Martin Ryle (27 sentyabr 1918[1][2][…], Brayton, Şərqi Susseks qraflığı[d] – 14 oktyabr 1984[2][3][…], Kembric) — ingilis alim və radioastronom, Cambridge Universiteti professoru, 1974-cü ildə Antoni Hyuşinlə birlikdə Nobel Fizika Mükafatı laureatı. O, müasir radioastronomiyanın əsasını qoymuş, radio interferometriya texnologiyasını inkişaf etdirmiş və radio müşahidə üsullarını təkmilləşdirmişdir.[7][8]
| Martin Ryle | |
|---|---|
| ing. Martin Ryle | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | 27 sentyabr 1918[1][2][…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 14 oktyabr 1984[2][3][…] (66 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | astronomiya |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Martin Ryle 1918-ci ilin 27 sentyabrında İngiltərənin Brighton şəhərində anadan olmuşdur. Erkən yaşlarından elmə və texnologiyaya maraq göstərmiş, daha sonra Oxford Universitetində fizika sahəsi üzrə təhsil almışdır.[9]
II Dünya müharibəsi illərində Kral Hərbi Hava Qüvvələri üçün radar sistemlərinin inkişafı üzərində çalışmışdır.[10] Müharibədən sonra Cambridge Universitetində fəaliyyətə başlamış və Cavendish Laboratoriyasında radioastronomiya qrupuna rəhbərlik etmişdir.[11]
Ryle 1940–1950-ci illərdə radio interferometriya və sintez aperturası üsullarını inkişaf etdirmişdir. Bu texnologiyalar sonradan VLA (Very Large Array) kimi nəhəng radio teleskopların əsasını təşkil etmişdir.[12]
O, həmçinin Cambridge Radio Survey layihəsini idarə edərək, kainatın radio mənbələrinin ilk xəritələrini hazırlamışdır. Ryle və komandası tərəfindən hazırlanan 3C kataloqu (Third Cambridge Catalogue) kvazarların kəşfində mühüm rol oynamışdır.[13]
1974-cü ildə Antoni Hyuşin birlikdə radioastronomiyada inqilabi metodların inkişafına görə Nobel Fizika Mükafatına layiq görülmüşdür. Bu, astronomiya sahəsində verilən ilk Nobel Fizika Mükafatı idi.[14][15]
1970-ci illərdən etibarən Ryle elmi fəaliyyətlə yanaşı, enerji siyasəti və bərpa olunan enerji məsələlərinə diqqət yetirmişdir. O, sənaye cəmiyyətinin enerji tükənməsi risklərini erkən görən alimlərdən idi və dayanıqlı texnologiyaların inkişafını müdafiə etmişdir.[16][17]
Onun elmi sənədləri və yazışmaları Royal Society Archives və Cambridge Universiteti Library Archives-də saxlanılır.[18][19]
Həmçinin, Triniti Kolleci (Cambridge)də onun xatirəsinə abidə brass lövhəsi qoyulmuşdur.[20]
- 1972–1982-ci illərdə Astronomer Royal vəzifəsində çalışmışdır.[21]
- BBC tərəfindən 1972-ci ildə onunla aparılmış müsahibə arxivdə saxlanılır.[22]
- Cambridge University Press onun radio teleskop inqilabı ilə bağlı kitab nəşr etmişdir.[23]
- Franklin Institute tərəfindən elmi mükafatla təltif olunmuşdur.[24]
- ↑ 1 2 Райл Мартин // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 1 2 3 4 Martin Ryle // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 Brozović D., Ladan T. Martin Ryle // Hrvatska enciklopedija (xorv.). LZMK, 1999. 9272 s.
- ↑ Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- ↑ https://www.leopoldina.org/fileadmin/redaktion/Mitglieder/CV_Ryle_Martin_D.pdf.
- ↑ www.pas.va (ing.).
- ↑ "Martin Ryle – Biographical". Nobel Prize Organization. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Sir Martin Ryle". Encyclopaedia Britannica. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Martin Ryle – Biographical Memoirs". Royal Society Publishing. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Martin Ryle Collection". American Institute of Physics. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Sir Martin Ryle: Astronomer Royal (1972–1982)". University of Cambridge. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Ryle's Contribution to Radio Interferometry". Institute of Physics. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Martin Ryle – Pioneer in Radio Astronomy". IEEE History Wiki. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Martin Ryle – Nobel Prize Biography". Nobel Prize Organization. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Sir Martin Ryle (1918–1984)". Nature. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "A Man Ahead of His Time: How Martin Ryle Saw the Future of Energy". Scientists for Global Responsibility. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Martin Ryle – An Energy Visionary". Physics World. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Papers of Sir Martin Ryle (FRS 1952)". Royal Society Archives. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Ryle, Martin (1918–1984) – Papers and Correspondence". Cambridge University Library. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Memorial Brass to Sir Martin Ryle". Trinity College Chapel. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Sir Martin Ryle (Deceased Academicians)". Pontifical Academy of Sciences. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Sir Martin Ryle Interview (1972, Astronomer Royal)". BBC Archives. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Ryle and the Radio Telescope Revolution". Cambridge University Press. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.
- ↑ "Laureates: Martin Ryle". Franklin Institute. İstifadə tarixi: 28 oktyabr 2025.