Holarktika biocoğrafi regionu və ya Holarktik ekozon — dünyanın şimalında başdan-başa yerləşən bütün quru sahələrini bütöv şəkildə əhatə edən yaşayış sahələrinə müvafiq gəlir. Bu region, Şimali Afrika və Cənubi Asiya və Hindistan yarımqitəsi istisna olmaqla, Avrasiyanın tamamını əhatə edən Palearktika və Şimali Amerikanın cənubunda, Meksikanın şimal hissəsinədək uzanan əraziləri əhatə edən Nearktika biocoğrafi regionlarına ayrılır. Bu hissələr, müxtəlif alt ekoregionlara ayrılır.
Bəzi ekosistemlər və onlarla əlaqədar olan bitki və heyvan icmaları bu biocoğrafi regionun geniş ərazilərində, çoxsaylı qitələrdə yayılmışdır. Bu ekosistemlərin davamlılığı, regionun paylaşılmış buz dövrünün nəticəsi hesab olunur.
Boreal floristika aləmi Holarktik biocoğrafi regionuna müvafiq gəlir.[1]
Holarktik biocoğrafi regionunda müxtəlif ekosistemlər mövcuddur. Hər hansı bir ərazidə yerləşən ekosistemin tipi en dairəsinə və yerli coğrafiya ilə əlaqədardır. Ən şimalda, Arktik tundra zolağı Şimal Buzlu okeanının sahillərini əhatə edir. Bu torpaqların altında permafrost (arktik regionun daimi donmuş torpaq qatı) ilboyu donmuş vəziyyətdə qalır. Bu sərt böyümə şəraitində yalnız bir neçə bitki növü yaşaya bilir.
Tundranın cənubunda, Şimali Amerikadan Avrasiyaya qədər uzanan ərazini tayqa (boreal meşə) tutur. Bu sahə əsasən iynəyarpaqlı meşələrlə xarakterizə olunur. Daha cənubda isə ekosistemlər daha da müxtəlif olurlar: bəzi ərazilər mülayim çöllərlə örtülü olduğu halda, bəzilərində yarpaqlarını tökən ağacların üstünlük təşkil etdiyi mülayim meşələr yerləşir. Holarktikin daha cənuba uzanan hissələri isə, tipik olaraq, quraq mühit şərtlərinə adaptasiya etmiş bitki və heyvanların yaşadığı səhralara uzanır.[2]
Holarktik biocoğrafi regionun əksər yerlərində, en dairələri boyunca müxtəlif heyvan növləri yayılmışdır. Onlardan bəziləri qonur ayı, canavar, adi tülkü, Adi Sibir porsuğu, sığın, adi şimal maralı və quzğundur.[3]
- Qonur ayı (Ursus arctos) — Holarktikin dağlıq və yarı-açıq ərazilərində yayılmışdır. Əvvəllər daha geniş sahələrə yayılmış, lakin insan fəaliyyətinin inkişafı və yaşayış mühitlərinin parçalanması nəticəsində daha məhdud ərazilərə sıxışdırılmışdırlar. Hal-hazırda yalnız insanlar tərəfindən toxunulmamış ərazilərdə təbii şəkildə mövcudluqlarını davam etdirirlər.
- Canavar (Canis lupus) — tundradan səhraya kimi olduqca müxtəlif geniş yaşayış mühitlərində, onlara adaptasiya edilmiş populyasiyalarla yayılmışdır. Tarixi arealında növlərinin məhv edilməsi və insan fəaliyyəti nəticəsində ciddi zərər görsələr də, hələ də Holarktik biocoğrafi regionun böyük hissəsini əhatə edirlər.
- Adi tülkü (Vulpes vulpes) — yüksək adaptasiya qabiliyyətinə malik olan yırtıcıdır. Quru məməliləri arasında ən geniş yayılma sahəsinə sahib olanlardan biridir və müxtəlif yaşayış mühitlərinə, hətta insanların məskunlaşdığı ərazilərə belə adaptasiya edə bilirlər. Canavar kimi, Holarktikdə geniş şəkildə yayılmışdır.
- Adi Sibir porsuğu (Gulo gulo) — əsasən Arktik və boreal meşələrdə, həmçinin onların cənubundakı dağlıq ərazilərdə rast gəlinən dələlərin iri üzvüdür. Avrasiya və Şimali Amerikanın bəzi regionlarında da yayılmışdır.
- Sığın (Alces alces) — marallar fəsiləsinin ən iri canlı növüdür. Skandinaviya və Avrasiyadan tutmuş Şimali Amerikanın şərqinə qədər olan boreal meşələrdə yaşayır. Bəzi yerlərdə cənubdakı yarpağını tökən meşələrə kimi yayılmışdır.
- Adi şimal maralı (Rangifer tarandus) — Holarktikin şimal hissələrində yerləşən tundra və boreal meşələrində yayılmışdır. Avrasiyada əhliləşdirilmişdir. Müxtəlif yarım alt növlərə bölünərək fərqli yaşayış mühitlərinə və coğrafi ərazilərə adaptasiya etmişdir.
- Quzğun (Corvus corax) — ən iri və ən geniş yayılmış qarğalardan biridir. Onlara müxtəlif yaşayış mühitlərində rast gəlmək mümkün olsa da, lakin əsasən şimal meşəliklərində yaşamağı üstün tuturlar. İnsan fəaliyyətinə yaxşı adaptasiya etməsi ilə tanınır. Onun yayılma arealı Holarktik biocoğrafi regionun böyük hissəsini əhatə edir.
- ↑ Schultz 2007
- ↑ Schultz, Jürgen, "Regional Section: the Individual Ecozones", The Ecozones of the World, Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 1995, 74–430, doi:10.1007/978-3-662-03161-2_3, ISBN 978-3-662-03163-6
- ↑ Flint, Oliver S. "Annotated Checklist of the Neuropterida of Virginia (Arthropoda: Insecta)" (PDF). Banisteria. 45. 2015: 3–47.
- United Nations Framework Convention on Climate Change. Available at: http://unfccc.int/2860.php. Accessed December 2007.
- Yellowstone to Yukon Conservation Initiative. Updated 2006. Available at http://www.y2y.net. Accessed December 2007.
- Тахтаджян А. Л. Флористические области Земли. Л.: Наука, Лен. отд. АН СССР. Бот. ин-т им. В. Л. Комарова. 1978.
- Голарктическая область // Словарь ботанических терминов. Киев: Наукова думка. Под общ. ред. И. А. Дудки. 1984.
- "Голарктика". Биологический словарь. İstifadə tarixi: 27 fevral 2012.