Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinBayram oldu — Molla Pənah Vaqifin şeiri. "Bayram oldu" şeiri Vaqifin ömrünün 42 illik Qazax dövrünə, Qarabağ xan sarayına daxil olmazdan əvvəlki dövrə aiddir. Bu dövrdə şair maddi sıxıntı çəkmişdir, nisbətən kasıb güzəranı var idi. Şeirdə bu açıq-aydın görünür.[1]
| Bayram oldu | |
|---|---|
| Müəllif | Molla Pənah Vaqif |
| Orijinal dili | azərbaycanca |
 Bayram oldu Vikimənbədə | |
Şeirdə XVIII əsr Azərbaycan insanının vəziyyətinin, məişətinin açıq şəkildə təsvir edilməsi erkən realizmin konkret addımı idi.[2] "Bayram oldu" şeirindən "Görmədim" müxəmməsinədək keçilən yaradıcılıq yolu Molla Pənah Vaqifin erkən realizm ədəbi cərəyanının təkamülünü və inkişafını göstərir.[3] Bu şeir özündən sonra ortaya çıxacaq yeni ədəbi mərhələnin bünövrəsini hazırlayan erkən yeni dövr ədəbiyyatı nümunəsidir.[4] Əsər Molla Pənah Vaqifin şikayətnaməsidir. Burada sadəcə bir adam və ya ailənin vəziyyəti yox, kasıb xalqın vəziyyəti təsvir edildiyi üçün onu "XVIII əsr Azərbaycan ədəbiyyatının da şikayətnaməsi" adlandırmaq mümkündür. "Bayram oldu" şeiri "Füzuli şikayətnamə"sinin davamı, Mirzə Ələkbər Sabirin "Nədamət və şikayət"inin əvvəlidir.[5]
Aşıq Hüseyn Bozalqanlı Vaqifin "Bayram oldu" şeirinə "Bayram gəlib hamı geyib zər-ziba" adlı nəzirə yazmışdır.[6] Bu qoşma şəkli xüsusiyyətləri, qafiyəsi, rədifi, məzmunu etibarilə Molla Pənah Vaqifin təsiri altında yazılmışdır.[6]
Molla Pənah Vaqifin "Bayram oldu" şeiri onun ömrünün 42 illik Qazax dövrünə, Qarabağ xan sarayına daxil olmazdan əvvəlki dövrə aiddir. Bu dövrdə şair maddi sıxıntı çəkmişdir, nisbətən kasıb güzəranı var idi. "Bayram oldu" şeirində bu aydın görünür.[1] Firudin bəy Köçərli Vaqifin bu dövrünü belə təsvir edir: "Əvvəl vaxtlarda Molla Pənahın məaşı çox təng keçirmiş. Bu barədə həzl təriqi ilə münasibi-hal bu şeirləri yazıbdır ki, onun pərişan halını və şikəstə xatirini eyni ilə bəyan edir." Araz Dadaşzadə də bu dövrdə Vaqifin sıxıntı çəkdiyini və bu münasibətlə "Bayram oldu" şeirini yazdığını qeyd edir.[7]
"Bayram oldu" şeirində şair maddi ehtiyacdan, kasıblıqdan şikayətlənir:[1]
Bayram oldu, heç bilmirəm neyləyim…
Bizim evdə dolu çuval da yoxdur.
Dügüylə yağ hamı çoxdan tükənmiş
Ət heç ələ düşməz, motal da yoxdur.
Şeirdə Vaqif fikrini açıq şəkildə ifadə etməsə də, onun dövrün qanunlarından narazı olduğu aydın görünür. Bu şeirdə Vaqifin cəmiyyətə, var-dövlətə münasibəti əks olunur.[8] Şeirdəki "Bizim evdə dolu çuval da yoxdur" ifadəsi ədəbiyyatın realizmə, məişət məsələlərinə qayıdışının ifadəsi idi. Şeirdə XVIII əsr Azərbaycan insanının vəziyyətinin, məişətinin açıq şəkildə təsvir edilməsi erkən realizmin konkret addımı idi.[2] "Bayram oldu" şeirindən "Görmədim" müxəmməsinədək keçilən yaradıcılıq yolu Molla Pənah Vaqifin erkən realizm ədəbi cərəyanının təkamülünü və inkişafını göstərir.[3] Bu şeir özündən sonra ortaya çıxacaq yeni ədəbi mərhələnin bünövrəsini hazırlayan erkən yeni dövr ədəbiyyatı nümunəsidir.[4] Şeirin hələ şairin ilkin fəaliyyət dövründə yazılması onu göstərir ki, Vaqif bu dövrdə belə həyatı realist təqdim etməkdə maraqlı idi. Əsər Molla Pənah Vaqifin şikayətnaməsidir. Burada sadəcə bir adam və ya ailənin vəziyyəti yox, kasıb xalqın vəziyyəti təsvir edildiyi üçün onu "XVIII əsr Azərbaycan ədəbiyyatının da şikayətnaməsi" adlandırmaq mümkündür. "Bayram oldu" şeiri "Füzuli şikayətnamə"sinin davamı, Mirzə Ələkbər Sabirin "Nədamət və şikayət"inin əvvəlidir.[5]
Şeirin ikinci bəndində şair qeyd edir ki, varlılar yoxsulları naşükür adlandırır, burada Vaqif kənddən qovulmamaq üçün fikrini tam açıq ifadə etmir:[8]
Allaha bizmişik naşükür bəndə,
Bir söz desəm, dəxi qoymazlar kəndə.
Xalq batıb noğula, şəkərə, qəndə,
Bizim evdə axta zoğal da yoxdur.
Vaqif "Bayram oldu" şeirində özünü "kamalı olmayan" adam adlandırır. Burada şair məsələyə məcazi şəkildə yanaşır, dövrün gözü ilə özünü kamalsız adlandırır. Bu da zəmanəyə qarşı istehzadır. Vaqifə görə kamal var, ancaq hakim qüvvələr bu kamalı başa düşüb qiymətləndirə bilmir. Şairi ağrıdan da budur.[8]
"Bayram oldu" şeiri həm də kasıb ailələrdə Novruz bayramının poetik səhnəsidir. Noğul, düyü, motal, yağ, çuval kimi detallar şeirin ab-havasına baxmayaraq, əsərə bayram əhval-ruhiyyəsi verir. [9]
Molla Pənah Vaqifin "Bayram oldu" şeiri şairin daha sonra realizm mövzusunda yazacağı "Bax" rədifli qəzəli və "Görmədim" müxəmməsinin başlanğıc nöqtəsidir.[4] Molla Pənah Vaqif Aşıq Hüseyn Bozalqanlının yaradıcılığına böyük təsir etmişdir. Bozalqanlının qoşmalarında Vaqifin ifadələrinə çox təsadüf edilir. O, Vaqifin "Bayram oldu" şeirinə nəzirə (Bayram gəlib hamı geyib zər-ziba) yazmışdır:[6]
Bayram gəlib hamı geyib zər-ziba,
Bizdə nə bez, qədək, nə şal da yoxdur.
Qocaların şövqi olmaz söhbətə,
Nə başı eşqli cahıl da yoxdur.
Bu qoşma şəkli xüsusiyyətləri, qafiyəsi, rədifi, məzmunu etibarilə Molla Pənah Vaqifin təsiri altında yazılmışdır.[6]
- Bayram oldu (Müəllifi: Molla Pənah Vaqif)
- Bayram gəlib hamı geyib zər-ziba (Müəllifi: Aşıq Hüseyn Bozalqanlı)
- ↑ 1 2 3 Babayev, 2018. səh. 714
- ↑ 1 2 Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 116
- ↑ 1 2 Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 120
- ↑ 1 2 3 Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 146
- ↑ 1 2 3 Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 163
- ↑ 1 2 3 4 Səfiyeva, 2018. səh. 86
- ↑ Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 36
- ↑ 1 2 3 Səfərli, Yusifli, 2008. səh. 656-657
- ↑ Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv), 2022. səh. 151
- Y. M. Babayev. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (XIII–XVIII əsrlər). Dərslik. Təkrar nəşr. Bakı, "Elm və təhsil", 2018, 760 səh.
- Ə. Səfərli, X. Yusifli. "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (qədim və orta əsrlər)", Bakı, "Ozan", 2008, 696 səh.
- Molla Pənah Vaqif. Həyatı və yaradıcılığı (kollektiv). Sənətkarın elmi pasportu–31. Bakı, "Elm və təhsil", 2022, 342 səh.
- Vüsal Səfiyeva. Akademik Həmid Araslının folklorşünaslıq irsi. Bakı, Elm və təhsil, 2018, −156 səh.