Borneo nəsnası və yaxud Kalimantan nəsnası (lat. Pongo pygmaeus) — Nəsnas fəsiləsinə aid meymun növü.
| Pongo pygmaeus | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Pongo pygmaeus |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Pongo pygmaeus Kalimantan adasına endemik olan oranqutan növüdür. Bu Asiyaya məxsus yeganə böyük meymun cinsinə aiddir və üç Nəsnas növündən ən böyüyüdür.
Borneo nəsnası və Sumatra nəsnası təxminən 400,000 il əvvəl ayrıldı və o vaxtdan bəri aralarında davamlı, lakin aşağı səviyyəli gen axını mövcuddur. Bu iki oranqutan növü 1996-cı ilə qədər yalnız yarımnövlər hesab edilirdi. Mitoxondrial DNT-lərinin ardıcıllığının təhlilindən sonra ayrı növlər kimi tanındılar.[3]
Pongo pygmaeusun üç yarımnövü var:[4]
- Şimal-qərb Borneo nəsnası (Pongo pygmaeus pygmaeus) – Saravak (Malayziya) və şimal Qərbi Kalimantan (İndoneziya).
- Mərkəzi Borneo nəsnası (P. p. wurmbii) – Cənubi Qərbi Kalimantan və Mərkəzi Kalimantan (İndoneziya).
- Şimal-şərq Borneo nəsnası (P. p. morio) – Şərqi Kalimantan (İndoneziya) və Sabah (Malayziya).
Pongo pygmaeus qərb qorillasından sonra üçüncü ən böyük meymundur və mövcud olan ən böyük ağacda yaşayan meymundur. Bədən çəkisi Homo sapiens ilə üst-üstə düşür, lakin insanlar ölçü baxımından daha dəyişkəndir. Sumatra nəsnası oxşar ölçüdədir, lakin orta hesabla bir qədər yüngüldür. Vəhşi təbiətdə erkəklərin orta çəkisi 75 kq, 50–100 kq arasında dəyişir və uzunluğu 1,2–1,7 metr təşkil edir. Dişilərin orta çəkisi 38,5 kq, 30–50 kq arasındadır və uzunluğu 1–1,2 metr təşkil edir. Qəfəsdə nəsnasılar 165 kq-dan çox da ola bilər. Qəfəsdə ən ağır erkək nəsnası 1959-cu ildə 13 yaşında olarkən 204 kq çəkisi olan "Endi" adlı bir fərd idi.[5]
Pongo pygmaeus Kalimantan düzənliklərinin tropik yağış meşələrində və dağlıq ərazilərdə 1,500 metr yüksəkliyə qədər olan dağ yağış meşələrində yaşayır. Bu növ ilkin və ikincil meşələrin örtüyündə yaşayır və meyvəli ağaclar tapmaq üçün böyük məsafələr qət edir.[6]
Tarixən nəsnaslar Cənub-Şərqi Asiya və Cənubi Çin, həmçinin Yava adası və cənubi Sumatrada yayılmışdılar. Əsasən torflu bataqlıq meşələri, tropik meşələr və qarışıq dipterokarp meşələrində yaşayırlar. Ərazisi üst-üstə düşən iki-üç oranqutan qısa müddətə qarşılıqlı əlaqə qura bilər. Nəsnaslar əraziyə bağlı olmasa da, yetkin erkəklər digər erkəklərlə qarşılaşdıqda təhdid edici davranışlar nümayiş etdirir və yalnız cütləşmək üçün dişilərlə sosiallaşır. Erkək nəsnaslar arasında ən təkyaşayışlı hesab olunur. Pongo pygmaeusun vəhşi təbiətdə ömrü 35–45 il, əsarətdə isə təxminən 60 ilə qədərdir.[7][8]
Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə Birliyi onun qorunma statusunu "kritik təhlükə altında" olaraq qiymətləndirib.[9]
-
Pongo pygmaeus Moskva zooparkında -
-
-
-
-
,_Tanjung_Putting_National_Park_02.jpg)
_female_with_baby_(8066238030).jpg)
.jpg)
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2000.
- ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
- ↑ Locke, D.P.; Hillier, L.W.; Warren, W.C.; Worley, K.C.; Nazareth, L.V.; Muzny, D.M.; Yang, S.P.; Wang, Z.; Chinwalla, A.T.; Minx, P.; Mitreva, M. "Comparative and demographic analysis of orang-utan genomes". Nature. 469 (7331). 2011: 529–533. Bibcode:2011Natur.469..529L. doi:10.1038/nature09687. PMC 3060778. PMID 21270892.
- ↑ Bradon-Jones, D.; Eudey, A.A.; Geissmann, T.; Groves, C.P.; Melnick, D.J.; Morales, J.C.; Shekelle, M.; Stewart, C.B. "Asian primate classification" (PDF). International Journal of Primatology. 25 (1). 2004: 97–164. doi:10.1023/B:IJOP.0000014647.18720.32.
- ↑ "Ternyata di kalsel ada populasi orangutan" (indoneziya). 10 oktyabr 2014.
- ↑ Brandon-Jones, Douglas; Groves, Colin P.; Jenkins, Paulina D. "The type specimens and type localities of the orangutans, genus Pongo Lacépède, 1799 (Primates: Hominidae)". Journal of Natural History. 50 (33–34). 9 sentyabr 2016: 2051–2095. Bibcode:2016JNatH..50.2051B. doi:10.1080/00222933.2016.1190414. hdl:10141/622676.
- ↑ Zoological Society of London. Proceedings of the General Meetings for Scientific Business of the Zoological Society of London. Longmans, Green. 1905.
- ↑ Definition of pygmy. Merriam-Webster. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2017.
- ↑ Ancrenaz, M.; Gumal, M.; Marshall, A.J.; Meijaard, E.; Wich , S.A.; Husson, S. "Pongo pygmaeus". IUCN Red List of Threatened Species. 2024. 2024. doi:10.2305/IUCN.UK.2024-1.RLTS.T17975A259043172.en.
- Russon, Anne E.; Compost, Alain; Kuncoro, Purwo; Ferisa, Agnes. "Orangutan fish eating, primate aquatic fauna eating, and their implications for the origins of ancestral hominin fish eating". Journal of Human Evolution. 77. dekabr 2014: 50–63. Bibcode:2014JHumE..77...50R. doi:10.1016/j.jhevol.2014.06.007. PMID 25038033.