Kaxokiya (ing. Cahokia) — İllinoys ştatının Kollinsvill şəhəri yaxınlığında, Missisipi çayının sahilində, Sent-Luislə üzbəüz yerləşən 109 yerli Amerika kurqanından ibarət qrup. Bura Missisipi mədəniyyətinin (VII-XIII əsrlər) ən böyük arxeoloji abidəsidir. 1982-ci ildən UNESCO tərəfindən Ümumdünya İrsinə daxil edilib. Bu qədim şəhər təxminən 1050-1350-ci illər arasında çiçəklənmə dövrünü yaşayıb. Kaxokiya Avropalılar Yeni dünyaya gəlməzdən çox əvvəl Şimali Amerikanın ən sıx məskunlaşdığı bölgələrdən biri idi və burada məhsuldar kənd təsərrüfatı, inkişaf etmiş ticarət yolları və monumental memarlıq mövcud idi.
| UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyekti | |
|---|---|
| Kaxokiya | |
 | |
| Ölkə | |
| Tip | Mədəni |
| Kriteriya | (iii)[d], (iv)[d] |
| Keçid | 198bis |
| Daxil edilməsi | (qeyri-məlum sessiya) |
  Kaxokiya |
|
Kaxokiya Missisipi mədəniyyəti adlanan bir sivilizasiyanın mərkəzi idi. Onların şəhər planlaması və tikinti bacarıqları orta əsr Avropasının bəzi böyük şəhərlərindən belə üstün idi. Şəhərin ən məşhur xüsusiyyətlərindən biri təbii təpələrdən hazırlanmış nəhəng torpaq kurqanları (mounds) idi. Bunların ən böyüyü Monks Mound adlanan, hündürlüyü təxminən 30 metr olan nəhəng bir təpədir.
Bu şəhər XII əsrdə kuliminasiya nöqtəsinə çatanda əhalisinin sayı təxminən 20.000 nəfər idi, belə ki, bu say o vaxtkı Londonun əhalisindən daha çox idi. Bütün şəhər 30 metr hündürlükdə olan Monks-Maund kurqanının ətrafında toplanmışdı. Kaxokiya həmin dövrün bir çox şəhər və kəndi kimi ovçuluq, qida toplama, ticarət və təsərrüfatla məşğul idi. Həmçinin mayyalılar kimi cənub xalqlarından təsirlənərək kölələr və insan qurban etmək ilə təbəqələşmə sistemi yaratmışdılar.
Əhali qarğıdalı (məhsuldarlıq üçün əsas qida), balqabaq və günəbaxan becərirdi. Şəhər Missisipi çayına yaxın olduğu üçün balıq ehtiyatları bol idi. O, müasir ABŞ ərazisində Appalaç dağlarından Böyük Düzənliklərə qədər geniş bir ticarət şəbəkəsinin bir hissəsi idi.
Missisipilər geniş qəbilə qrupu idi. Onlar astronomiyaya və rituallara böyük önəm verirdi. Onların astronomik müşahidələr aparmaq üçün taxta sütunlardan ibarət dairəvi bir qurğu – "Vodhenqe" tikdikləri məlumdur. Bu qurğu günəşin mövsümi hərəkətlərini izləmək üçün istifadə edilirdi. Bu da onu göstərir ki, Kaxokiyalılar əkinçilik, ticarət və dini ayinlər üçün səma hadisələrini nəzərə alırdılar. Şəhərdə tapılan boyalı keramika, daş maskalar və insan fiqurları Cahokianın güclü dini inanc sisteminə sahib olduğunu göstərir. Qurban mərasimləri və dini festivallar da Kaxokiya cəmiyyətində mühüm rol oynayırdı.
İqlim dəyişikliyi və əhalinin artması ilə birlikdə qida və təbii resurslar tükənməyə başladı. 1350-ci illərə doğru Kaxokiya demək olar ki, tamamilə tərk edilmişdi və bu, onun "Şimali Amerikanın unudulmuş şəhəri" kimi adlandırılmasına səbəb oldu.
Hazırda Kaxokiya UNESCO tərəfindən Ümumdünya İrsinə daxil edilmişdir və arxeoloqlar burada tapıntılar üzərində tədqiqatlar aparmağa davam edirlər.
- Bolfing, Christopher. The Paradigm of the Periphery in Native North America (Undergraduate honors thesis). Texas State University–San Marcos. may 2010. 67–68. hdl:10877/3288. 4 mart 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 may 2012.
- Chappell, Sally A. Kitt. Cahokia: Mirror of the Cosmos. Chicago: University of Chicago Press. 2002. ISBN 978-0-226-10136-1.
- Emerson, Thomas E. Cahokia and the Archaeology of Power. en:Tuscaloosa, AL: en:University of Alabama. 1997. ISBN 0-8173-0888-1. 24 fevral 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 sentyabr 2006.
- Emerson, Thomas E.; Lewis, R. Barry. Cahokia and the Hinterlands: Middle Mississippian Cultures of the Midwest. en:Urbana, Illinois: University of Illinois. 1991. ISBN 0-252-06878-5. 5 sentyabr 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 sentyabr 2006.
- Kelly, John E.; Brown, James A.; Hamlin, Jenn M.; Kelly, Lucretia S.; Kozuch, Laura; Parker, Kathryn; Van Nest, Julieann. Mound 34 : The Context for the Early Evidence of the Southeastern Ceremonial Complex at Cahokia // King, Adam (redaktor). Southeastern Ceremonial Complex: Chronology, Content, Context. University of Alabama Press. 26 avqust 2007. 57–87. ISBN 978-0-8173-5409-1.
- Knight, Vernon James; Steponaitis, Vincas P. A Redefinition of the Hemphill Style in Mississippian Art // Lankford, George E.; Reilly, F. Kent; Garber, James (redaktorlar ). Visualizing the Sacred: Cosmic Visions, Regionalism, and the Art of the Mississippian World (PDF). University of Texas Press. 15 yanvar 2011. səh. 227. ISBN 978-0292723085. 23 fevral 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2013.
- Pauketat, Timothy R. Cahokia: Ancient America's Great City on the Mississippi. New York: Viking Adult. 2009. ISBN 978-0-670-02090-4.
- Pursell, Corin. Geographic distribution and symbolism of colored mound architecture in the Mississippian Southeast (MA thesis). en:Southern Illinois University Carbondale. 2004. səh. 205.
- Townsend, Richard F.; Sharp, Robert V.; Bailey, Garrick Alan. Hero, Hawk, and Open Hand: American Indian Art of the Ancient Midwest and South. Yale University Press. 2000. ISBN 0-300-10601-7.
- Young, Biloine; Fowler, Melvin L. Cahokia: The Great Native American Metropolis. en:Urbana, Illinois: University of Illinois. 2000. ISBN 0-252-06821-1. 5 sentyabr 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 sentyabr 2006. full text available at [1]
- Cahokia Mounds Homepage
- Cahokia Mounds State Historic Site UNESCO collection on Google Arts and Culture
- Cahokia Mounds Photo Gallery
- Cahokia Mounds Information & Videos – Chickasaw.TV
- "Cahokia Mounds", Illinois Historic Preservation Agency
- "Metropolitan Life on the Mississippi", Washington Post, March 12, 1997
- Woodhenge and the Cahokia Mounds Arxivləşdirilib oktyabr 11, 2008, at the Wayback Machine
- IHPA video with narration on Cahokia
- Illinois Great Places – Mounds
- Society of Architectural Historians SAH ARCHIPEDIA entry on the Cahokia Mounds