mənası bildirən Qoltuq əsl türk sözüdür və körfəz kimi coğrafi anlayış bildirir. Bu söz dilimizin izahlı lüğətində çay və dəniz sahilində su girintisi, körfəz kimi mənalandırılır. Kəndin tarixi, əsasən də Sovet təsərrüfat sisteminin qurulması və inkişafı ilə bağlıdır.

Kənddə bir neçə məhəllə adı mövcuddur. Burada Həmşərilər (koçevka), Sayıllılar, Qaravəllilər, Partlamalılar məhəlləsi var. Əsl Qoltuğun özü isə Kürün indiki Axmaz qolunun - Qobunun cənubunda salınmışdı. Əsrin 60-cı illərində Qoltuqda yeni bir məhəllə — Kazımabad məhəlləsi salındı. Burada ilk evi Kazım adlı bir şəxs tikdirdiyi üçün belə adlandırılıb.^[4] Cənubi Azərbaycandan əsasən də Ərdəbildən köçüb gələn insanlar burada "Həmşəri" məhəlləsini salıblar. Onları həm də "koçevka" (köçərilər) adlandırırlar.

Deyilənə görə, ehtiyac üzündən bura yığışan adamlar balıq vətəqələrində işlədiklərindən güzəranları çox pis keçirmiş. Heyvanlar olmadıqları üçün çarıq tikdirməyə gönləri də yox imiş. Qum üstündə qadınlı kişili ayaqyalın gəzdiklərindən "ayaqyalın qoltuqlu" ifadəsi yaranmışdır.

Yaşayış məntəqəsində malakanlar tərəfindən tikilmiş XIX əsr aid Kilsə var (İnventar nömrəsi: 4935). 1916-cı ildə Züd-Ost Qoltuq-da beşillik rus-tatar məktəbi fəaliyyətə başlayıb. Məktəbin ilk direktoru Mirzə Heydər Qəniyev olub (Anatollu Qəniyevin atası). 1938-ci ilə kimi məktəb beynəlmiləl məktəb kimi fəaliyyət göstərib.

Züd-Ost Qoltuq hazırda Neftçala şəhərinin cənub tərəfində geniş bir ərazini əhatə edir. Kənd Neftçala rayonunun Xəzər dənizi sahilində yerləşir.

Əhali kənd təsərrüfatı və balıqçılıqla məşğuldur. Sovet dövründə əhali kənd təsərrüfatı kolxozlarında və balıqçılıq təsərrüfatlarında çalışırdı.

Züd-Ost Qoltuq kəndinin iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatı və balıqçılıq idi. Hazırda kənddə əhali əsasən balıqçılıq və kənd təsərrüfatı məhsulları əkilir. Kənd Xəzər dənizi sahilində yerləşiyi üçün balıqçılıq burada əhəmiyyətli fəaliyyət sahəsidir.

Vaxtı ilə rusların KOÇEVKA (düşərgə, köç yeri) adlandırdığı məhəllədə ruslarla yanaşı Cənubi Azərbaycandan gələnlər də yaşayırdı (həmşərilər). Əhalinin dəqiq sayı ilə bağlı məlumatlar mövcud deyil.

Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı, professor Sakit Məmmədov, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Əlif Piriyev, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olmuş məşhur müğənni Anatollu Qəniyev, ədəbiyyatşünas-alim, filologiya elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü İmamverdi Əbilov, filologiya elmləri doktoru, dilçi alim, professor Tofiq Hacıyev, tənqidçi, publisist Azər Turan, filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Tərlan Quliyev Qoltuqdandır.

• Nord-Ost Qoltuq