Mariya İvanovna Arbatova (rus. Мари́я Ива́новна Арба́това; anadan olanda — Qavrilina; Arbatova — təxəllüsüdür, 1999-cu ildən rəsmi soyad olaraq götürüb;[1][2][3] 17 iyul 1957, Murom, Vladimir vilayəti) — Rusiya yazıçısı, dramaturq, ssenarist, radio aparıcısı, publisist, psixoanalitik. Mariya Arbatova Rusiya feminist hərəkatın fəal üzvü. Moskva Yazıçılar Birliyinin üzvü,[4] Rusiyada və xaricdə səhnələşdirilmiş 14 tamaşanın, iyirmidən çox kitabın, həmçinin 70-ə yaxın publisistik məqalənin müəllifidir.
| Mariya Arbatova | |
|---|---|
| | |
| Doğum adı | Мария Ивановна Гаврилина |
| Doğum tarixi | 17 iyul 1957 (68 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | jurnalist, şair, yazıçı, aparıcı, ssenarist, tərcüməçi, siyasətçi, televiziya aparıcısı, nasir, ictimai xadim, radioaparıcı[d], dramaturq, publisist |
| Fəaliyyət illəri | 1976-cı ildən |
| Əsərlərinin dili | rus dili, alman dili, ingilis dili |
| arbatova.ru | |
Mariya Arbatova 1957-ci il iyulun 17-də Vladimir vilayətinin Murom şəhərində İvan Qavriloviç Qavrilin və Tsivya İlyiniçna Aizenştadtın ailəsində anadan olub. Bir il sonra ailə Moskvaya köçüb. Məktəbdə oxuyarkən onun[5] dediyinə görə, "prinsipial səbəblərə görə" komsomola qoşulmayıb. IX–X siniflərdə Moskva Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin Gənc Jurnalistlər Məktəbində oxuyub.[1] Eyni zamanda, öz ifadələrinə görə, o, Moskva hippi hərəkatının fəallarından biri olub.[1][6]
Atası İvan Qavriloviç Qavrilin 1910-cu ildə Ryazan quberniyasının Kudaşevo şəhərində anadan olub. 1969-cu ildə Fəlsəfə və Ədəbiyyat İnstitutunun tarix fakültəsini, daha sonra Lenin adına Hərbi-Siyasi Akademiyasının aspiranturasını bitirib. Jurnalist, redaktor, "Qırmızı ulduz" nəşriyyatında redaktorun müavini olub. V. İ. Lenin adına Hərbi Akademiyada, M.V.Frunze adına Hərbi Akademiyada və Feliks Dzerjinski adına Hərbi Akademiya marksist fəlsəfədən dərs deyib. O, 1950-ci ildə Marksist fəlsəfənin hərbi müəllimi kimi Muroma təyin edilib və 1958-ci ildə ailəsi ilə Moskvaya qayıdıb.[5]
Anası Tsivya İlyinichna Aizenshtadt (1922, Moskva — 2017, Moskva), İsrail tarixçisi Samuil İosifoviç Aizenshtadtın qardaşı qızıdır. Məktəbi qızıl medalla bitirib və 1940-cı ildə 1-ci Birinci Moskva Dövlət Tibb Universitetinə daxil olub, sonra evakuasiya zamanı Moskvadan təxliyə edilmiş Moskva Zooveterinar İnstitutuna keçib və mikrobioloq ixtisasını fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1990-cı illərdə o, Reyki terapiyasında fəal iştirak etdi və uğurlu Reyki terapevti olub.
Mariya Moskva Dövlət Universitetinin fəlsəfə fakültəsinə daxil olub, lakin tezliklə oranı tərk edib. Çünki onun sözlərinə görə, orada "ən güclü ideoloji təzyiqlə üzləşib".[7] 1984-cü ildə Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun dram fakültəsini bitirib.[8] O, öz sözlərinə görə[9] B. G. Kravtsov və S. G. Aqraçevin "psixoanalitik qrupunda", psixoanalitik məsləhəti ixtisasını fərdi şəkildə öyrənib.[5]
1989-cu ildə SSRİ Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul olunub. 1991-ci ildən qadınlar üçün "Harmony" psixoloji reabilitasiya klubunun rəhbəridir. 1996-cı ildən psixoanalitik kimi fərdi konsultasiya ilə məşğuldur. Beş ilə yaxın "Obşaya qazeta" qəzetində köşə yazarı kimi çalışıb. Beş il TV-6 kanalında qadınlar üçün "Mən Özüm" tok-şousunda aparıcı kimi işləyib. "Mayak 24" radiostansiyasında "Özün olmaq hüququ" insan hüquqları proqramının müəllifi və aparıcısıdır.
Mariya Arbatova müxtəlif səviyyələrdə çoxsaylı PR layihələrində və seçki kampaniyalarında çalışıb. Ekspert kimi o, Boris Yeltsinin prezident seçkiləri proqramının və Ella Pamfilovanın prezident seçkiləri proqramının yazılmasında iştirak edib. 1991-ci ildə o, Mixail Qorbaçova Sovet qoşunlarının Litvadan dərhal çıxarılması tələbini imzalayıb.
1999-cu ildə Sağ Qüvvələr İttifaqından Moskva şəhərinin Universitet birmandatlı seçki dairəsi üzrə Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının deputatlığına namizədliyini irəli sürüb. Lakin 14,78% səs toplayaraq, 20,16% səs toplayan Yabloko partiyasının namizədi Mixail Zadornova uduzub.[10]
Mariya Arbatova 2001–2003-cü illərdə Rusiya Federasiyasında İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkil vəzifəsinə namizəd olub. O, investorların istəyi ilə fəaliyyətini dayandıran İnsan Haqları Partiyasının həmsədri idi.[11]
O, 2007-ci ilin fevralında Vətəndaş Qüvvəsi partiyası adlandırılan Azad Rusiya partiyasının rəhbərliyinin üzvü idi. O, 4 dekabr 2005-ci ildə Moskva Şəhər Dumasına keçirilən seçkilərdə "Azad Rusiya" partiyasından namizədlər siyahısında ikinci olub,[12] seçkilərdə partiya 2,22% səs toplayıb.[13]
2007-ci ildə Sosial Ədalət Partiyasının siyahısında 0,22% səs toplayaraq Dövlət Dumasına namizəd olub.[14] Seçkilərdən əvvəl "Dumaya necə vicdanla girməyə çalışdım" kitabı ilk dəfə 2000-ci ildə nəşr olunan "Seçkilərin aşağı sənət tarixi" alt başlığı ilə yenidən nəşr olunub və onun 1999-cu ildə Sağ Qüvvələr İttifaqından Dövlət Dumasına namizəd olmaq cəhdini təsvir edib.[11]
2007–2008-ci illərdə o, beşinci çağırış Dumaya namizədliyini irəli sürməli olduğu "Vətəndaş Qüvvəsi"[15] siyasi partiyasının Ali Şurasının üzvü olub. O, partiya haqqında sərt danışıb və onun ovaxtkı lideri Mixail Barşçevskini, eləcə də bir sıra məşhur mədəniyyət xadimlərini Vətəndaş Qüvvəyə cəlb etdiyinə görə təəssüfləndiyini bildirib. Arbatova bu haqda belə yazıb: "Onlardan da mənim kimi istifadə olunub və "aldadılıb". "Qurultaya bir gün yarım qalmış partiyanın formal lideri Ryavkinin əli ilə Barşçevski dairələr üzrə namizədləri təsdiqləyərək məni vicdansızlıqla siyahıdan çıxarıb".[11]
1996-cı ildən "Siyasətə Qarışan Qadınlar Klubu" ictimai təşkilatına rəhbərlik edir. "Müsbət ayrıseçkilik" ideyasını dəstəkləyir. O, dəfələrlə cinsi azlıqların hüquqlarının pozulmasına qarşı çıxış edib[16][17][18][19] və eynicinsli nikahların qanuniləşdirilməsini və gey cütlüklərin uşaqları övladlığa götürmə ehtimalını dəstəkləyib.[20][21] O, "Pussy Riot" üzvlərinə qarşı hökmü və bu və digər məsələlərlə bağlı Rus Pravoslav Kilsəsinin mövqeyini tənqid edib.[22][23]
2013-cü ilin yanvarında o, Rusiya kimsəsiz uşaqlarının ABŞ vətəndaşları tərəfindən övladlığa götürülməsini qadağan edən qanunun qəbulunu dəstəkləyib.[24] Moskva İnsan Hüquqları Müvəkkili yanında İctimai Ekspert Şurasının üzvüdür.
2014-cü ildən o, Ukraynaya qarşı təcavüzü dəstəkləyir və bunu "Rusiya və NATO arasında müharibə" kimi şərh edir.[25] O, dəfələrlə ukrainofob bəyanatlar verib.[26] Xüsusilə, Arbatova Buçadakı qırğın zamanı öldürülənlərin "Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin təmizləmələrinin qurbanları" olduğunu bildirib və Ukraynanı "tam hüquqlu olmayan dövlət" adlandırıb.[27]
2008-ci ilin oktyabrında keçmiş YUKOS şirkətinin vəkili Svetlana Baxminanın azadlığa buraxılması kampaniyası zamanı o, Baxminanı və onun müdafiəçilərini pisləyən məqalə dərc etdi.[28] Arbatova bu məqalədə xüsusilə "bütün məhkum qadınların öz kameralarında dovşan kimi çoxaldığını" iddia edib və qadın hüquq müdafiəçilərini "liberal isterika" adlandırıb.
Arbatovanın məqaləsi böyük ictimai rezonans doğurub və onun mövqeyi xarici mətbuata da çatıb.[29] Daha sonra Mariya Arbatova Valeriya Novodvorskaya ilə birlikdə eyni mövzunun müzakirə olunduğu "Sənədlərə!" televiziya proqramında iştirak edib.[30] Arbatovanın mövqeyi çoxları tərəfindən tənqid edilib, Tatyana Tolstaya deyib: "Bu qadının qadını ələ salması xüsusilə iyrəncdir". Nikolay Svanidze isə belə deyib: "Mən Arbatovanın mövqeyini iyrənc hesab edirəm".[31] Valeriya Novodvorskaya Arbatovanın alçaq hərəkət etdiyini və qurbana daş atdığını[32], Arbatovanın özünü həmişəlik "layiqli insanlar" cəmiyyətindən sildiyini bildirib.,[32] что Арбатова навсегда вычеркнула себя из общества "порядочных людей"[33] Kseniya Larina isə bunları bildirib: "Bu, ötən ilin əsas mədəni sarsıntılarından birinə çevrilən "Sənədlərə" verilişinin hekayəsidir, Svetlana Baxminanın vaxtından əvvəl azadlığa buraxılmasının qəti əleyhinə olan Mariya Arbatovanın mövqeyidir. Bu, həqiqətən bir çox insanlar üçün mədəni şoka səbəb oldu, bunu başqa cür ifadə etmək mümkün deyil. Çoxları üçün Mariya Arbatova əl ilə görüşülməyən insana çevrildi".[34] İrina Petrovskaya bu hərəkəti ilə Arbatovanın ictimai intihar etdiyini bildirib.[35]
- 1991 — Kembric Biblioqrafiya Mərkəzinin dramaturgiya kateqoriyasında "XX əsr mədəniyyətinə töhfəyə görə" Qızıl medalı.
- 1991 — Ümumittifaq Radio Dram Müsabiqəsi laureatı. "Mərhum ekipaj" tamaşasından "İnsiasiya mərasimi" radionovellasına görə.[36]
- 1993 — Nəsrdə ən yaxşı əsərə görə "Ədəbiyyat xəbərləri" qəzeti mükafatının laureatı. "Sevilməmiş birindən abort" hekayəsinə görə.
- 1996 — Bonn Teatr Biennalesi laureatı. Bonn Dram Teatrının səhnələşdirdiyi "Azadlıq mövzusunda sınaq müsahibəsi" tamaşasına görə.
- 1998 — "Radio Rusiya"nın hazırladığı "Təşəbbüs ayini" pyesi əsasında hazırlanmış radio tamaşasına görə "Avropa Mükafatı" radiodrama müsabiqəsinin laureatı.
- 2002 — "Qəhrəmanlara əbədi şöhrət" Milli Xeyriyyə Fondunun "Vətənə xidmətə görə" ordeni (Müqəddəslər Böyük Hersoq Dmitri Donskoy və Radonejli Müqəddəs Abbot Sergius).[37]
- 2006 — "Sülhməramlı" Ümumdünya Xeyriyyə Alyansının 2-ci dərəcəli "Sülhməramlı ordeni".
- 2007 — "Sülhməramlı" Ümumdünya Xeyriyyə Alyansının 1-ci dərəcəli "Sülhməramlı" ordeni.
- 2008 — MONE gözəllik salonu tərəfindən Ədəbiyyatın musiqisi kateqoriyası üzrə MONE Gözəllik Mükafatları ("özündə və əsərlərində qadın yumşaqlığı və müstəqilliyi birləşdirə bilmə qabiliyyətinə görə").[38]
- 2010 — "İman və xeyirxahlığa görə" medalı.[36]
- 2012 — "Hindistanın dadını çıxarmaq" əsərinə görə "Rusiyanın qızıl qələmi" Milli Ədəbi Mükafatı.
Arbatova üç dəfə evli olub:[39][40]
- Birinci həyat yoldaşı — Aleksandr Miroşnik (evlilik 17 il davam edib) — klassik opera müğənnisi. O, Gnessin Musiqi Kollecində musiqili komediya şöbəsində və Gnessin Konservatoriyasının Akademik Musiqi Kollecinin P. İ. Çaykovski vokal şöbəsində təhsil alıb. Moskva xorlarında və musiqili teatrlarda solist kimi çalışıb. A. Miroşniklə evliliyində Arbatova əkiz oğullar dünyaya gətirib:
- Oğlu — Pyotr Aleksandroviç Miroşnik (18 sentyabr 1977-ci ildə anadan olub) — Rusiya Dövlət Humanitar Elmlər Universitetinin mədəniyyətşünaslıq fakültəsini bitirib.[41] O, şəhərin memarlığına və sosiologiyasına həsr olunmuş "Dördüncü Roma" onlayn almanaxını yaradıb və edib.[42] "Arxnadzor" ictimai hərəkatının koordinatorudur;
- Oğlu — Pavel Aleksandroviç Miroşnik (18 sentyabr 1977-ci il təvəllüdlü) — psixologiya ixtisası üzrə Ali Psixologiya Məktəbini bitirib,[41] psixoterapevt, reqressiya terapevtidir. Gənclik illərində Peter və Pavel "İnki" rok qrupunun üzvü olub;[43][44]
- İkinci həyat yoldaşı — Oleq Tumayeviç Vite (1950-ci il təvəllüdlü) (nikah 8 il davam edib) — siyasi ekspert. Leninqrad Dövlət Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsini və Praktiki Psixologiya və Psixoanaliz İnstitutunu bitirib. O, "Moskovskiye Novosti"də, sonra "Kanal 1" televiziyasında, Rusiya Federasiyası Hökuməti yanında İqtisadi İslahatlar üzrə İşçi Mərkəzində (1993–2000), prezidentin köməkçilərinin xidməti yanında ekspert qrupunda (1996),[45] Effektiv Siyasət Fondunda (2004-cü ildən) çalışıb. 2004-cü ildən köşə yazarı kimi fəalihyyət göstərib. Qanunvericilik Təşəbbüslərinə Yardım Fondunun baş eksperti olub. Sovet tarixçisi və sosioloqu B. F. Porşnevin yaradıcılığının bioqrafı və tədqiqatçısıdır.[46] İqtisadiyyat, siyasi sosiologiya, tarix və psixoanaliz sahəsində elmi və publisistik əsərlərin müəllifi olub;[47]
- Üçüncü həyat yoldaşı — Şumit Datta Qupta (indiki əri) — rus dilindən ingilis dilinə ədəbi tərcüməçi. 1985-ci ildən Rusiyada yaşayır. Rusiya Xalqlar Dostluğu Universitetinin fizika-riyaziyyat və təbiət elmləri fakültəsini bitirib. Mariya Arbatovanın "Döyüşlər. "Ölümlə sınaq" ssenarisinin və "Ölümlə sınaq" kitabının həmmüəllifidir. 1936–1948-ci illərdə Hindistan Kommunist Partiyasının baş katibi olan Puran Çand Coşinin qardaşı oğludur[1][48] və onun həyat yoldaşı Hindistan milli qəhrəmanı Kalpana Duttanın yaxın qohumudur.[48][49]
- ↑ 1 2 3 4 Март М. Мария Арбатова: "Хорошо выгляжу, потому что дома у меня нет весов" Arxiv surəti 15 fevral 2010 tarixindən Wayback Machine saytında. // АиФ Суперзвёзды.— № 24 (102).— 26 декабря 2006.
- ↑ "Копылова В. Не просто Мария. // «Московский комсомолец», 16 октября 2008". 11 yanvar 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 dekabr 2009.
- ↑ Интернет-конференция М. Арбатовой на сайте "Чат со звездой" Arxiv surəti 17 oktyabr 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2007-10-17 at the Wayback Machine, 12 октября 2001
- ↑ Список членов Союза писателей Москвы[ölü keçid]
- ↑ 1 2 3 "Согласно официальному сайту М. Арбатовой". 7 avqust 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 may 2008.
- ↑ Алексеев А. Мария Арбатова: Невозможно быть культурным насильно Arxiv surəti 31 mart 2022 tarixindən Wayback Machine saytında. // Российская газета.— № 4344.— 18 апреля 2007.
- ↑ Чему вас научили в МГУ? // Коммерсантъ-Власть.— № 4 (607).— 31 января 2005.
- ↑ "Список выпускников 1984 года Литературного института им. А. М. Горького". 28 sentyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 aprel 2020.
- ↑ "По информации в блоге М. Арбатовой". 3 dekabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 dekabr 2009.
- ↑ Выборы депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации третьего созыва 19 декабря 1999 года. Данные о числе голосов избирателей, полученных каждым из зарегистрированных кандидатов, и числе голосов избирателей, поданных против всех кандидатов Arxiv surəti 1 noyabr 2011 tarixindən Wayback Machine saytında. // Российская газета.— 1999.
- ↑ 1 2 3 Мария Арбатова: "Для того чтобы люди в России знали, кто есть кто в политике, судьба должна чаще забрасывать в эту среду писателей". Arxiv surəti 12 avqust 2020 tarixindən Wayback Machine saytında // Российская газета.— № 4532.— 30.11.2007.
- ↑ "Решение Московской городской избирательной комиссии от 27 октября 2005 года № 83/2 «О регистрации городского списка кандидатов в депутаты Московской городской Думы четвёртого созыва, выдвинутого Московским региональным отделением политической партии Всероссийская политическая партия „Свободная Россия"»". 14 fevral 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 dekabr 2009.
- ↑ "Результаты выборов депутатов Московской городской Думы четвёртого созыва". 17 noyabr 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 dekabr 2009.
- ↑ "Результаты выборов депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации пятого созыва". 12 may 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 dekabr 2009.
- ↑ Высший Совет Партии Гражданская Сила. Архивная версия официального сайта партии Гражданская Сила, 2007.
- ↑ "Мария Арбатова: «…Молитесь, чтобы Лужков стал гомосексуалистом!»". ru:Gay.ru. 27 dekabr 2007. 28 iyul 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 yanvar 2013.
- ↑ "Мария Арбатова: «Женского» и «мужского» достоинства не существует". Квир. 2010-11. 2011-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-12.
- ↑ "Российские знаменитости выступили против гомофобии". ru:Русская служба Би-би-си. 13 oktyabr 2009. 5 yanvar 2013 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Арбатова считает закон о гей-пропаганде «шизофреническим»". Актуальные комментарии. 19 aprel 2012. 14 yanvar 2013 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Вопрос «Труда»: Равны ли М и Ж?". Труд. 28 may 2013. 3 avqust 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyun 2013.
- ↑ "Мария Арбатова: Запрет на однополые браки и усыновление детей гомосексуалами - дискриминация". ru:Gay.ru. 2 iyun 2013. 22 iyul 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyun 2013.
- ↑ "Мария Арбатова: У нас не верующие, а ряженые". ru:Правда.Ру. 17 avqust 2012. 14 yanvar 2013 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Арбатова: Срок Pussy Riot будет снижен в других инстанциях". Актуальные комментарии. 18 avqust 2012. 14 yanvar 2013 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Как быть с лозунгом «против подлецов»?". russia.ru. 11 yanvar 2013. 14 yanvar 2013 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Мария Арбатова: Россия воюет не с Украиной — Россия воюет с НАТО". 6 yanvar 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 yanvar 2023.
- ↑ "Мария Арбатова и неблагодарные украинцы.: strekozamarina — LiveJournal". 6 yanvar 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 yanvar 2023.
- ↑ "За женщин и войну. Большая часть российских феминисток открыто выступили против войны. Но есть и те, кто приветствует вторжение в Украину". ru:Новая газета. Европа. 2 oktyabr 2023. 3 noyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2023.
- ↑ Женщины должны в полной мере нести ответственность за преступления Arxiv surəti 30 iyun 2011 tarixindən Wayback Machine saytında. liberty.ru
- ↑ Зарубежная пресса / Горбачев вступил в бой: освободите Светлану Arxiv surəti 27 yanvar 2017 tarixindən Wayback Machine saytında. Радиостанция "Эхо Москвы"
- ↑ Остаётся непонятной ситуация с прошением Светланы Бахминой Arxiv surəti 2 oktyabr 2016 tarixindən Wayback Machine saytında. Радиостанция "Эхо Москвы", 30.10.2008.
- ↑ Особое мнение: Николай Сванидзе Arxiv surəti 26 oktyabr 2016 tarixindən Wayback Machine saytında. Радиостанция "Эхо Москвы", 31.10.2008
- ↑ Особое мнение: Валерия Новодворская Arxiv surəti 4 mart 2022 tarixindən Wayback Machine saytında. Радиостанция "Эхо Москвы", 28.10.2008.
- ↑ Тюремный романс Arxiv surəti 8 dekabr 2008 tarixindən Wayback Machine saytında. Газета. Ru
- ↑ Культурный шок. Arxiv surəti 2 oktyabr 2016 tarixindən Wayback Machine saytında Радиостанция "Эхо Москвы", 03.01.2009.
- ↑ Человек из телевизора: Елена Коренева Arxiv surəti 9 avqust 2019 tarixindən Wayback Machine saytında Радиостанция "Эхо Москвы", 01.11.2008.
- ↑ 1 2 "Арбатова Мария Ивановна". Деловой квартал (rus). İstifadə tarixi: 8 aprel 2025.
- ↑ "Национальный Благотворительный Фонд Вечная Слава Героям". 13 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 aprel 2022.
- ↑ "«MONE Beauty Awards-2008»". 29 noyabr 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 dekabr 2009.
- ↑ Мария Арбатова: "Мой муж— индийский принц" Arxiv surəti 8 dekabr 2009 tarixindən Wayback Machine saytında \\ "АиФ", 24 сентября 2009
- ↑ Мужчины Маши Арбатовой, "АиФ Суббота-воскресенье", № 32 (197), 09.02.2002.
- ↑ 1 2 "Ответы М. Арбатовой на вопросы посетителей сайта Arbatova.ru". 20 avqust 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 dekabr 2009.
- ↑ "Согласно сайту «IV Rome»". 17 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar 2011.
- ↑ "Биографии Петра и Павла Мирошника на сайте группы «Инки»". 6 aprel 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 may 2005.
- ↑ "Мария Арбатова судится с программой «Кресло»". ru:Комсомольская правда. 27 iyul 2004. İstifadə tarixi: 19 fevral 2025.
- ↑ "По данным сайта С. Сорокиной". 3 dekabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 dekabr 2009.
- ↑ "Список публикаций О. Вите". 9 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 dekabr 2009.
- ↑ "По данным информационно-аналитического портала Tomchin.Ru". 29 may 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 dekabr 2009.
- ↑ 1 2 Арбатова М. Дегустация Индии.— М.: АСТ, 2006.
- ↑ Kalpana Joshi, 81; Struggled for India Arxiv surəti 5 yanvar 2017 tarixindən Wayback Machine saytında // "New York Times", February 26, 1995, page 138
- Давыдов В. Парадокс Арбатовой // Современная драматургия. 1997. № 3. С. 32.
- КисловаЛ. С. Оппозиция "мужское— женское" в драматургии М. Арбатовой // Современная русская литература: Проблемы изучения и преподавания.— Ч. 1. Пермь, 2003— С. 167–171.
- Кислова Л. Оппозиция "чёрное-белое": гендерные маски в драме М. Арбатовой "Взятие Бастилии" // Современная русская литература: Проблемы изучения и преподавания: Сборник статей по материалам Международной научно-практической конференции. Пермь, 2005. Ч. 1. С. 331–335.
- Кислова Л. Поэтика женского образа в драматургии М. Арбатовой // Славянские духовные ценности на рубеже веков: Сборник статей. Тюмень, 2001. С. 92–96.
- Тарасов А. Очень своевременная повесть.— М.: Издательство академии искусства и науки XXI века "Норма", 1999— ISBN 5-85302-194-X, ISBN 978-5-85302-194-5.
- Мария Хлыстова. Проза Марии Арбатовой.— Издательство LAP Lambert Academic Publishing— SBN 9783846531587.