Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinAntik mifologiya, klassik mifologiya, klassik yunan-Roma mifologiyası, yunan və Roma mitologiyası və ya yunan-Roma mitologiyası — antik yunan və romalıların miflərinin həm mövzu, həm də onların mədəni qavrayış vasitəsilə istifadə olunması və ya çevrilməsi nəticəsində öyrənilməsi prosesi. Bu mifologiyalar fəlsəfə və siyasi düşüncə ilə yanaşı, sonrakı Qərb mədəniyyəti boyu klassik antik dövrün ən mühüm qalıqlarından (irs elementlərindən) birini nümayiş etdirir.[1] Yunan dilində mythos sözü danışılan sözə və ya nitqə istinad edir, lakin eyni zamanda nağıl, hekayə və ya rəvayət mənasını da ifadə edir.[2]
Orta əsrlər və intibah dövrü boyunca, Latın dili Avropada beynəlxalq təhsil üçün dominant dil olaraq qaldığı vaxtlarda, mifoloji adlar demək olar ki, həmişə latın formasında təqdim olunurdu. XIX əsrdə Yunanıstanın mədəni dirçəlişi ilə birlikdə yunan adlarından daha tez-tez istifadə olunmağa başlandı;[3] həm "Zevs", həm də "Jove" klassik panteonun ali ilahının adı kimi geniş şəkildə işlədilirdi (hər iki ad eyni ilaha aiddir, "Jove" onun Roma mifologiyasındakı versiyasıdır).
Klassik mitologiya – yunan və Roma ənənələrinə aid mifləri ifadə etmək üçün tez-tez istifadə olunan bir termindir. Miflərin ilkin olaraq şifahi ənənə ilə formalaşdığına inanılır; savadlılıq dövrünə isə Homer və Hesiod (təxminən e.ə. 700) ilə keçilir. Daha sonralar mifləri tədqiq edən və ya yığanların, bəzən isə mifologiya ilə bağlı bütün ədəbi əsərlərin tədqiqi mifoqrafiya, bu işi görənlər isə mifoqraf adlanır.[2]
Yunan mifləri antik yunan dini ilə bağlı rəvayətlər idi və adətən ilahların, digər fövqəltəbii varlıqların və insan sərhədlərini aşan qəhrəmanların hərəkətlərini təsvir edirdi. Yunan miflərinin əsas mənbələri arasında Homerin "İliada" və "Odisseya" dastanları yer alır. Bundan başqa, Esxil, Sofokl və Evripid kimi müəlliflərin əsərlərindən də istifadə olunur. Miflərin tanınmış versiyaları çox vaxt fərdi sənətkarların yaradıcılığı və janr ənənələri tərəfindən formalaşdırılan mürəkkəb ədəbi əsərlərdə, habelə vaza rəsmləri və digər təsviri incəsənət formalarında mühafizə edilmişdir. Bu formalarda mifoloji süjetlər çox vaxt əyləncə və hətta komediya ("Qurbağalar") və ya sosial məsələlərin tədqiqi ("Antiqona") kimi əsasən dini olmayan məqsədlərə xidmət edirdi.
Roma mifləri isə antik Romanın əfsanəvi mənşəyi, dini institutları və əxlaqi modelləri ilə bağlı ənənəvi hekayələrdir. Bu miflərdə diqqət əsasən insan fəaliyyətlərinə yönəlir və ilahların müdaxiləsi yalnız ara-sıra baş verir, lakin geniş şəkildə ilahi şəkildə təyin olunmuş tale anlayışı mövcuddur. Roma mifləri, məsələn Livinin "Ab urbe condita" əsərinin ilk kitablarında olduğu kimi, Roma tarixşünaslığı ilə dinamik əlaqəyə malikdir.[4] Roma miflərinin ən məşhur nümunəsi Romul və Remin doğulması və qardaş qətli ilə (fratrisid) müşayiət olunan, Roma Respublikasındakı siyasi parçalanmanın uzun tarixini əks etdirən şəhərin təsisi haqqında rəvayət ola bilər.[5]
Hellenizasiya dövründə Roma ədəbiyyatı və mədəniyyəti yunan mifologiyasından geniş şəkildə təsirlənmişdir. Məsələn, yunan ilahı Ares və İtaliya ilahı Mars hər ikisi müharibə ilahı olsa da, onların hər birinin cəmiyyətdəki rolu və dini tətbiqləri adətən diqqətəlayiq dərəcədə fərqli idi; lakin Roma ədəbiyyatında və incəsənətində romalılar Areslə bağlı hekayələri Mars adı altında yenidən şərh etmişdirlər. Daha sonrakı Qərb mədəniyyətinə ən böyük təsir göstərən yunan-Roma miflərinin ədəbi məcmusu isə Avqust dövrünün şairi Ovidin "Metamorfoza" əsəridir.
- ↑ Entry on "mythology" in The Classical Tradition, edited by Anthony Grafton, Glenn W. Most, and Salvatore Settis (Harvard University Press, 2010), p. 614 et passim.
- ↑ 1 2 "Basic Aspects of the Greek Myths - Greek Mythology Link". www.maicar.com. İstifadə tarixi: 7 dekabr 2016.
- ↑ Francis Haskell and Nicholas Penny, Taste and the Antique: The Lure of Classical Sculpture 1500-1900 (Yale University Press, 1981, 1998), p. xv.
- ↑ Alexandre Grandazzi, The Foundation of Rome: Myth and History (Cornell University Press, 1997), pp. 45–46.
- ↑ T.P. Wiseman, Remus: A Roman Myth (Cambridge University Press, 1995) passim.